Platwormen

Platwormen zijn vaak slechts enkele millimeters tot soms 20 meter lang, hebben een zeer slap en plat lichaam en twee of meer ogen aan de voorzijde bij de kop. De kop is meestal van de achterzijde te onderscheiden door een iets andere vorm of een insnoering en de lichtere of juist donkere oogvlekken. Deze 'ogen' kunnen slechts grote veranderingen in de lichtval waarnemen en niet echt zien zoals veel zoogdieren kunnen. Een platworm heeft geen bloed; de huid is zo dun dat zuurstof erdoorheen dringt en de organen en spieren bereikt. De mond- en geslachtsopeningen liggen meestal aan de buikzijde. De voortbeweging geschiedt met behulp van trilharen (enkel de trilhaarwormen) en spieren. Het spijsverteringsstelsel bestaat meestal uit een sterk vertakte verteringsbuis, waarin vertering gebeurt door fagocytose van de endodermcellen; een anus ontbreekt echter vaak, de mond fungeert als anus. Sommige platwormen (zoals de lintwormen) bezitten zelfs geen spijsverteringsstelsel: excretie gebeurt aan de hand van een protonephridiumbuisje, dat bestaat uit vlamcellen of solenocyten en in verbinding staat met twee afvoerkanaaltjes. Dit zijn cellen met cilia die filteren en de afvalstoffen in één kanaal brengen. Ook het zenuwstelsel is vrij rudimentair, er komen enkel enkele zenuwstrengen voor.

Platwormen zijn net als veel andere wormachtige dieren tweeslachtig en kunnen zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtscellen produceren. Ook kan een aantal platwormen zich letterlijk in tweeën delen, waarna beide delen kunnen uitgroeien tot aparte exemplaren. Andere platwormen doen aan zelfbevruchting. Het vervelende van veel parasitaire platwormen is dat de verschillende stadia, soms wel vijf, door faecaliën verspreid worden en zo overal terechtkomen, zoals in straatvuil en drinkwater. Sommige soorten, zoals de beruchte vossenlintworm (Echinococcus multilocularis), kunnen na besmetting levensgevaarlijk zijn voor mensen. Niet alleen vossen maar ook honden, katten en knaagdieren kunnen drager zijn van deze worm.

Onderzoek, gepubliceerd in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Science, heeft uitgewezen dat niet-parasitaire platwormen (klasse Turbellaria) geen centrosoom in hun cellen hebben en toch een normale celdeling lijken te hebben. Daardoor is onduidelijk geworden wat de rol van een centrosoom is, omdat altijd werd verondersteld dat de centrosomen een essentiële rol spelen bij de kerndeling.[3]

De indeling van de platwormen is voor de encyclopediemaker een nachtmerrie, omdat er een groot aantal verschillende opvattingen over bestaan. Nog steeds zeer gangbaar is een indeling in vier klassen Platyhelminthes.

1. Cestoda: lintwormen;
2. Monogenea: parasitaire platwormen, vooral op soorten vissen;
3. Trematoda: parasitaire platwormen, onder andere soorten die in de lever van zoogdieren zoals de mens kunnen leven (leverbot);
4. Turbellaria: omvat zowel vrijlevende soorten, zoals de platwormsoorten uit de familie Planariidae, als commensaal en parasitair levende soorten. De meeste parasitaire soorten leven in ongewervelde dieren.

Vooral de klasse van de Turbellaria is eigenlijk een vergaarbak van groepen met verschillende gemeenschappelijke voorouders.[4]

Ook de volgende indeling wordt wel gehanteerd waarbij Turbellaria niet meer wordt gebruikt :[5]

• Onderstam Catenulida
  • Familie Catenulidae Graff, 1905
  • Familie Chordariidae Marcus, 1945
  • Familie Retronectidae Sterrer & Rieger, 1974
  • Familie Stenostomidae Vejdovsky, 1880
  • Familie Tyrrheniellidae Riedl, 1959
• Onderstam Rhabditophora
  • Superklasse Neodermata
    • Klasse Cestoda
    • Klasse Monogenea
    • Klasse Trematoda
  • Orde Bothrioplanida
    • Familie Bothrioplanidae Vejdovsky, 1895
  • Orde Fecampiida
    • Familie Fecampiidae Graff, 1903
    • Familie Genostomatidae Graff, 1903
    • Familie Notenteridae Joffe, Selivanova & Kornakova, 1997
    • Familie Piscinquilinidae Laumer & Giribet, 2017
    • Familie Urastomidae Marcus, 1951
  • Orde Gnosonesimida
    • Familie Gnosonesimidae Reisinger, 1926
  • Orde Macrostomorpha
  • Orde Polycladida
  • Orde Prolecithophora
  • Orde Prorhynchida
  • Orde Proseriata
  • Orde Rhabdocoela
    • Onderorde Dalytyphloplanida
    • Onderorde Kalyptorhynchia
  • Orde Tricladida
• Onderstam incertae sedis
  • Geslacht Candimba Marcus, 1949
  • Geslacht Centrostomum Diesing, 1862
  • Geslacht Coleophora Steinbock, 1932
  • Geslacht Conoceros Lang, 1884
  • Geslacht Cyrtomorpha Graff, 1882
  • Geslacht Dalyellioidarum Steinbock, 1948
  • Geslacht Darwinia Pereyaslawzewa, 1892
  • Geslacht Dicelis Schmarda, 1859
  • Geslacht Diopsis Diesing, 1862
  • Geslacht Diplonchus Stimpson, 1857
  • Geslacht Discoplana Bock, 1913
  • Geslacht Elasmodes Le Conte, 1851
  • Geslacht Endocelis Schmankewitsch, 1873
  • Geslacht Fasciola Linnaeus, 1758 (sensu lato)
  • Geslacht Gasterotrichula Bargoni, 1896
  • Geslacht Glossostoma Le Conte, 1851
  • Geslacht Graffia Levinsen, 1879
  • Geslacht Heterostylochus Verrill, 1892
  • Geslacht Heterostylochus Verrill, 1893
  • Geslacht Mexistylochus Hyman, 1953
  • Geslacht Monochoerus Lohner & Micoletzky, 1911
  • Geslacht Monotus Diesing, 1862
  • Geslacht Nautiloplana Stimpson, 1857
  • Geslacht Niobe Girard, 1852
  • Geslacht Paraplehnia Bock, 1923
  • Geslacht Peasia Gray & Pease, 1860
  • Geslacht Penula Kelaart, 1858
  • Geslacht Phylloplana Laidlaw, 1903
  • Geslacht Plagiostomula Westblad, 1956
  • Geslacht Polyporus Plehn, 1897
  • Geslacht Proceros Quatrefages, 1845
  • Geslacht Thalattoplana Bock, 1925
  • Geslacht Trachyplana Stimpson, 1857
  • Geslacht Tricelis Quatrefage, 1845
  • Geslacht Turbella Ehrenberg, 1831
  • Geslacht Typhlolepta Ørsted, 1843
  • Geslacht Utsurus Marcus, 1954
  • Geslacht Vortex Ehrenberg, 1831
  • Familie Geopaliducolidae Komarek, 1919
  • Familie Leimacopsidae Diesing, 1861
  • Superfamilie Cephaloceroidea Diesing, 1850