Arnhemse trolleybus

Al in de jaren dertig van de twintigste eeuw waren er plannen om tramlijnen van de in 1911 opgerichte Gemeente Electrische Tram Arnhem (GETA) om te zetten in trolleybuslijnen. De vernieling van de remise van de Arnhemse tram - en daarmee ook het grootste deel van het materieel - tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 maakte een eind aan de tramexploitatie. Daardoor kwamen plannen voor een trolleybusnet in een stroomversnelling. De GETA ging verder onder de naam Gemeente Vervoerbedrijf Arnhem (GVA) en op 5 september 1949 werd door burgemeester Matser van Arnhem de eerste trolleybuslijn, lijn 1 tussen Arnhem en Velp, geopend. In de jaren daarna werd het net snel uitgebouwd met takken naar Oosterbeek (lijn 1), Geitenkamp (lijn 2), Hoogkamp (lijn 2), Alteveer (lijn 3), Malburgen via de tegenwoordige John Frostbrug (lijn 5, later lijn 3) en 't Broek (lijn 3, later lijn 5). Op het centrale gedeelte van lijn 1 reed een versterkingslijn (lijn 7).

De trolleys reden aanvankelijk zonder kentekens en waren geen motorrijtuigenbelasting verschuldigd, waardoor de gemeente op jaarbasis ƒ 2.980 per trolley bespaarde, omdat ze niet door een mechanische kracht op of aan het voertuig werden voortbewogen en dus niet als motorrijtuig werden beschouwd. Pas in 1952 kwam er een wetswijziging en werden ook trolleys als motorvoertuig beschouwd, maar motorrijtuigenbelasting bleef niet verschuldigd. Een andere bijzonderheid was een aparte rookafdeling achter in de bus met langsbanken en asbakjes afgescheiden met een glazen schot van de niet roken afdeling voor in de bus. De rookafdeling hield stand tot het voorjaar van 1973, toen er ook in de trolleys een rookverbod van kracht werd.

Eind jaren zestig en begin jaren zeventig kwam er een grote terugslag in het vervoer en daarmee ook in het trolleybusnet. De inmiddels van 't Broek naar Presikhaaf verlengde lijn 5 werd om verkeerstechnische redenen in 1970 in een gewone autobuslijn omgezet en de algehele opheffing van het trolleynet dreigde. Op grond van een gerechtelijke uitspraak na een ongeval waarbij een passagier bij het uitstappen ten val kwam en onder het achterwiel van de bus kwam, besloot men in 1967 bij de nieuwe trolleybussen de uitstapdeur achter de achteras te laten plaatsen.

In 1974 nam de rijksoverheid alle exploitatietekorten van de gemeentelijke vervoerbedrijven over en in 1975 besloot het Verkeer en Waterstaat de meerkosten van trolleybussen (5% ten opzichte van dieselexploitatie) te betalen. Hierdoor ontstond financiële ruimte voor nieuwe investeringen. De inmiddels versleten bovenleidingen werden vernieuwd en in 1977 werd lijn 3 vanaf Malburgen-Oost verlengd naar Het Duifje met een zijtak naar Immerloo. Een jaar later kreeg lijn 3 richting Alteveer een zijtak naar 't Cranevelt, die in 1990 tijdens openingsuren werd verlengd naar de nieuwe ingang van dierentuin Burgers Zoo.

In de jaren '80 werd het trolleynet verder uitgebreid. Met de omzetting van diesellijn 9 in een trolleylijn naar De Laar-West in 1984 via de in 1977 geopende nieuwe Roermondspleinbrug (sinds 1987 Nelson Mandelabrug) over de Rijn kwam de tweede trolleybusverbinding met Arnhem-Zuid tot stand. Het traject van lijn 2 naar Geitenkamp werd door lijn 9 overgenomen en lijn 2 werd ingekort tot het station. In 1985 reden op lijn 2 afwisselend een trolleybus tot Hoogkamp en een dieselbus naar Schaarsbergen en Heidekamp.

In 1987 volgde de derde verbinding met Arnhem-Zuid in de vorm van lijn 5 Presikhaaf – Holthuizen / Vredenburg. Ook werd lijn 2 verlengd naar Elsweide met afwisselend een trolley en een dieselbus. In 1993 werd de tak naar Holthuizen van lijn 5 opgenomen in de route door Vredenburg. In 1996 werd de route naar Vredenburg overgenomen door lijn 2 en die naar Elsweide door lijn 5. Plannen om op lijn 2 een duobus in te zetten die gedeeltelijk als trolley en gedeeltelijk als diesel reed, vonden geen doorgang.

Het laatste decennium van de twintigste eeuw werd gekenmerkt door vele fusies van vervoermaatschappijen. In 1993 fuseerde het GVA met de Gelderse Streekvervoers Maatschappij (GSM) tot Gelderse Vervoer Maatschappij (GVM). In 1996 fuseerde de GVM met de TET tot Oostnet, dat in 1999 opging in Connexxion.

• 
  De museumtrolleybus 101 rijdt op zondag een rondrit naar Burgers' Zoo.
• 
  De retrievers op de achterkant van trolleybus 101.
• 
  Den Oudsten B79T-trolley 0156
• 
  Den Oudsten B88-trolleybus in gebruik op lijn 3.

Met het oog op de verplichte openbare aanbestedingen in het openbaar vervoer kwam in 2004 duidelijkheid over het eigendom van de infrastructuur (de bovenleidingen), die eigendom is van de betrokken gemeenten Arnhem, Renkum (waartoe Oosterbeek behoort) en Rheden (waartoe Velp behoort), in wier opdracht de exploitant het onderhoud uitvoert (of laat uitvoeren).

Halverwege de jaren negentig kwam het bestaan van de trolley weer ter discussie te staan. In 1996 werd besloten die te handhaven, maar de trolleybus zou sneller moeten worden. Het ambitieuze HOV-plan Trolley 2000 voorzag in de aanschaf van gelede lagevloer-trolleybussen en de aanleg van busbanen met verkeerslichtbeïnvloeding. De nieuwe Berkhof Premier AT18 en Van Hool AG300T werden gemeenschappelijk met het Duitse trolleybusbedrijf van Solingen gekocht. In 1996 huurde men voor een jaar van "De Lijn" een viertal gelede Van Hool-trolleys uit Gent voor inzet op lijn 5, waarvan één exemplaar nog tot 1999 dienstdeed. Alle bussen werden voorzien van de tekst Arnhem blijft trolleystad.

Om de exploitatie te kunnen handhaven werd snoeien noodzakelijk geacht: lijn 2 (inmiddels: Hoogkamp – Holthuizen / Vredenburg) werd in 1997 ingekort en omgezet in een diesellijn. De bovenleiding op het verlaten traject in Holthuizen en Vredenburg is heden ten dage nog steeds grotendeels aanwezig. De korte zijtak van lijn 3 naar Immerloo verdween in 1999. Daar stond tegenover dat op 5 september 1999, precies 50 jaar na de openingsrit van de eerste trolleybus in Arnhem, lijn 7 werd omgezet van een diesellijn in een trolleylijn. Minister Tineke Netelenbos opende de snelle verbinding tussen het station Arnhem en de nieuwbouwwijk Rijkerswoerd, via winkelcentrum Kronenburg. Ook snelle verbindingen met onder meer Westervoort werden gepland. Voor de plannen voor een lijn naar Huissen viel het doek in 2013. Wel is met de jaardienst 2011 de Arnhemse nieuwbouwwijk Schuytgraaf in het trolleynet opgenomen.

In 2002 werd het gehele lijnennet opnieuw gereorganiseerd. Lijn 9 (De Laar-West – Geitenkamp) werd opgedeeld tussen de lijnen 5 en 7. Lijn 3 werd Burgers Zoo / Alteveer – Velp en lijn 1 werd Oosterbeek – Het Duifje. Zowel in Oosterbeek als Velp werd de grote eindlus, die in één richting werd bereden, vervangen door een rechtstreekse route. In Oosterbeek kwam er een lus bij het station en in Velp wordt gekeerd bij een rotonde aan het eind van de bebouwde kom.

• 
  Connexxion-trolleybus 0214 op lijn 7 in 2001.
• 
  Trolley 2000, destijds nog onder Connexxion
• 
  Keerlus voor lijn 7 Rijkerswoerd met zijn bijzondere bovenleidingconstructie.
• 
  Trolleybus 5234 in de oude blauwe kleuren.

In december 2014 werd aangekondigd dat het bedrijf EL-KW B.V., onderdeel van de Britse Vayon Green Power Group, in Arnhem een trolleybus van 18 meter zou bouwen die zowel met bovenleiding als met batterijen zonder bovenleiding moest kunnen rijden (Trolley 2.0). De ontwikkelingskosten voor het project van ruim 3 miljoen euro worden deels door het bedrijfsleven en deels door de gemeente Arnhem en Breng (Hermes/Connexxion) opgebracht. Ook de tot 1 januari 2015 bestaande Stadsregio Arnhem Nijmegen steunde het project. De Arnhemse gelede trolleybus 5211 werd gebruikt voor de ontwikkeling van het prototype, dat eind 2015 had moeten rijden. Omdat dit doel niet werd gehaald is de samenwerking met EL-KW verbroken en is men in zee gegaan met Vossloh Kiepe, dat begin 2017 op lijn 1 twee Hess Swisstrolleys met oplaadbare lithium-ion-accu's wil beproeven als onderdeel van het project E-bus 2020 'In Motion Charging', waaraan ook Stadtwerke Solingen deelneemt.