Ede (gemeente)

Ede ( uitspraak (info / uitleg); Nedersaksisch: Ee) is een gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, te vinden op de westflank van de Veluwe en de zuidelijke Gelderse Vallei. De gemeente Ede beslaat zo'n 32.000 hectare. Binnen dit grondgebied liggen behalve de hoofdplaats Ede de woonkernen Bennekom, Deelen, Ederveen, Harskamp, Hoenderloo (deels), De Klomp, Lunteren, Otterlo en Wekerom alsmede enkele buurtschappen. Ede werkt met de gemeenten Rhenen, Wageningen, Veenendaal, Barneveld, Nijkerk, Scherpenzeel en Renswoude samen in het regionaal samenwerkingsverband Regio Foodvalley.

Ede
Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie Gelderland
Coördinaten52° 3′ NB, 5° 40′ OL
Algemeen
Oppervlakte318,62 km²
- land318,18 km²
- water0,44 km²
Inwoners (1 januari 2019)115.710?
(364 inw./km²)
BestuurscentrumEde
Belangrijke verkeersadersA12 A30 N224 N304 N310 N781 N801 N804
Spoorlijnen: Rhijnspoorweg, Kippenlijn
Station(s)Ede Centrum, Ede-Wageningen, Lunteren en Veenendaal-De Klomp
Politiek
Burgemeester (lijst)René Verhulst (CDA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2012)€ 36.400 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014)€ 233.000
WW-uitkeringen (2014)34 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)6710-6718, 6720-6721, 6730-6733, 6740-6741, 6744-6745, 6877
Netnummer(s)026, 0318, 0342
CBS-code0228
CBS-wijkindelingzie wijken en buurten
Websitewww.ede.nl

Bevolkingspiramide (2008)
Portaal    Nederland
Kaart van een deel van de gemeente Ede in 1867.
Topografische gemeentekaart van Ede, maart 2017
Oude Kerk in Ede
Jachthuis Sint-Hubertus in het Nationaal Park De Hoge Veluwe
Landgoed Hoekelum

Geschiedenis

Op 1 januari 1812 werden Bennekom, Lunteren en Otterlo als drie zelfstandige gemeentes van Ede afgesplitst. Al op 1 januari 1818 werden deze gemeentes weer herenigd met Ede. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd er in Lunteren een comité gevormd dat wilde dat Lunteren een zelfstandige gemeente zou worden. Na een afwijzing van de minister van Binnenlandse Zaken in 1946 stierf het plan een stille dood.[1]

Geografie

De gemeente heeft in totaal 115.710 inwoners (1 januari 2019, bron: CBS). In 1850 had de gemeente 9.004 inwoners en 100 jaar later 45.896[2]. In februari 2013 werd de grens van 110.000 inwoners gepasseerd[3].

Woonplaatsen
Woonplaats (BAG)Inwoners 2019[4]
Ede74.280
Bennekom15.080
Lunteren13.580
Ederveen3.665
Harskamp3.530
Wekerom2.710
Otterlo2.230
De Klomp465
Deelen100
Hoenderloo (*)55

CBS Kerncijfers wijken en buurten 2019, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen[4]

* gedeeltelijk (grootste deel ligt in de gemeente Apeldoorn).

Overige kernen

Buurtschappen en andere onofficiële kernen:

Landschap

Ede kenmerkt zich door een verscheidenheid aan landschappen. Door de situering op de grens van Veluwse stuwwallen vindt men er bossen, heidevelden, en zandverstuivingen. Ede en Bennekom zijn ontstaan op de stuwwalrand, aangezien het hooggelegen gebied kansen bood ter overleving; hoge (droge) heidelandschappen voor schapen, laaggelegen weiden voor het overige vee, met daartussen de gebieden waar akkerbouw plaatsvond. Waar in eerste instantie van een nomadenbestaan (vanaf zo'n 3000 v.Chr.) sprake was voor het Veluwse volk, is men later door verschillende oorzaken op vaste plaatsen gaan wonen en is een bestuurlijk centrum gevormd.

Bezienswaardigheden

Monumenten

In de gemeente is een groot aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en oorlogsmonumenten, zie:

Politiek

Gemeenteraad

Verkiezingsuitslagen van de Edese gemeenteraad vanaf 1935 (de uitslag van 1954 ontbreekt nog in het overzicht):

Gemeenteraadszetels
Partij19351939194619491958196219661970197419781982198619901994199820022006201020142018
SGP43444446655666666677
CDA---------1612111188108766
ChristenUnie1----------2234556666
GemeenteBelangen------12211224324455
VVD--134334469756755644
D66-------1111133111243
PvdA223867853365754546431
GroenLinks3------------22333324
Burgerbelangen-----------------122
Democratische Kiezers Ede-------------------1
ARP555565--------------
ARP-CHU------121313-----------
Boerenpartij-----16111----------
CHU578889--------------
DS'70--------3-----------
Edese Jaap---------------1----
KVP4111123222-----------
Lijst Roseboom-------3------------
REde'98--------------2-----
Liberaal Ede/Leefbaar Ede---------------2----
PPR---------1----------
Progressief Ede----------21--------
Vrijzinnig Democratische Bond12------------------
Onafhankelijken21------------------
Liberalen11------------------
Totaal2123272731333335353737373737393939393939

1 Deed t/m 1998 als combinatie RPF/GPV
2 Deed t/m 2014 als combinatie GroenLinks-Progressief Ede
3 De uitslagen voor 1946 betreffen de SDAP, de voorloper van de Partij van de Arbeid
4 De uitslagen voor 1946 betreffen de Roomsch-Katholieke Staatspartij, de voorloper van de Katholieke Volkspartij

College van burgemeester en wethouders

Het college van burgemeester en wethouders wordt in de periode van 2014 tot 2018 gevormd door een coalitie van CDA, GemeenteBelangen, PvdA, D66 en CU (24 van de 39 zetels).

De voorzitter van het college van B&W is burgemeester:

Wethouders zijn:

  • Peter de Pater (GemeenteBelangen)
  • Hester Veltman-Kamp (VVD)
  • Willemien Vreugdenhil (CDA)
  • Leon Meijer (ChristenUnie)
  • Lex Hoefsloot (GroenLinks)

in de periode van 2014 tot 2018 waren de volgende personen wethouder:

  • Gerrie Ligtelijn-Bruins (GemeenteBelangen)
  • Harry van Huijstee (PvdA)
  • Willemien Vreugdenhil (CDA)
  • Leon Meijer (ChristenUnie)
  • Johan Weijland (D66)

in de periode van 2010 tot 2014 waren de volgende personen wethouder:

  • Gerrie Ligtelijn-Bruins (GemeenteBelangen), per 10 november 2011. Daarvoor Hélène Hullegie (op 1 september 2011 afgetreden).
  • Roel Kremers (CDA) (afgetreden in maart 2014).
  • Marije Eleveld (PvdA), per 11 juni 2011. Daarvoor Simon van de Pol (op 11 juni afgetreden).
  • Breunis van de Weerd (SGP)
  • Evert van Milligen (VVD)

Verkiezingsgeografie

De gemeente Ede wordt in politieke voorkeur gekenmerkt door een vrij grote tegenstelling tussen enerzijds de dorpen aan de rand van de Gelderse Vallei en anderzijds de stad Ede en het dorp Bennekom. De dorpen in de Gelderse Vallei zijn overwegend gereformeerd en stemmen in meerderheid op SGP en in mindere mate ChristenUnie. Alleen het toeristische en overwegend liberale dorp Otterlo vormt een uitzondering. In de plaats Ede zelf daarentegen stemt 'slechts' een kwart en in Bennekom zelfs maar een vijfde van de bevolking op deze partijen.

Stemmenaandeel SGP + ChristenUnie per deelgemeente
Gemeenteraad
2006		 Tweede Kamer
2006		 Gemeenteraad
2010		 Gemeenteraad
2014		 Deelgemeente
67,1%48,2%69,9%68,6%Wekerom
57,9%41,0%59,9%55,7%Harskamp
57,9%36,6%61,9%65,6%Ederveen / De Klomp
42,8%31,7%47,0%49,2%Lunteren
28,4%20,2%29,2%31,0%GEMEENTE EDE (gemiddelde)
23,1%16,5%23,3%25,1%Ede
21,8%14,4%18,5%19,4%Otterlo
19,8%14,5%19,3%21,9%Bennekom
8,6%8,6%5,0%11,1%Hoenderloo / Deelen
64,3%84,5%60,2%61,3%OPKOMST (gemiddelde in de gemeente)
Bron: gemeente Ede

De grote verschillen in percentages tussen de verkiezingen voor de gemeenteraad en de Tweede Kamer zijn te verklaren door twee factoren. Enerzijds komen christelijke kiezers trouwer op dan niet-christelijke kiezers, waardoor hun stemmenaandeel hoger is bij een lagere opkomst. Anderzijds bracht een deel van de traditionele achterban van SGP en ChristenUnie bij de Tweede Kamerverkiezingen een strategische stem op het CDA van de eveneens gereformeerde Balkenende uit, waardoor het CDA in 2006 een fors hoger aandeel stemmen behaalde: 20,7% bij de gemeenteraadsverkiezingen tegenover 32,8% bij de Tweede Kamerverkiezingen.

Het dorp Wekerom is landelijk gezien een van de grootste SGP-"bolwerken". (zie Staatkundig Gereformeerde Partij).

Jongerenraad

Sinds oktober 2008 is er ook een jongerenraad actief binnen de gemeente. Deze jongerenraad bestaat uit 15-25 jongeren tussen de 14 en 24 jaar. De jongerenraad functioneert als klankbord voor de gemeenteraad en brengt zelf gevraagd en ongevraagd advies uit.[5]

Referendum koopzondag

Op 10 juni 2015 vond het eerste referendum in de geschiedenis van Ede plaats. De gemeente organiseerde dit referendum om de mening van de inwoners te peilen over de mogelijke openstelling van winkels op zondag. De opkomst was 45,1%.[6]

Uitslag referendum op de vraag: Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat alle winkels in Ede Centrum open kunnen op zon- en feestdagen?:

%EdeBennekomLunterenEderveen, De KlompHarskampWekeromOtterloGemeente
Nee42,553,183,992,184,890,461,553,9
Ja max. 1214,413,54,32,53,41,79,611,8
Ja43,133,411,85,511,87,928,934,3

De gemeenteraad besloot op 9 juli 2015 dat vanaf zondag 12 juli 2015 winkels in de hele plaats Ede elke zondag open mogen zijn. In alle andere dorpen in de gemeente Ede moeten de winkels dicht blijven.

Het gemeentehuis van Ede

Partnerstad

Aangrenzende gemeenten
   Aangrenzende gemeenten   
 Renswoude (U)  Barneveld  Apeldoorn 
 Veenendaal (U)   
 Rhenen (U)  Wageningen
Renkum 		 Arnhem 
Zie de categorie Ede, Netherlands van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.