Weesperstraat (Amsterdam)
De Weesperstraat is een straat in Amsterdam-Centrum. De oorspronkelijke bebouwing is afgebroken in de jaren zestig, waarna de straat is verbreed tot een stadsautoweg, die het J.D. Meijerplein verbindt met het Weesperplein. De drukke verkeersweg is een deel van de S112, die de IJtunnel en het Mr. Visserplein via de Wibautstraat verbindt met de Gooiseweg. De straat kruist vier grachten: de Nieuwe Herengracht, Nieuwe Keizersgracht, Nieuwe Prinsengracht en Nieuwe Achtergracht.
Weesperstraat
| ||||
 | ||||
De Weesperstraat ter hoogte van de Nieuwe Keizersgracht | ||||
| Geografische informatie | ||||
| Locatie | Amsterdam | |||
| Stadsdeel | Centrum | |||
| Wijk | Weesperbuurt | |||
| Begin | J.D. Meijerplein (Nieuwe Herengracht) | |||
| Eind | Weesperplein (Nieuwe Achtergracht) | |||
| Lengte | 0,5 km | |||
| Postcode | 1018 .. | |||
| Algemene informatie | ||||
| Genoemd naar | Weesp | |||
| ||||
De Weesperstraat lag vroeger in de Amsterdamse Jodenbuurt en veel herinnert nog aan dit verleden. Zo staat er het Monument van Joodse Erkentelijkheid. Het draagt de tekst Aan de beschermers der Nederlandse Joden in de bezettingsjaren. Het monument werd in 1947 door Jobs Wertheim ontworpen.
De rooms-katholieken Willem Vroom en Anton Dreesmann openden op 21 mei 1887 hun eerste gezamenlijke manufacturenzaak in het pand Weesperstraat 70, die zou uitgroeien tot de warenhuisketen V&D.
Brug 238, over de Nieuwe Herengracht, hoek Weesperstraat, is vernoemd naar de journalist Mozes Vaz Dias (1881-1963). Brug 240 over de Nieuwe Keizersgracht, hoek Weesperstraat, is vernoemd naar de in 1942 in Polen omgekomen laatste vooroorlogse opperrabbijn L.H. Sarlouis. Brug 251, over de Nieuwe Prinsengracht, hoek Weesperstraat, is vernoemd naar de rector en opperrabbijn dr. J.H. Dünner (1833-1911). Brug 257, over de Nieuwe Achtergracht, hoek Weesperplein, is vernoemd naar dr. Meijer de Hond, die in 1943 in Sobibór, Polen, omkwam.
Bij de hoek Weesperstraat / Nieuwe Kerkstraat staat de sculptuur Fête galante uit 1997 van beeldhouwer Hans van den Ban.
Aan de Weesperstraat, tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht, ligt de onder architectuur aangelegde gemeenschappelijke binnentuin van de huizen Het Corvershof, Amstelrank, Van Limminkhof en het Hodshonhuis. Samen met de Amstelhof (de huidige Hermitage Amsterdam) behoorden deze panden tot het Amstelhoven-complex, waar de Diakonie zich al vanaf de 17e eeuw wijdde aan de verzorging van ouderen en zieken. Nog steeds zijn hier aan de Protestante Diaconie Amsterdam verwante organisaties gevestigd. Zo biedt het voormalige knekelhuisje in de tuin, inmiddels omgedoopt tot het Krekelhuis, onderdak aan het Straatpastoraat.
Monument voor M.S. Vaz Dias, van Herman van der Heide bij de zuidelijke ingang van metrostation Waterlooplein
'Fête galante', Hans van den Ban
Holocaust Namenmonument Nederland
Aan de westzijde van de Weesperstraat, tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht, komt het Holocaust Namenmonument, met de namen van de ruim honderdduizend Nederlandse dodelijke slachtoffers van de Holocaust, en met spiegelende stalen constructies in de vorm van het woord לזכר, dat 'in herinnering aan' betekent.
Geschiedenis
De straat dateert uit de grote stadsuitbreiding van 1663. De Weesperstraat verbond het centrum van Amsterdam met de Weesperpoort in de richting van de stad Weesp.
De Weesperstraat was een deel van de Amsterdamse Jodenbuurt. De Joden noemden de straat, die destijds smal was (zoals de Sint Anthoniesbreestraat) de "Wazepergas", met het Jiddische equivalent voor het Duitse "Gasse". Veel Joodse bewoners zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog weggevoerd. Na de deportatie van Joden werd uit hun leegstaande huizen tijdens de koude hongerwinter 1944-1945 hout en ander bruikbaar materiaal gesloopt. De straat bood aan het eind van de oorlog een desolate en vervallen aanblik. Het gemeentebestuur maakte daarom plannen voor sanering: de huizen werden gesloopt, er werd nieuwbouw gepleegd en een drukke verkeersader aangelegd.
In het wederopbouwplan van 1953 kwam een verkeersweg op de plaats van de smalle Weesperstraat. Om de straat te kunnen verbreden werd de resterende bebouwing in de jaren vijftig en zestig afgebroken. Aan de oostkant verscheen in de jaren zestig grootschalige bebouwing. Tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht werd een groenstrook onbebouwd gelaten, die nu de voorgenomen locatie is van het Holocaust Namenmonument Nederland.
De westzijde bleef aanvankelijk onbebouwd, in verband met de bouw van de Oostlijn van de Amsterdamse metro. Bij de bouw van deze eerste lijn tussen 1970 en 1977, bouwde men hier eerst bovengronds grote betonnen caissons, die daarna werden afgezonken. In de jaren tachtig en negentig werd ook de westzijde bebouwd. In de 21e eeuw werden er plannen gesmeed om de straat blijvend te versmallen. Dit vond plaats in het kader van het terugdringen van de plaatselijke luchtverontreinigingen en het ontmoedigen om met de auto de binnenstad in te gaan. Voorts is de straat een van de weinige 50-km-zones in die binnenstad. De plannen werden keer op keer uitgesteld door of gebrek aan daadkracht, gebrek aan geld of ruil tegen andere autovrije zones zoals Muntplein. In 2015 werd er nog of weer over gesproken, daarbij werd geconstateerd dat voornamelijk de VVD in de gemeenteraad tegen aanpassing was.[1]
 De Weesperstraat op de hoek met de Nieuwe Keizersgracht; circa 1910. |
 De Weesperstraat; circa 1920. |
 De Weesperstraat op de hoek met de Nieuwe Prinsengracht; circa 1935. |
Openbaar vervoer
De zuidelijke uitgang van metrostation Waterlooplein ligt aan de Weesperstraat.
Bij het aangrenzende Weesperplein liggen:
Sinds 1875 reden er paardentrams door de Weesperstraat als deel van de eerste Amsterdamse tramlijn Leidscheplein – Plantage. Vanwege de geringe breedte lag er enkelspoor, met wisselplaatsen op de bruggen over de grachten. In 1904 verscheen de elektrische tram. Deze eerste lijn 7 werd een jaar later vernummerd in lijn 8 en in 1942 opgeheven. Tussen 1952 en 1961 reed lijn 5 door de Weesperstraat. Door de verbreding van de straat werden de tramrails opgebroken. Vanaf de heropening van de (verbrede) straat in 1965 kwam er een buslijn 5 te rijden door de straat, sinds 1968 ook lijn 55. De bussen bleven rijden tot de doortrekking van de metro onder de Weesperstraat in 1980. In 1984 kwam er opnieuw een buslijn te rijden in de straat, nu echter een streekbuslijn die er tot 1987 reed.
Bekende bewoners
- Samuel Sarphati: geboren in het huis op de hoek met de Nieuwe Keizersgracht.
| Bronnen, noten en/of referenties |
