Universiteit van Amsterdam

De Agnietenkapel aan de Oudezijds Voorburgwal, waar in 1632 het Athenaeum Illustre werd geopend.

De geschiedenis van de Amsterdamse universiteit gaat terug tot 8 januari 1632 toen het Athenaeum Illustre - de illustere school - werd opgericht, die gevestigd was in de Agnietenkapel. Toen hielden Casparus Barlaeus en Gerardus Vossius hun inaugurele redes.

Opening van het 60e lustrum (1932)

In 1815 volgde wettelijke erkenning van het Athenaeum Illustre als instelling van hoger onderwijs. In 1877 werd het Athenaeum omgevormd tot een gemeentelijke universiteit, met de formele naam Universiteit van Amsterdam. De universiteit kreeg toen ook het promotierecht. De universiteit stond in de volksmond, in de pers, maar ook bij de studenten, echter jarenlang bekend als de Gemeente Universiteit (GU).[2] Zo werd bijvoorbeeld in 1932 het 60^ste lustrum gevierd van de Amsterdamse Gemeente Universiteit.[3] In 1973 werd gepubliceerd over de numerus fixus bij sommige studierichtingen aan de GU.[4]

De hoogleraren werden oorspronkelijk door het bestuur van Amsterdam benoemd en de gemeente Amsterdam bekostigde ook de universiteit grotendeels. De Amsterdamse burgemeester was voorzitter van het universiteitsbestuur.

Studentenprotesten voor democratisering leidden in 1969 tot de eerste Maagdenhuisbezetting.

In 1961 veranderde dit alles, met de invoering van een nieuwe Wet op het hoger onderwijs. De benoeming van hoogleraren kwam nu bij het college van curatoren te liggen, waarvan de burgemeester wel uit hoofde van zijn functie voorzitter was, en de rijksoverheid werd vrijwel volledig verantwoordelijk voor de financiering. Wel bleef de universiteit ook in de nieuwe wet aangeduid als 'gemeentelijke universiteit'. De invloed van de gemeente bleef aanwezig tot 1971. Toen werd het benoemingsrecht overgenomen door het College van Bestuur, waarin de gemeente niet meer vertegenwoordigd was.

De universiteit kwam landelijk in het nieuws in 1969. Toen werd het Maagdenhuis, het bestuurlijk centrum van de universiteit op het Spui, door studenten bezet omdat zij meer democratische invloed wilden hebben.[5] Gedurende de jaren zestig, zeventig en tachtig zijn rond de Universiteit van Amsterdam meerdere studentenacties gevoerd. Een aantal van deze werden georganiseerd door de studentenvereniging ASVA.[6]

In februari 2015 werd het Maagdenhuis voor de twaalfde keer bezet, ditmaal door studenten die zich presenteren als de 'Nieuwe Universiteit'.[7][8]

In 2014 telde de UvA 7 faculteiten met in totaal zo'n 31.000 studenten en ruim 5.500 personeelsleden. Hiermee is het de grootste universiteit van Nederland.

Het gebouw van Amsterdam University College in Amsterdam Science Park

De UvA werkte van 2000 tot en met 2016 samen met de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Bij deze samenwerking werd gestreefd naar overstapmogelijkheden (voor studenten van beide instellingen) en op elkaar aansluitende onderwijsprogramma’s.[9] De UvA en de HvA werden sinds 1 september 2003 zelfs meer dan een decennium bestuurd door een gezamenlijk college van bestuur. In 2016 werd de samenwerking in twee rapporten geëvalueerd. De samenwerking werd per 2017 verbroken, omdat die niet de verwachte voordelen had opgeleverd.[10]

Een ander samenwerkingsverband van de UvA is met de Vrije Universiteit Amsterdam. UvA en VU hebben in samenwerking met de gemeente Amsterdam in 2009 het Amsterdam University College (AUC) opgericht. Het AUC biedt een nieuwe bacheloropleiding op het gebied van liberal arts and sciences. Deze brede, Engelstalige opleiding richt zich op excellente studenten uit binnen- en buitenland. De nieuwe campus, met studentenhuisvesting, van het AUC is sinds 2012 op het Science Park in de Watergraafsmeer. De oprichting van het AUC is niet zonder controverse verlopen. Zo zouden de UvA en de VU veel van hun beste docenten op het AUC les laten geven, ten koste van de reguliere, niet 'excellente' studenten aan beide instellingen.

De Universiteit van Amsterdam is vertegenwoordigd in de Stichting Academisch Erfgoed, een stichting die als doel heeft om universitaire collecties en cultuurschatten in stand te houden.

De Tweede Chirurgische kliniek van het vroegere Binnengasthuis, waar in de toekomst de Universiteitsbibliotheek Amsterdam wordt ondergebracht.

De UvA is zeer verspreid in de stad gehuisvest in zo’n 65 gebouwen. Veel locaties van de UvA bevinden zich in het centrum van Amsterdam. Op termijn wordt het aantal locaties teruggebracht en worden verwante wetenschappelijke disciplines geclusterd gehuisvest: alfa, bèta, gamma, medisch; respectievelijk op het Binnengasthuisterrein, in de Watergraafsmeer (Science Park Amsterdam), op het Roeterseiland en in Amsterdam-Zuidoost.

Het Amsterdam Science Park in de Watergraafsmeer is een internationaal kenniscentrum met onderzoeksinstituten als het Nationaal Instituut voor subatomaire fysica (NIKHEF), het FOM-instituut voor Atoom- en Molecuulfysica (AMOLF), het Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI) en SARA Reken- en Netwerkdiensten.

Het studentenleven speelt zich af bij studie- en studenten(sport)verenigingen. Zie voor een opsomming:

• Lijst van studieverenigingen
• Lijst van studentengezelligheidsverenigingen
• Lijst van confessionele studentenverenigingen
• Lijst van studentenmuziekverenigingen
• Lijst van studentensportverenigingen

Hoogleraren van de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam in 1926, met o.a. Van der Waals jr. en Zeeman

De UvA organiseert voor haar alumni (afgestudeerden) allerlei bijeenkomsten en activiteiten. Bovendien verschijnt er een blad, met de titel Spui voor alumni. De Amsterdamse Universiteits-Vereniging (AUV) is de algemene alumnivereniging van de UvA. De UvA heeft een Album Academicum opgesteld, een internetsite met een overzicht van alle hoogleraren die aan de UvA verbonden zijn geweest of nog zijn.

• Officiële website

Zie de categorie Universiteit van Amsterdam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.