Voetbal in Nederland

In 1865 werd de eerste voetbalwedstrijd in Nederland georganiseerd. De wedstrijd werd in Enschede gespeeld tussen een team van Engelse textielarbeiders en een team met leden van de Britse delegatie uit Den Haag.

In 1879 werd de eerste voetbalclub opgericht: Haarlemsche Football Club (HFC). Pim Mulier was hier niet bij betrokken, zoals eerde werd gedacht. Maar deze werd later beschouwd als de verbreider en grootste propagandist van het voetbal in Nederland.

Vier jaar eerder (op 13 oktober 1875) was Utile Dulci (kortweg UD genoemd) opgericht. Aanvankelijk werd echter alleen cricket gespeeld, pas vanaf 1894 ook voetbal.

In 1882 werden de clubs Hercules, Robur et Velocitas, DFC Dordrecht, en HVV uit Den Haag. opgericht.
Van de verenigingen die opgericht werden vóór 1900 spelen Sparta Rotterdam (1888), Vitesse (1892) en Willem II (1896) op dit moment nog steeds betaald voetbal. Van de traditionele top drie werd Ajax het eerste opgericht (1900), gevolgd door Feyenoord (1908) en PSV (1913).

Het voetbal in Nederland werd lange tijd alleen op amateurniveau gespeeld. De KNVB was tegen betaald voetbal en spelers die naar het buitenland vertrokken en daar betaald werden, werden geschorst voor het Nederlands Elftal.

In 1954 werd dan toch het betaalde voetbal geïntroduceerd. De Nederlandse Beroepsvoetbalbond (NBVB) werd opgericht en buiten de KNVB om ging er een betaalde competitie van start, waaraan tien clubs deelnamen. Enkele maanden later erkende de KNVB het betaalde voetbal en tijdens een bijeenkomst op een hotelkamer in het Utrechtse Terminus (op 3 juli 1954) verzoenden beide bonden zich. De KNVB- en NBVB-competities werden stopgezet en er begon een nieuwe profcompetitie met 56 clubs (enkele clubs uit de KNVB-competitie fuseerden met NBVB-verenigingen), deze competitie was verdeeld in vier districten.

Vanaf de invoering van het betaald voetbal leverden de betaalde clubs een strijd voor de invoering van de Eredivisie. In het seizoen 1956/57 was het dan eindelijk zover. De Eredivisie (met achttien teams) werd het hoogste niveau van het betaalde voetbal. Daaronder werden nog een aantal divisies gemaakt (de Eerste divisie A en B (beiden zestien teams) en de Tweede Divisie A en B (beiden vijftien teams).

In de seizoenen 1960/61 en 1961/62 was er slechts één Tweede Divisie. Met ingang van 1966/67 werd de Tweede Divisie definitief teruggebracht naar één divisie (met 23 clubs) en na het seizoen 1970/71 werd de divisie helemaal opgeheven. Als gevolg hiervan werden elf verenigingen teruggezet naar de amateurs.

Ook de Eerste Divisie begon met twee verschillende competities (met elk zestien teams). In 1960 kregen beide divisies er twee clubs bij en twee jaar later werd één divisie opgeheven. In de Eerste Divisie die overbleef speelden zestien elftallen, later werden dit er achttien. De Eerste Divisie telde vanaf het seizoen 2003/2004 negentien clubs, doordat AGOVV Apeldoorn toetrad tot het betaald voetbal. Met ingang van het seizoen 2005/2006 telde de Eerste Divisie twintig clubs. De nieuwkomer was FC Omniworld uit Almere. Vanaf seizoen 2010/2011 telt de Eerste Divisie weer achttien clubs en is er degradatie naar de Topklasse mogelijk.

Een overkoepelende organisatie kwam er in 1889: de Nederlandsche Voetbal en Athletiek Bond (NVAB). In 1921 werd de bond ingekort tot NVB en in 1929, bij het veertigjarig bestaan, werd de bond koninklijk goedgekeurd.

Samen met de Belgische voetbalbond (KBVB) organiseerde de KNVB in 2000 het Europees Kampioenschap. Het was voor de eerste keer in de geschiedenis dat de UEFA het EK liet organiseren door twee landen. Ondanks de nodige problemen in de voorbereiding werd het toernooi toch een groot succes met een nettowinst van ongeveer 40 miljoen gulden.

De allereerste interland van het Nederlands elftal dateert van 30 april 1905. Er werd in en tegen België gespeeld en de wedstrijd werd na verlenging gewonnen met 1-4 (dankzij vier goals van Eddy de Neve).

Het Nederlands team plaatste zich tot nu toe tien keer voor de eindronde van het Wereldkampioenschap, namelijk in 1934, 1938, 1974, 1978, 1990, 1994, 1998, 2006, 2010 en 2014. Het beste resultaat dat Oranje op deze WK's behaalde was de tweede plaats. In 1974, 1978 en 2010 verloor de ploeg in de finale van respectievelijk West-Duitsland, Argentinië en Spanje .

Vooral het WK van 1974 was het toernooi van Oranje. Met het door Rinus Michels ontworpen totaal voetbal werd elke tegenstander tot aan de finale weggespeeld. Na vijf overwinningen (2-0 tegen Uruguay, 4-1 tegen Bulgarije, 4-0 tegen Argentinië, 2-0 tegen Oost-Duitsland en 2-0 tegen Brazilië) en een 0-0 gelijkspel tegen Zweden bereikte Oranje in superieure stijl de finale tegen rivaal West-Duitsland. Als grote favoriet schitterde Nederland in de finale minder dan verwacht. Na een vroege 1-0-voorsprong verloor de ploeg met 2-1 en greep de gouden generatie naast de wereldtitel.

Verder nam Oranje negen keer deel aan een Europees kampioenschap (1976, 1980, 1988, 1992, 1996, 2000, 2004, 2008 en 2012).

Het EK van 1988 was het meest succesvol voor het Nederlands elftal. Met Rinus Michels als bondscoach (net als in 1974) behaalde Oranje de finale na een fortuinlijke serie wedstrijden. Nadat de eerst groepswedstrijd werd verloren van de Sovjet-Unie, werd daarna gewonnen van Engeland (3-1, dankzij een geweldige wedstrijd en drie goals van Marco van Basten), Ierland (1-0, na een gelukkige kopbal van Wim Kieft) en West-Duitsland (2-1, na een dubieuze strafschop). In de finale kwam het team wederom de Sovjet-Unie tegen en dit keer werd wel gewonnen, onder andere dankzij een prachtig doelpunt van Van Basten en Hans van Breukelen die een penalty stopte (2-0).

In totaal speelde Oranje tot nu toe 675 interlands (tot en met de wedstrijd tegen Noorwegen op 15 oktober 2008. Van deze wedstrijden won Oranje 329 keer, verloor het 196 keer en speelde het 150 keer gelijk. In deze wedstrijden haalde Nederland een positief doelsaldo van 461 (1377 voor, 916 tegen). De speler met de meeste wedstrijden is op dit moment Wesley Sneijder, die 131 interlands speelde. De topscorer aller tijden is Robin van Persie met 50 doelpunten in 101 wedstrijden.

In de afgelopen jaren zijn diverse Nederlandse eerste- en eredivisieclubs in financiële problemen geraakt, o.m. door de hoge transfersommen en salarissen van topspelers en door de lasten van grote investeringen in onroerend goed (stadions). In een aantal gevallen zijn gemeenten deze clubs te hulp geschoten. Volgens Europese regelgeving kan het verlenen van overheidssteun aan zgn. betaald voetbalorganisaties (bvo’s) ongeoorloofd zijn. Op 6 maart 2013 heeft de Europese Commissie aangekondigd bij vijf Nederlandse gemeenten onderzoek te doen naar mogelijke gevallen van ongeoorloofde staatssteun.[1] Het gaat om Eindhoven (PSV, 2011, 48,4 miljoen Euro), Nijmegen (NEC, 2010, € 2,2 miljoen ), Tilburg (Willem II, 2009-2010, € 2,4 miljoen), Maastricht (MVV, 2010-2011, € 3,55 miljoen) en Den Bosch (FC Den Bosch, 2011, € 3,05 miljoen). Zo kocht de gemeente Eindhoven de grond onder o.m. het Philips Stadion voor 48,4 miljoen Euro en PSV pacht de grond nu terug. De gemeente Tilburg heeft met terugwerkende kracht de huur van het stadion verlaagd en liep daardoor 2,4 miljoen Euro mis die nu door de belastingbetaler moet worden opgebracht. De Commissie is vooralsnog van mening dat er in deze vijf gevallen sprake is geweest van staatssteun en opende daartoe de zogenaamde formele onderzoeksprocedure. Onderzocht zal worden of er wel/niet sprake is geweest van staatssteun, en zo ja, of en onder welke voorwaarden die steun alsnog kan worden goedgekeurd. Als de steun niet wordt goedgekeurd kan de Commissie overgaan tot een terugvorderingsbesluit. De gemeente Eindhoven heeft besloten om de uitslag van het onderzoek niet af te wachten en tegen het besluit van de Commissie beroep in te stellen bij het Europees Hof van Justitie.[2] De overige vier gemeenten zien de uitkomst van het onderzoek ‘met vertrouwen tegemoet’.

Nederland heeft een aantal voetballegendes voortgebracht. Hieronder wordt een aantal van de bekendsten beschreven.

Abe Lenstra

Standbeeld van Abe Lenstra bij het Abe Lenstra Stadion

Abe Lenstra (27 november 1920 - 2 september 1985) was de eerste echte legendarische speler uit Nederland. Al op veertienjarige leeftijd debuteerde hij in het eerste elftal van SC Heerenveen. Dankzij de Fries groeide Heerenveen uit tot de topclub van het noorden. Lenstra bezorgde zijn club negen achtereenvolgende districtstitels (de eerste in 1941/42). In totaal speelde hij negentien seizoenen bij Heerenveen, terwijl hij in het buitenland veel geld kon verdienen bij Fiorentina, OGC Nice, Girondins de Bordeaux, Toulouse FC en Olympique Nîmes.

Over voetbal wordt veel gezegd en geschreven. Er staat elke dag wel iets over voetbal in de krant en na een dag waarop er wedstrijden in de Eredivisie zijn geweest staan er meerdere pagina's vol met voetbal.

Voetbal op televisie is ook behoorlijk populair. Zo worden de praatprogramma's Voetbal Inside (nu Veronica Inside) en NOS Studio Voetbal goed bekeken en kijken ook veel mensen naar de interlands van Oranje en de samenvattingen van de Eredivisie. De uitzendrechten van het Nederlands elftal zijn in handen van de NOS, die ook de EK's en WK's uitzenden. Op de betaalzender Fox Sports Eredivisie worden alle wedstrijden van de Eredivisie rechtstreeks uitgezonden en dit wordt aangevuld met Jupiler League-, KNVB beker- en Europa Leaguewedstrijden. De samenvattingen in de hoogste divisie worden uitgezonden bij Studio Sport na iedere speelronde. Dit programma zendt ook de wedstrijden uit de hoogste Europese voetbalcompetitie uit, de UEFA Champions League.

Aan veel wedstrijden op de hogere niveaus wordt via de radio rechtstreeks aandacht besteed door de NOS in het sportprogramma NOS Langs de Lijn.

Verder verschijnen er in Nederland een aantal tijdschriften over voetbal. Wekelijks verschijnt het populaire blad Voetbal International met onder andere recent nieuws en analyses van de wedstrijden die in de betreffende week gespeeld zijn. Ook het tijdschrift Sportweek verschijnt wekelijks. Dit blad gaat eigenlijk over meerdere sporten, maar het grootste gedeelte wordt gevuld met voetbal.
Voetbal Magazine verschijnt elke maand en heeft meer interviews en minder recente dingen.

Ook op internet is voetbal rijk vertegenwoordigd. Er zijn websites met het laatste nieuws, maar ook sites om uitslagen te voorspellen. Daarnaast zijn er fansites die meestal over één club of speler gaan.

Voetbal wordt ook in de zaal gespeeld. De officiële naam van deze sport is Futsal, afgeleid van de Spaande woorden futbol (voetbal) en sala (zaal). Futsal wordt gespeeld met een plofbal, een bal die bijna niet stuitert. Er wordt gedurende twee keer 25 minuten vijf tegen vijf gespeeld. De sport kent eigen regels en de afmetingen van het speelveld zijn hetzelfde als bij handbal: 40 bij 20 meter.

Vanaf 1968 is zaalvoetbal onderdeel van de KNVB. Op 22 april 1977 speelde Nederland zijn eerste interland tegen België (7-3 verlies). Het eerste Wereldkampioenschap Futsal werd in 1988 gehouden in Nederland. Nederland haalde de finale in eigen land, maar verloor daarin van Brazilië, dat ook de WK's van 1992 (in Hongkong) en 1996 (in Spanje wist te winnen.

UEFA Women's Cup Finale 2005 in Potsdam.

Het vrouwenvoetbal is veel minder populair dan mannenvoetbal, maar sinds het seizoen 2007/08 is er in Nederland een Eredivisie voor vrouwen ontstaan. Aan de eerste editie van deze nieuwe competitie nemen slechts zes ploegen deel: AZ, FC Twente, SC Heerenveen, FC Utrecht, Willem II en ADO Den Haag. In 2012 is deze profcompetitie samengevoegd met de Belgische competitie.

De eerste transfer in Nederland sinds de invoering van het professioneel vrouwenvoetbal waarmee een transferbedrag gemoeid is, had eind 2013 plaats. Sherida Spitse tekende bij het Noorse Lillestrøm.[3]

• Nederlands amateurvoetbal