Ligne à Grande Vitesse

TGV Sud-Est in de oorspronkelijke kleuren

De 409 km lange spoorlijn verbindt Combs-la-Ville in de omgeving van Parijs met Sathonay-Camp in de omgeving van Lyon. De treinen sporen verder zuidwaarts over de LGV Rhône-Alpes en de LGV Méditerranée. De overheid gaf zijn akkoord voor het hogesnelheidsproject van de SNCF in 1974. De lijn kwam in meerdere secties in gebruik tussen 1981 en 1983. Na een renovatie werd de maximale snelheid verhoogd van 260 naar 300 km/h. Deze lijn is anno 2010 de drukste LGV en heeft capaciteitsproblemen.[2]

De LGV Atlantique is geopend in 1989 en is 282 kilometer lang. Hij loopt van Paris – Bagneux naar Le Mans – Connerré. De omleiding van Le Mans en aantakking op de lijn naar Rennes was wel voorzien, maar is wegbezuinigd. De verlenging tot Rennes werd in 2017 uitgevoerd als LN 10.

In 1990 werd de hoofdtak richting Tours geopend. Op dit gedeelte werd in 1990 het snelheidsrecord (515,3 km/h) gevestigd. De LGV Atlantique is geschikt voor een maximumsnelheid van 300 km/h. De LGV-omleiding van Tours wordt ook gebruikt door goederentreinen die hiermee het drukke knooppunt van Tours ontwijken.

De LGV Sud Europe Atlantique verlengt sinds 2017 de LGV Atlantique naar het zuiden. Het nieuwe deel van de LN2 is 302 kilometer lang en loopt van Tours via Poitiers en Angoulême naar Bordeaux. Tussen Angoulême en Bordeaux volgt de LGV een kortere route dan de gewone spoorlijn via Libourne. Deze LGV beschikt over zeven[3] aansluitingen met het huidig spoornet, waardoor huidige stations langs de huidige lijn gebruikt kunnen worden en geen nieuwe stations nodig zijn. Op de bouw van de LGV vooruitlopend was de brug over de Garonne bij Bordeaux al in 2009 viersporig gemaakt, waardoor daar al een flessenhals weggewerkt werd. De bouw van de LGV is begonnen in 2012 en de lijn werd in dienst genomen op 2 juli 2017. Door een panne met een gewone intercity tussen Bordeaux en Toulouse kwam de eerste TGV op de lijn met vijf uur vertraging aan.[4] De lijn werd in maart 2017 al ingehuldigd door president François Hollande. Deze LGV is de eerste in Frankrijk die gedeeltelijk gefinancierd wordt door een Publiek-private samenwerking.

De LGV Nord is een Ligne à Grande Vitesse tussen Parijs (aansluiting Gonesse) en Calais. Ter hoogte van Rijsel is er een aansluiting op HSL 1 richting Brussel. Vanaf Calais loopt het traject verder richting de Kanaaltunnel (Engeland). De lijn werd geopend in 1993 en is 333 km lang, over een lengte van 130 km loopt hij parallel aan de A1.

In 1995 werd de lijn uitgebreid met een tak naar de luchthaven Charles de Gaulle en Disneyland Parijs. Deze tak vormt tevens de verbinding met de LGV Sud-Est en wordt LGV Interconnexion Est genoemd. Met de LGV Interconnexion Est is tevens een nieuwe aftakking gebouwd die de LGV dieper in het Parijse stedelijke gebied brengt. Daarmee is de afstand van Paris Gare de Lyon naar de LGV verkort. Zowel de afsnijding naar de LGV Jonction en de bestaande verbinding naar de TGV-lijn functioneren naast elkaar.

De LGV Rhône-Alpes is geopend in 1994 en is 115 kilometer lang. De lijn verbindt Lyon met Valence (station Valence-Rhône-Alpes-Sud TGV). Het deeltraject Valence – Montanay werd al in 1992 tijdelijk geopend ter behoeve van de Olympische Winterspelen in Albertville. De lijn sluit direct aan op de LGV Sud-Est, ten noorden van Lyon. Aan de LGV is een station bij het vliegveld van Lyon St. Exupery. Direct daarna zijn er aansluitingen van en naar de conventionele lijn Lyon – Grenoble. Ter hoogte van Valence is er een aansluiting naar de conventionele lijn Grenoble – Valence, die vanaf de LGV-aansluiting tot Valence is geëlektrificeerd.

Lyon wenst een goede ontsluiting per OV met haar luchthaven en TGV-station. Uiteindelijk is gekozen voor het sneltramproject "Rhônexpress".[5] Deze sneltram rijdt vanaf het hoofdstation "Gare Part-Dieu" als sneldienst op de tramlijn T3. Voorbij de bestaande tramlijn, rijdt de sneltram op zijn eigen tracé tot de luchthaven en het TGV-station.

Avignon TGV-station

De LGV Méditerrannée is geopend in 2001 en is 251 kilometer lang. Hij verbindt de LGV Rhône-Alpes met Marseille en Nîmes. De lijn sluit direct aan op de LGV Rhône-Alpes. Vlak na de aansluiting naar Valence van de LGV Rhône-Alpes, kruist de LGV de spoorlijn Grenoble Valence. Hier is het kruisstation Valence TGV gebouwd, die zowel perrons heeft op de LGV als op de regionale Grenoble – Valencespoorlijn. Hierdoor worden er aansluitingen tussen de regionale treinen en TGV's aangeboden. Ook werd een aansluitend spoor voorzien om TGV's vanuit Annecy, Chambéry en Grenoble de LGV te kunnen laten gebruiken. Dit werd mogelijk na elektrificatie in 2014[6] van de spoorlijnen Grenoble – Valence en Chambéry – Grenoble, de zogeheten Sillon Alpin.[7]

Er zijn TGV's die op de klassieke spoorlijn, parallel aan de LGV, rijden om Valence, Montélimar, Avignon, Orange en Arles een snelle rechtstreekse verbinding te geven met Parijs via de LGV-aansluiting bij Valence.

Ten westen van Avignon splitst de lijn zich in een tak naar Marseille en Nîmes. Deze aftakking is gebouwd als driehoek zodat directe TGV-diensten van Nîmes naar Marseille van de LGV Mediterannée gebruik kunnen maken. Aan de lijn liggen twee stations: Avignon TGV en Aix-en-Provence TGV. Avignon TGV werd later met een korte aansluiting verbonden met het lokaal spoornet. Een deel van de lijn naar Marseille wordt met 320 km/h bereden. Bij de bouw van hoge bruggen over de Rhône heeft men rekening moeten houden met de lokale mistralwinden en heeft men speciale doorzichtige windschermen geplaatst.

Het oorspronkelijk project voorzag dat de LGV-lijn tot Montpellier zou worden verlengd. Wegens bezuiniging was die verlenging geschrapt. De kustlijn was echter zwaar overbelast. Alle langeafstandstreinen van Marseille naar Toulouse en verder waren getrokken treinen die tot 2017 geen gebruik konden maken van de LGV. Alleen de dagelijkse AVE-trein verbinding Marseille – Barcelona gebruikte de LN 5.[8]

Om dit probleem op te lossen werd een omleidingslijn gebouwd langs Nîmes en Montpellier, hoofdzakelijk voor goederentreinen, maar in de toekomst ook door TGV's. Deze omleidingslijn werd op 10 december 2017 geopend voor vrachtverkeer. Door deze verlenging zullen meer TGV´s van de zuidelijke LGV-as Marseille – Montpellier gebruik maken zodra in juli 2018 het nieuwe HSL station van Montpellier geopend is.[9]

Op 28 juni 2012 werd een akkoord gesloten tussen RFF en het consortium OC'VIA voor de bouw en exploitatie voor 25 jaar van deze LGV. De kosten zijn 2,3 miljard euro waarvan 1,5 miljard via een Publiek-private samenwerking wordt gefinancierd. De lijn begint bij de aansluiting van de LGV Méditerranée bij Manduel tot Lattes ten zuiden van Montpellier. Deze tachtig kilometer lange lijn is de eerste Franse lijn die ook specifiek voor het goederenvervoer gebouwd werd en heeft een station bij zowel Nîmes als Montpellier. Er zijn twee twee nieuwe stations gebouwd:[10] Nîmes-Pont-du-Gard en Montpellier Sud de France. Het huidig TER station van Manduel is verplaatst naar het kruispunt met de nieuwe lijn waardoor er een aansluiting is tussen de TER en hogesnelheidstreinen.[11] Het station Montpellier Sud de France met acht sporen[12] zal mogelijk[13] aangesloten worden op het tramnet van Montpellier (verlenging van tramlijn 1) maar is niet bereikbaar voor de TER treinen. Het verplaatsen van de hogesnelheidstreinen en goederentreinen naar de nieuwe spoorlijn zal ruimte bieden om de TER treindiensten op de bestaande spoorlijn uit te breiden. De huidige spoorlijn tussen Nîmes en Narbonne is een zeer drukke lijn en deze LGV wordt vooral gebouwd om deze spoorlijn te ontlasten. De lijn werd op 10 december 2017 geopend voor goederentreinen. Reizigerstreinen konden er wel rijden maar Montpellier was een noodzakelijk stop voor alle doorgaande reizigerstreinen.[14] Op 7 juli 2018 is het nieuwe station geopend voor een beperkt aantal treinen. Er stoppen Tgv's (Parijs - Béziers (en terug) en een TGV Quigo van/naar Paris-Charles de Gaulle luchthaven) en twee Intercités treinen (per richting) van de verbinding Marseille – Bordeaux.[15] Er is een buspendeldienst naar een dichtbij gelegen tramhalte en er stoppen ook regionale buslijnen.

Met de ingang van de 2020 dienstregeling op 15 december 2019, is het nieuw station Nîmes-Pont-du-Gard aan de LGV geopend. Dit station is gelegen op de kruising met de spoorlijn Tarascon - Nîmes - Montpellier - Sète. De TER treinen aan de deze spoorlijn stoppen hier ook, waardoor goede goede aansluitingen worden geboden met het TER lijnennet en de steden Nîmes en Montpellier met een overstap bereikbaar zijn vanuit de HSL-treinen. Het is niet meer noodzakelijk om veel TGV treinen in Montpellier-Saint-Roch en Nîmes te laten stoppen. Per richting zijn er ongeveer twaalf TGV gebruik maken van de CNM en stoppen in Montpellier Sud en Montpellier Sud.[16] De treinen van en naar Barcelona gebruiken de CNM[17] niet evenals de Intercités.[18] Bijzonderheid is dat Nîmes-Pont-du-Gard als eerste nieuw groot HSL station in Frankrijk geen loketten heeft. Alle vervoersbewijzen worden geregeld via internet of bij de automaten. Wel is er ondersteunend personeel die assistentie bij de automaten geeft.

Wereldsnelheidsrecord van 574 km per uur op de LGV Est

De LGV Est begint in de agglomeratie van Parijs en eindigt in Vendenheim bij Straatsburg. De eerste fase van de lijn (tot Beaudrecourt) is vanaf 10 juni 2007 in gebruik.(LN 6) In 2016 werd de lijn met ongeveer 100 kilometer verlengd naar Straatsburg (LN 8), waardoor de reistijd naar Straatsburg met nogmaals 30 minuten afneemt. De nieuwe lijn heeft drie stations: Champagne-Ardenne TGV bij Reims, Meuse TGV tussen Bar-le-Duc en Verdun en Lorraine TGV aan de A31 tussen Metz en Nancy. Voor dit laatste station zijn stevige discussies gevoerd en ondertussen is in ruwbouw een voorziening getroffen om een ander station te bouwen bij de kruisende spoorlijn Metz-Nancy. Hierdoor kan, in tegenstelling tot het huidige station, een overstap geboden worden op de regionale treinen. Er is dan wel een kans dat het 5 kilometer verderop gelegen Lorraine TGV, dat alleen per auto bereikbaar is, op termijn gesloopt wordt.

De lijn is een schakel in vele internationale verbindingen; er zijn rechtstreekse TGV-diensten van Parijs naar Luxemburg, Frankfurt, München, Bazel en Zürich.

AVE trein Marseille – Madrid in Perpignan, Frankrijk

In 2009 is de LGV tussen Perpignan en Figueras gebouwd. De bouw van de LGV Perpignan-Figueras werd uitgevoerd door de joint venture TP Ferro consortium, die subsidie krijgt van Frankrijk, Spanje en de Europese Unie. Naast de aanleg kreeg dit bedrijf ook een exploitatievergunning voor 50 jaar. Op 19 december 2010 werd de lijn tot Figueras in gebruik genomen. Door de vertraging in afwerking van het station van Figueras en van de bouw van de Spaanse hogesnelheidslijn uit Barcelona eindigde deze LGV lijn uit Frankrijk van 2009 tot 2010 tegen buffers in de buurt van Figueras. Na de ingebruikneming van station Figueras-Vilafant en de aanleg van een aansluitspoor vanuit dit station naar het Spaans breedspoornet konden sinds december 2010 niet enkel twee TGV's per dag doorrijden naar Figueras, maar bestond ook een aansluitende treindienst met Spaanse breedspoortreinen via het aansluitspoor, tot in 2013 ook het Spaans hogesnelheidslijn verder was afgewerkt.

De bouw aan de Spaanse kant van Barcelona tot Figueras liep vertraging op, zeker voor wat de normaalsporige tunnel onder Barcelona betreft. Op 8 januari 2013 is de HSL Figueras-Barcelona geopend, die op zijn beurt aansluit op de AVE naar Madrid. Alle internationale treinen uit Frankrijk waren aanvankelijk beperkt tot Figueras, daar het treinmaterieel aan weerszijden van de grens goedgekeurd moest worden. Daarnaast moest een internationaal commercieel exploitatieakkoord onderhandeld worden tussen de Franse en Spaanse spoorbedrijven. Wel werd in Figueras aansluiting gegeven op de AVE naar Madrid. Op 15 december 2013 werd een doorgaande internationale hogesnelheidsdienst ingevoerd met twee TGV's Parijs – Barcelona en drie AVE-treindiensten:

• Madrid – Barcelona – Marseille
• Barcelona – Toulouse
• Barcelona – Lyon

De Spaanse spoorwegen gebruiken een afwijkende spoorwijdte. Dit veroorzaakt een noodzakelijke vertraging aan de grens voor een overstap of een technische aanpassing aan de trein. De LGV naar Barcelona is op basis van de Europese spoorwijdte (normaalspoor) aangelegd, net zoals de overige Spaanse hogesnelheidslijn(en). Zo hoeft er niet omgespoord te worden. Dit maakt directe en snelle verbindingen vanuit de rest van Europa met Spanje mogelijk. De lijn wordt ook voor goederentreinen naar Barcelona gebruikt. In de toekomst zullen goederentreinen tot ver in Spanje kunnen doordringen, zonder dat de treinen omgespoord moeten worden naar breedspoor.

Het omleidingsproject voor Nîmes-Montpellier werd afgewerkt in 2017. Deze lijn zal door TGV's en goederentreinen gebruikt worden en heeft een maximumsnelheid van 220 km/uur hebben.

• Madrid – Barcelona
• HSL Frankrijk Spanje
• TER Languedoc-Roussillon

LGV Rhin-Rhône

De LGV Rhin-Rhône wordt in totaal 340 kilometer lang en bestaat uit drie takken die Lyon, Dijon en Mulhouse met elkaar verbinden. De eerste fase van de oostelijke tak, van Villers-les-Pots (ten zuidoosten van Dijon) naar Petit-Croix (voorbij Belfort), is op 11 december 2011 geopend. De tweede fase van de oostelijke tak omvat een verlenging in oostelijke richting met 35 kilometer tot Mulhouse, en met 15 kilometer in westelijke richting tot Dijon. De aanleg van de zuidelijke en westelijke takken van de LGV is nog in studie. Er wordt niet verwacht dat de westelijke of zuidelijke tak voor 2030 uitgevoerd zullen worden.

De TGV's naar Mulhouse en Zwitserland gebruiken deze LGV en de LGV Sud-Est, omdat de reistijd aanzienlijk korter is dan via de LGV Est. In 2012 is in de buurt van Mulhouse een aansluitboog gebouwd waardoor treinen van en naar Straatsburg niet hoeven te stoppen in Mulhouse. Rechtstreekse TGV's tussen Straatsburg en Zuid-Frankrijk levert dat een tijdwinst van 15 minuten op.

In 2012 werd een dagelijkse internationale TGV verbinding Marseille – Frankfurt gecreëerd die zowel de LGV Rhin-Rhône als de LGV Rhône-Alpes en de LGV Méditerranée gebruikt. De TGV rijdt over de voor 220 km/h geschikte spoorlijn Mulhouse – Straatsburg.

Op 12 december 2012 is de internationale spoorlijn Mulhouse – Müllheim heropend voor reizigerstreinen. Naast regionale TER treinen rijdt vanaf augustus 2013 een dagelijkse Parijs – Freiburg TGV over de LGV Rhin-Rhône en deze heropende spoorlijn.[19]

De LN10 werd op 2 juli 2017 volledig in gebruik genomen. De bouw startte van deze nieuwe lijn startte in 2012. Het gaat om een 182 km lange aftakking van de LGV Atlantique (LN2) naar Rennes. Bij Sablé-sur-Sarthe is er een aftakking naar het zuiden die aansluit op de hoofdspoorlijn naar Angers en Nantes. Deze aftakking bevat een hoek om boog zodat sommige TER treinen, met een maximum snelheid 200 km/u, van Angers tot Laval rijden gebruikt makend van de hogesnelheidslijn.[20] Voor TGV-treinen is de maximale snelheid 350 km/u. De stad Laval heeft aansluitingen op de hogesnelheidslijn in beide richtingen.

Tussen Lyon en Turijn zou er een LGV worden gebouwd. Deze lijn wordt zo'n 251 kilometer lang en krijgt meerdere tunnels, waarvan de langste, de Mont d'Ambinbasistunnel, 57 km is. Deze verbinding zal een sneller alternatief zijn voor de huidige, steilere Mauriennelijn via Modane en de Mont-Cenistunnel. Er zijn proefboringen geweest (later toegangstunnels bij het bouwen van de tunnel en na de ingebruikname nooduitgangen). De aanleg van de LGV tussen Lyon en Turijn op het Franse gedeelte leek op de zeer lange baan geschoven te zijn. De grondreservering voor het project was in stilte op 19 juli 2013 opgeheven, met als reden dat de realiseringstermijn te ver in de toekomst ligt. Ondertussen is het Franse spoorgoederenverkeer in handen van de Franse staatsspoorwegen flink ingekrompen.[21] Aan de Italiaanse zijde zijn er werkzaamheden aan het toegangsspoorlijn naar de internationale tunnel geweest. De hogesnelheidslijn tussen Turijn en Milaan/Bologna en verder is ondertussen gereed. In juli 2016 werd er effectief gestart met het boren van de nieuwe tunnel langs Franse zijde. In januari 2017 werd het Frans-Italiaanse verdrag dat de bouw van de tunnel beslist geratificeerd. De ingebruikname van de lijn wordt verwacht tussen 2030 en 2050.

• LGV Bordeaux-Toulouse: de start van de bouw van deze lijn wordt niet verwacht voor 2019, ingebruikname ten vroegste in 2025.
• Tweede deel van de oostelijke tak van de LGV Rhin-Rhône
• LGV Montpellier – Perpignan

• Montpellier – Perpignan
• Bordeaux – Dax – Irun (Spaanse grens), aftakking van de lijn naar Toulouse
• LN PACA: Marseille – Toulon – Nice
• Poitiers – Limoges