AEX

De AEX-index is de totale beurswaarde van de fondsen die deel uitmaken van deze index gedeeld door een getal (de divisor) om de waarde van de index aan te laten sluiten op de laatste slotkoersen voorafgaande aan een wijziging van de samenstelling van de index. Van de beurswaarde wordt alleen het percentage aandelen of certificaten van aandelen dat daadwerkelijk op de markt verhandelbaar is (de free float) meegeteld. Voor de grootste fondsen (Royal Dutch Shell en Unilever) is er een capping factor (plafond).[8]

Aanvankelijk werd de EOE-index nog eenvoudiger uitgerekend met de formule (nieuwe stand) = (vorige stand) + (gemiddelde procentuele verandering). Zodoende wogen alle fondsen even zwaar waardoor het kleine Gist Brocades een even grote invloed had op de koersontwikkeling als de grote fondsen als ING en Koninklijke Olie. Slimme handelaren manipuleerden de index eenvoudig door grote orders te doen in de kleinere fondsen. Het eerste jaar van de index (1983) was zodoende ook veruit het beste jaar ooit met 61 procent rendement, hoewel dit door het gebroken jaar niet officieel meegeteld wordt. Tegenwoordig is deze makkelijke koersmanipulatie van de index niet meer mogelijk.

Koersverloop van de AEX-index tussen januari 1993 en juli 2010.

In tegenstelling tot de CBS-herbeleggingsindex en de Duitse DAX wordt de hoogte van de index alleen bepaald door de koersen, en bepaalt deze dus alleen het koersrendement. Het totale rendement dat men behaalt indien men het mandje aandelen in bezit heeft omvat ook het dividendrendement van ongeveer drie procent.

De euro is op de effectenbeurs ingevoerd op 4 januari 1999. De index, die een honderdste was van de waarde in guldens van een bepaald mandje aandelen werd een honderdste van de waarde in euro's van datzelfde mandje aandelen, en daardoor door 2,20371 gedeeld. Anders dan bij de CBS-koersindices moeten bij vergelijkingen van historische waarden van de AEX-index waarden van vóór 1999 dus omgerekend worden. Andere indices in Europa hebben geen omrekening naar de Euro gemaakt.

AEX in 2008 tijdens de kredietcrisis van januari tot en met november

De AEX daalde in januari 2008 door de toenemende onzekerheid op de Amerikaanse hypotheekmarkt naar een dieptepunt van 401 punten. Mede door de grote weging van financiële instellingen zoals Fortis, Aegon en ING fluctueerde de AEX hevig door berichten over de Amerikaanse hypotheekmarkt en een ophanden zijnde recessie in de Verenigde Staten.

Na een kort herstel in het voorjaar van 2008 tot bijna 500 punten, ging het onder aanvoering van de financiële waarden wederom snel bergafwaarts met de AEX. Maandag 29 september 2008 daalde de index 8,8 procent en een week later op 6 oktober 2008 was het nog dramatischer met een daling van ruim 9 procent.[9] Als gevolg van de zich uitbreidende kredietcrisis daalde de AEX op 8 oktober 2008 onder de 300 puntengrens. De paniek was compleet toen Wall Street op donderdag 9 oktober 2008 nog eens met meer dan 7 procent daalde. Als gevolg hiervan daalde de AEX op vrijdag 10 oktober 2008 met nog eens bijna 10 procent tot een tussentijds dieptepunt van 254 punten. Na een kort herstel tot boven de 300 punten, begon de AEX, als gevolg van de razendsnel om zich heengrijpende diepe wereldwijde recessie, opnieuw te dalen. Op 21 november 2008 was het dieptepunt 220,12, niet veel hoger dan het "intraday"-dieptepunt van 217,80 punten van 12 maart 2003. Hierna veerden de koersen weer op tot ongeveer 250 punten.

Op 31 december sloot de AEX 2008 af op 245,94 punten. Vergeleken met de slotstand van 31 december 2007 van 515,77 daalde de AEX met bijna 270 punten ofwel 52 procent. Hiermee was 2008 het slechtste beleggingsjaar sinds de introductie van de AEX. Wereldwijd gezien bevond de AEX zich hiermee onderaan in de rangorden van indices. Over de periode 1998-2008 was de AEX zelfs de slechtst presterende index ter wereld, op IJsland na.[10]

2009 begon voor de AEX hoopvol. De koers steeg tot ongeveer 270 punten, maar een verdere verdieping van de kredietcrisis bracht de AEX in maart onder de 200 punten. Het dieptepunt werd bereikt op maandag 9 maart waar een "intraday"-dieptepunt werd genoteerd van 194,99. De laatste keer dat de AEX zich onder de 200 punten bevond was op 6 juli 1995. Na het dieptepunt op 9 maart vond er gedurende de rest van het jaar een sterke stijging plaats. Het hoogtepunt van 2009 was 338,22 op dinsdag 29 december. Vanaf het dieptepunt tot het hoogtepunt van 2009 is de AEX ongeveer 73 procent gestegen. Op 31 december sloot de AEX 2009 af op 335,33 punten. Hiermee was 2009 het beste jaar voor de AEX uit het afgelopen decennium.

Op 31 december sloot de AEX 2010 af op 354,57 punten. Een stijging van een kleine zes procent ten opzichte van de slotkoers van 2009. De AEX bleef gevangen in de neutrale bandbreedte tussen 300 en 360 punten.

2011 begon met een voortzetting van de stijging in de laatste maanden van 2010. Op 18 februari reikte de AEX tot een stand van 374,19 punten. Na een dip in maart tot 345 punten en een lagere top in mei rond 370, begon in de maanden daarna een gestage daling van de AEX. Vanaf augustus domineerde de Eurocrisis wereldwijd de beurzen. Op 22 september werd de laagste slotkoers van 2011 neergezet op 263,44. Een eindejaarsrally als gevolg van nieuwe afspraken die Europese regeringsleiders op 9 december maakten om de Eurocrisis te bezweren tilde de AEX op vrijdag 30 december uiteindelijk naar een slotstand van 312,47 punten. Een jaarverlies van bijna 12%, waarmee het jaar 2011, wat vooraf door analisten werd betiteld als "het jaar van het aandeel",[11] een verloren jaar is geworden voor AEX-beleggers.

In de eerste maanden van 2012 zette de rally van de laatste maanden van 2011 zich voort en bereikte de AEX een stand van 337 punten. Een volgend hoofdstuk in de Eurocrisis zorgde echter weer voor een forse daling tot 281 punten op 4 juni, waarna hernieuwde hoop op een oplossing van de Eurocrisis de koersen liet stijgen tot het jaarrecord van 346,86 punten op 20 december. Op 31 december 2012 sloot de AEX op 342,71, een stijging van 10% ten opzichte van het jaar daarvoor. Hiermee stond de AEX weer nagenoeg op de beginstand van dit decennium.

In 2013 stijgt de AEX aanvankelijk tot een stand van bijna 375 in mei. Daarna vindt een correctie plaats van circa 15%, waarna een gestage opgang van start gaat. In november stokt de opmars juist onder de 400 punten grens. Waarna nieuws over de Amerikaanse 'tapering' de beurzen wereldwijd onder druk zet. De 400 punten grens lijkt voor 2013 uit beeld te zijn, maar positief nieuws over de Amerikaanse 'tapering' brengt een eindejaarsrally op gang die op 27 december uiteindelijk de AEX boven de 400 punten brengt. Dit is de eerste maal sinds de crisis in 2008 uitbrak. De AEX besluit uiteindelijk het jaar op het hoogste punt van het jaar op 401,79 (intraday 401,92).

De AEX heeft verschillende grote uitslagen gekend. De meeste grote uitslagen omhoog én omlaag vinden plaats in hetzelfde jaar. Tot het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 was vooral het jaar 1987 sterk vertegenwoordigd met als opvallendste notering de grootste daling op één dag op Zwarte maandag op 19 oktober. Door de gevolgen van de kredietcrisis is het jaar 2008 prominenter vertegenwoordigd in de statistieken dan 1987. De daling na de aanslagen op het World Trade Center op 11 september 2001 valt met -6,95% net buiten de top tien koersdalingen. Na de wereldwijde uitbraak van SARS-CoV-2 leed de AEX op 12 maart 2020 het grootste verlies in de 21e eeuw; een daling van -10,75%.

Hoe breder de tijdspanne is waarin men de koersuitslagen bekijkt, hoe meer de dagelijkse uitschieters elkaar compenseren. Opvallend is dat de eerste jaren na de introductie van de AEX frequent voorkomen in positieve uitslagen per maand. Dit komt mede door de afwijkende manier van indexberekening in de eerste jaren, waarbij koersuitslagen in kleine fondsen grote invloed hadden op de algehele AEX.[17] Omdat de stand van de AEX niet gecompenseerd wordt voor het uitgekeerde dividend van de aandelen is dit rendement niet meegenomen. Het meeste dividend wordt in april uitgekeerd.

Met behulp van de FTI future kan men relatief eenvoudig en goedkoop handelen in het hele mandje aandelen. De aanduiding "FTI" is anno 2009 nog steeds de naam van de future en staat voor Financiële Termijn Index. De contractwaarde van een heel futurepunt op de AEX is 200 euro, en de minimale tick grootte is 0,05 punt. De omgerekende waarde van een futurecontract op de AEX is gelijk aan 200 euro maal de stand van de future. Dit komt neer op 50.000 euro bij een AEX stand van 250 punten. De future wordt op beursdagen verhandeld tussen 8:00 en 22:00 uur. De handel in de futures gaat dus eerder van start dan de aandelen waarop het betrekking heeft, en gaat ook langer door.

Er vindt een levendige handel plaats in opties op de AEX-index. Deze opties op de AEX zijn oorspronkelijk ook de reden van de introductie van deze index in 1983. De standaardopties op de index hebben een maximale looptijd van vijf jaar. In 2007 zijn er echter ook weekopties geïntroduceerd die elke week aflopen. Eind maart 2008 zijn er ook dagelijks aflopende opties geïntroduceerd die een looptijd hebben van slechts een dag (de daily's). Hiermee is de Amsterdamse optiebeurs de eerste in Europa.

Een tracker is in feite een aandeel dat - zo goed als mogelijk - een bepaalde index volgt, beleggen in indextrackers wordt daarom ook wel indexbeleggen genoemd. Het beleggingsbeleid wordt altijd volgens een vooraf vastgelegd stramien gevoerd. Daarom heet indexbeleggen ook wel passief beleggen, de beheerder is passief, volgzaam, en onderneemt alleen actie als de index die hij volgt verandert, hij voert deze wijzigingen dan ook door in zijn fonds. Dit in tegenstelling tot een actieve fondsmanager die de vrijheid heeft om geheel naar eigen inzicht te handelen om de markt te verslaan.

De koers van een indextracker heeft [vrijwel exact] hetzelfde verloop als de koers van de index zelf. Een verschil tussen de twee kan verklaard worden door de kosten die de beheerder van de indextracker moet maken. De koers van de tracker is gekoppeld aan de koers van de index, vaak in een verhouding 1:10. Dus als de AEX op 320 staat, zal de AEX Tracker ongeveer 32 euro noteren.

De formele naam voor de tracker is een ETF, oftewel een Exchange-traded fund. Dat wil zeggen dat de aandelen van een ETF aan een effectenbeurs staan genoteerd in een doorlopende notering en dus gedurende de gehele beursdag worden verhandeld.