Nieuw-Beerta
Nieuw-Beerta, vroeger Beertsterhamrik (Gronings: Nij Beerte, Beetsterhammerk) is een dorp in de gemeente Oldambt van de Nederlandse provincie Groningen. Het dorp telt volgens gegevens van het CBS 110 inwoners (2019).
Dorp in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  | ||
| Gemeente |  | ||
| Coördinaten | 53° 11′ NB, 7° 10′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 0,38 km² | ||
| Inwoners (BAG, 2019) | 110[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 1421 | ||
Foto's | |||
 | |||
| Zicht op Nieuw Beerta vanaf het zuidoosten (anno 2011) | |||
| |||
Het dorp ligt ten noordoosten van Beerta, ten westen van Bad Nieuweschans. Het is een langgerekt streekdorp met monumentale boerderijen. In de dorpskern staan de arbeiders- en middenstandswoningen. Het dorp is beschermd dorpsgezicht.
Geschiedenis
Nieuw-Beerta is ontstaan in de zestiende eeuw op de plek van het verdronken dorp Wynedaham, dat rond 1500 bij Beerta is gevoegd. Het gebied is nooit helemaal onbewoond geweest; de boerderijen stonden noordelijker in de zogenaamde Binnenlanden, hetzij op verhoogde erven dan wel op resterende stukken hoogveen die later zijn verdwenen. Na de aanleg van de Hamsterdijk (ook Beersterhamdijk of Hamster Zeedijck genoemd) halverwege de zestiende eeuw verhuisden deze boerderij geleidelijk naar deze dijk. Over de dijk (nu de Hoofdweg) liep uitsluitend een smal voetpad, de verharde weg dateert van rond 1840. Als belangrijkste verbinding diende de Hamweg (genoemd in 1541), die vanaf Beerta ten zuiden van de Tjamme richting Drieborg liep.
Nadat in 1657 de Schanskerdijk werd aangelegd, veranderden de uitgestrekte kwelders in vruchtbaar polderland. Het dorp was een dochternederzetting van Beerta (vandaar de naam Beertsterhamrik, 'buitengebied van Beerta'). In 1665 kreeg het Nieuw-Beerta een eigen kerk. Het dorp werd een zelfstandige kerkelijke gemeente, maar het beheer over de kerkelijke goederen bleef tot 1680 gemeenschappelijk met Beerta. De eerste kerk werd al snel bouwvallig en werd in 1696 vernieuwd. De huidige kerk dateert uit 1856.
Het dorp had al langer een eigen school. In 1663 kregen de ingezetenen van de hoge Beersterhamricken ende Ulsda toestemming een korenmolen te bouwen, omdat de bestaande molen in Beerta het werk niet aankon.
Binnen het dorpsgebied ontstonden in de achttiende eeuw de buurtschappen Drieborg en Oudedijk (eerder Stocksterhorn genoemd), verder de poldernederzettingen Kroonpolder (1696) en Stadspolder (1740). In de Stadspolder was plek gereserveerd voor de bouw van een eigen kerk met een kerkhof, maar dit plan is nooit gerealiseerd. Bij Bad Nieuweschans lag het havenplaatsje Oudezijl met een handvol huizen.
De bloeitijd van het dorp ligt in de midden van de negentiende eeuw. De fraaiste boerderijen dateren uit die periode. Vanaf het eind van de negentiende eeuw treedt het verval in, in eerste instantie gaat dat gepaard met een felle strijd tussen landarbeiders en boeren. Het socialisme en later het communisme heeft een grote aantrekkingskracht op de landarbeiders. De Hamer en Sikkellaan, die loopt ten westen van Nieuw-Beerta naar Kostverloren, is een van de bekendste herinneringen aan deze tijd.
De voortgaande mechanisatie zorgt echter uiteindelijk voor een grote uitstoot van personeel in de landbouw. Omdat het dorp geen alternatieven biedt trekt een groot deel van de arbeiders weg uit de streek.
Sport en recreatie
Door deze plaats loopt de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook Noordzeepad of Friese Kustpad geheten.
Geboren in Nieuw-Beerta
- Jan Freerks Zijlker (1805-1868), liberaal politicus
- Derk de Ruiter Zijlker (1835-1892), jurist en politicus
- Aeilko Zijlker (1840-1890), ondernemer en grondlegger van de Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij (thans Royal Dutch Shell)
- Boelo Luitjen Tijdens (1858-1904), herenboer en Kamerlid
- André Knottnerus (1951), hoogleraar, ex-voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
Trivia
- In Nieuw-Beerta is een automatisch weerstation actief van het KNMI. Op 25 juli 2019 werd daar een temperatuur geregistreerd van 37,9 graden, de hoogste temperatuur ooit gemeten in de provincie Groningen.
Zie ook
 |
Zie de categorie Nieuw-Beerta van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
| Beluister | (info) |
- Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 4 oktober 2019, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen