Royal Dutch Shell

Het is bijzonder dat de maatschappij het predicaat Koninklijk kreeg door een brief van koning Willem III, al voor de oprichting bij de notaris. De brief is van 18 april 1890 en de oprichting op 16 juni. De koning verleende de ondersteuning vanwege de 'zedelijke' aard van de onderneming. Gebruikelijk is dat er een oorkonde bij wordt verstrekt, maar die bleef achterwege. De oorkonde werd pas verstrekt bij de 'unificatie' van de N.V. Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij en de Shell Transport and Trading Company Ltd tot de huidige Royal Dutch Shell plc.[4]

De ontwikkeling van de omzet en winst is sterk afhankelijk van de ontwikkeling van de olieprijs op de wereldmarkt. De eigen productie van olie en aardgas is in de periode 2010 tot en met 2015 licht gedaald. In 2016 werd de BG Group overgenomen en dit leidde tot een stijging van de gasproductie.

De directe uitstoot van broeikasgassen ligt al lange tijd rond de 70-75 miljoen ton op jaarbasis.[10] Hiervan is ongeveer de helft afkomstig van de eigen raffinaderijen en chemische complexen en de rest komt grotendeels vrij bij de olie- en gaswinning.[10] Als ook rekening wordt gehouden met de inkoop van energie, zoals elektriciteit, warmte en stoom, dan komt er nog eens ruim 10 miljoen ton CO₂-equivalent per jaar bij.[10]

Shell - omzet en resultaat 2010-2018

Shell - Aantal werknemers 2010-2018

Shell - productie olie en gas 2010-2018

Shell: Productie olie en gas (BOE) per werknemer 2010-2018

Toren Overhoeks, voormalig kantoor van het Koninklijke/Shell-Laboratorium in Amsterdam

De onderneming is gemeten naar beurswaarde een van de grootste ter wereld. De omvang van het bedrijf is zo groot dat het onvergelijkbaar is met andere aandelen op de Amsterdamse effectenbeurs. Het aandeel geldt als het vlaggenschip van de Nederlandse beurs. Beurshandelaren noemen de aandelen simpelweg: de Olies. Ook was de onderneming lange tijd bekend als een weduwen- en wezenfonds, een veilige belegging waar je geen spectaculaire prestaties van verwacht, maar wel een veilig jaarlijks dividend. De dividenduitkeringen zijn sinds 1943 nooit verlaagd of overgeslagen en altijd meegegroeid met de inflatie. Hoewel RDS handelt in olie en afgeleide producten, loopt de beurskoers van RDS, in tegenstelling tot wat veel beleggers denken, niet altijd mee met de olieprijs.

Tot 2000 waren er drie "grote" houdstermaatschappijen van het aandeel Koninklijke Olie, nl. Dordtsche Petroleum, Maxwell Petroleum en Moeara Enim, die destijds zijn ontstaan doordat deze oliemaatschappijen door Koninklijke Olie zijn overgenomen middels een aandelenruil. Dordtsche Petroleum had in 1992 een belang van 6,24% in Koninklijke Olie, Maxwell ruim 2%. Deze vennootschappen hadden een notering op de Amsterdamse effectenbeurs, met een disagio in vergelijking met de intrinsieke waarde, en daardoor een hoger dividendrendement. Door fiscale perikelen (een latente belastingclaim) hebben deze beursfondsen het zo lang uitgehouden. Omdat Moeara Enim de aandelen nooit heeft gesplitst, was dit aandeel een van de duurste aandelen op de Amsterdamse effectenbeurs.

In 1996 reorganiseerde Cor Herkströter en introduceerde het nieuwe Shell. Een belangrijk element in dat nieuwe Shell was, dat iedere werknemer de beste in zijn groep moest willen zijn en toch goed diende samen te werken. Het bijbehorende systeem van bonussen in de nieuwe werkwijze veroorzaakte dat veel werknemers hun aandacht richtten op persoonlijk voordeel. Begin 2004 kwam aan het licht dat managers voor hun bonus de bewezen oliereserves van Shell veel te hoog hadden ingeschat. Shell maakte bekend dat de bewezen reserves van olie en gas twintig procent lager waren dan aangenomen. De olie- en gasreserves die in de boeken stonden waren niet allemaal daadwerkelijk bewezen winbaar. Volgens de regels van de Amerikaanse beurstoezichthouder de SEC mogen alleen de olievondsten worden opgenomen die met een investeringsplan in de praktijk rendabel te exploiteren zijn. Proefboringen alleen mogen niet de basis vormen van de hoeveelheid oliereserves. Deze regels moeten beleggers beschermen tegen olieconcerns die de zaken te rooskleurig voorstellen. Bij Shell ontbraken adequate interne controles om op een juiste manier met de schattingen van de olie- en gasvoorraden om te gaan. Na onderzoek van de onbewezen voorraden is een derde als voorraad geschrapt en twee derde teruggekeerd in de boeken als bewezen voorraden. Van bewuste fraude en misleiding is overigens geen sprake geweest.

Shell-oliedepot in Kowloon, Hongkong

Bij de bekendmaking van de lagere olie- en gasvoorraden daalde de beurskoers acht procent. Dat was een schok voor de markt omdat het weduwen- en wezenfonds als uiterst betrouwbaar bekendstond. Het bedrijf werd € 12 miljard minder waard. Door de omvang van het bedrijf is dat verlies in absolute zin het grootste verlies ooit op de Amsterdamse beurs.

De affaire leidde uiteindelijk tot het vertrek van de toenmalige bestuursvoorzitter Philip Watts en het hoofd van "exploratie en productie", Walter van de Vijver. Daarna werd er in 2005 aangekondigd dat de organisatiestructuur werd vereenvoudigd. Koninklijke Olie en Shell Transport and Trading gingen op in Royal Dutch Shell plc, waarvan 60% van de aandelen voor aandeelhouders van Koninklijke Olie zijn en 40% voor de aandeelhouders van Shell Transport. Den Haag werd definitief het wereldwijde hoofdkantoor van Shell na de transformatie. Jeroen van der Veer bleef bestuursvoorzitter na het samengaan van de raden van bestuur van beide bedrijven. Op 20 juli 2005 fuseerden de bedrijven en bestond Shell onder de namen Royal Dutch Shell en Koninklijke Nederlandse Shell.

In april 2007 werd bekendgemaakt dat Shell een schadevergoeding zal betalen van in totaal US$ 352,6 miljoen aan de Europese beleggers die tussen 8 april 1999 en 18 maart 2004 Shell-aandelen hebben gekocht. Begin 2014 was dat bedrag opgelopen tot US$ 377 miljoen. De begindatum van deze termijn is gekozen omdat destijds de onzorgvuldigheden met de reserves zijn begonnen. Per aandeel komt de schadevergoeding uit op ongeveer 10 dollarcent, afhankelijk van het aantal aanmeldingen. De Amerikaanse beleggers ontvingen hetzelfde voorstel en kregen tot begin 2014 net als de Amerikaanse werknemers van Shell US$ 90 miljoen. Met de Vereniging van Effectenbezitters is overeengekomen dat particuliere gedupeerden ongeveer 100 euro basisschadevergoeding ontvangen, ongeacht het aantal aandelen dat men destijds in bezit had.[14] De Amerikaanse beurstoezichthouder Securities and Exchange Commission (SEC) kreeg US$ 120 miljoen en de Britse FSA 17 miljoen. In totaal moest Shell bijna US$ 750 miljoen betalen aan boetes en schadevergoedingen. De voor de claim opgerichte Nederlandse stichting werd pas op 2 december 2013 opgeheven.[15]

In het begin van 1996 lanceerden enkele mensenrechtengroeperingen een aantal rechtszaken om Shell verantwoordelijk te stellen voor medeplichtigheid aan vermeende mensenrechtenschendingen in Nigeria, waaronder standrechtelijke executies, misdaden tegen de menselijkheid, marteling, onmenselijke behandeling en willekeurige arrestaties en detentie.[16] In het bijzonder werd Shell beschuldigd van medeplichtigheid aan de executie van Ken Saro-Wiwa en acht andere leiders van de Ogoni in Zuid-Nigeria, die in 1995 door het toenmalige militaire regime werden opgehangen.[17] De aanklachten waren gericht tegen Shell en Brian Anderson, toenmalig hoofd van Shells activiteiten in Nigeria.[18] In 2009 trof Shell een schikking door US$ 15,5 miljoen te betalen.[17] Shell heeft echter altijd verklaard niet aansprakelijk te zijn voor de misdrijven waarvoor het aangeklaagd is.[19]

In 2009 publiceerde Amnesty International een rapport over de verslechtering van de mensenrechtensituatie in Nigeria als gevolg van de activiteiten van Shell in de Nigerdelta. In het bijzonder bekritiseerde Amnesty het voortdurend affakkelen van aardgas en de langzame reactie van Shell op olielekken.[20]

In 2010 werd in een door WikiLeaks gelekte memo onthuld dat Shell claimt medewerkers te hebben in de voornaamste ministeries van de Nigeriaanse overheid, en daardoor nu "alles wat er gebeurt in deze ministeries onder controle heeft", zo stelde Shells hoogste medewerker in Nigeria. Dezelfde medewerker verklaarde ook dat de Nigeriaanse overheid niet doorheeft in hoeverre Shell in de overheid geïnfiltreerd is.[21] Documenten die vrijkwamen in de loop van 2009 (maar die niet gebruikt zijn tijdens de rechtszaak) onthulden dat Shell regelmatig het Nigeriaanse leger betaalde om demonstraties te voorkomen.[22]

In 2012 intensiveerden Amnesty International en Milieudefensie hun campagne tegen Shell. Naast kritiek op de impact op het milieu benadrukken zij ook de mensenrechtenschending als gevolg van de activiteiten van Shell. Dit heeft geleid tot een toename van publieke druk op Shell om verantwoording af te leggen en verantwoordelijkheid te nemen voor het opruimen van de milieuvervuiling.[23]

Vanaf maandag 1 oktober 2012 behandelt het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten de vraag of Shell als bedrijf verantwoordelijk gehouden kan worden voor mensenrechtenschendingen nadat eerder twee lagere rechters de claim afwezen.[24]