Regering-Vanden Boeynants I

Onlusten aan mijningang Zwartberg.

De Harmel-regering werd sinds haar oprichting geconfronteerd met begrotingsproblemen. Op 27 augustus 1965 kondigde minister van Financiën Gaston Eyskens (CVP/PSC) aan dat de enige oplossing voor deze begrotingsproblemen was om de overheidsuitgaven te verminderen. De BSP/PSB was direct tegen dit idee en weigerde de uitgaven in de sociale en gezondheidssector te verlagen.

Om aan dit tekort tegemoet te komen, besloot de regering vijf steenkoolmijnen in Wallonië te sluiten en één in Limburg, waardoor een gewelddadige staking uitbrak. Het verbruik van steenkool nam immers af ten voordele van andere energiebronnen en de steenkool uitBelgië bleef duurder dan die van het buitenland. De sluiting van deze mijnen leidde tot onderhandelingen tussen de vertegenwoordigers van de mijnwerkers en de leden van de regering, maar de stakingen ondermijnden de stabiliteit van de overheid.

In de gezondheidssector waren de artsen en ziekenfondsen gekant tegen een verlaging van de sociale-zekerheidssubsidies. Zij wilden dat een eigen bijdrage van BF 30 werd opgelegd aan patiënten in instellingen die op forfaitaire basis werken. Op het einde van de onderhandelingen weigerden de socialisten deze eigen bijdrage en er werd geen akkoord bereikt tussen beide regeringspartijen.

Premier Pierre Harmel legde uiteindelijk zijn ontslag voor aan koning Boudewijn, maar deze weigerde het omdat, volgens hem, hij nog niet alles had geprobeerd om tot een akkoord te komen. Ondanks de pogingen om tot een akkoord te komen tussen de partijen bleef de situatie bevroren en eindigde ze opnieuw met de presentatie aan de koning van het ontslag van de socialistische ministers op 10 februari 1966, gevolgd door die van de hele regering op 19 maart 1966.

De Belgische unitariër Paul Vanden Boeynants (PSC/CVP) vormde hierna een sociaal-christelijke-liberale coalitie. De coalitie was het resultaat van talrijke onderhandelingen tussen de christelijke PVV-PLP en liberale partijen.

De efficiënte die werd gebruikt door Vanden Boeynants tijdens de regeringsformatie werd verschillende keren bekritiseerd door de partijen. De afgevaardigde van de BSP/PSB uitte in een artikel in de pers hun vrees voor het bondgenootschap tussen Christen-Democraten en Socialisten. Volgens hen kon deze alliantie alleen maar leiden tot een versterking van de spanningen tussen de christen-democraten en de socialisten die al eerder bestonden.

Ook de PLP staat samen met PSB kritisch tegenover de werkwijze van Vanden Boeynants. Volgens hen had hij een fout gemaakt door geen duidelijke keuze te maken ten aanzien van de coalitiepartner en door rechtstreeks met zowel de socialistische als liberale partij te onderhandelen.

Paul Vanden Boeynants hanteerde zijn werkwijze vanwege zijn wens om een tripartiete regering te vormen die "een dynamisch managementbeleid voert en 'zo weinig mogelijk aan politiek doet'"

De regering Vanden Boeynants I trad op 19 maart 1966 aan.

Eén van de eerste maatregelen van de regering was dat de problemen tussen de gemeenschapen "in de koelkast" werden gezet, maar deze problemen zouden later toch terugkeren en een rol spelen in het einde van de regering.

De minister van Binnenlandse Zaken, Herman Vanderpoorten, nam het wetsvoorstel over, dat door Alfons Vranckx tijdens de vorige legislatuur werd ingediend, en richtte een commissie op die tot doel had de gemeenschapsrelaties te verbeteren en maakte er de wet van 1 juli 1966 van, die een permanente commissie voor de verbetering van de relaties tussen de taalgemeenschappen oprichtte. Deze commissie had ook tot doel een oplossing te vinden voor het Brusselse probleem van het taalgebruik in Brussel en de Brusselse wijk.

Tussen 31 maart en 17 november 1967 kreeg de regering speciale bevoegdheden om "economische expansie en financieel evenwicht te garanderen" in een tijd van economische crisis tijdens de "Golden Sixties". Met deze speciale bevoegdheden heeft de overheid in een aantal sectoren bezuinigd en de overheidsuitgaven beter in de hand gehouden. Daartoe heeft de staat "een versterking en uitbreiding van de overheidssubsidies ter ondersteuning van economisch achtergestelde regio's" uitgevoerd.

Vanaf het begin van het ambtstermijn kreeg minister van Buitenlandse zaken, Pierre Harmel, te maken met het standpunt van de Franse president Charles de Gaulle over de Europese integratie. Deze laatste had zijn beslissing aangekondigd om SHAPE (Supreme Headquarters Allied Powers Europe) in vredestijd te verlaten, wat betekende dat SHAPE een nieuw hoofdkwartier moest vinden. Tegenover deze situatie wilde minister Harmel dat België zijn zegje zou doen, in de wetenschap dat het de steun van een grotere macht nodig zou hebben om zijn stem te laten horen. Daartoe werd de minister van Buitenlandse Zaken op 20 mei 1966 door de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson ontvangen in het Witte Huis, waar zij de toekomst van SHAPE en het belang van de NAVO voor de Belgische minister bespraken. Pierre Harmel uitte zijn ongenoegen over de beslissing van de Franse president en vertelde dat volgens hem een eenheid binnen SHAPE nodig is om het nuttig te maken voor de NAVO en dat hij België zal voorstellen als het nieuwe hoofdkwartier van SHAPE.

Een ander probleem waarmee Pierre Harmel te maken had, was de Britse aanvraag voor het lidmaatschap van de Europese Economische Gemeenschap (EEG), die onder de leden omstreden is. De EEG-Raad van ministers van Buitenlandse Zaken van 18 en 19 december 1967 eindigde in een meningsverschil over de Britse kandidatuur. Frankrijk was van mening dat "het proces van sanering van de Britse economie moet worden voltooid voordat de aanvraag van Groot-Brittannië wordt heroverwogen ". In het licht van deze onenigheid en om het Europese integratieproces nieuw leven in te blazen, heeft de Belgische minister van Buitenlandse Zaken een voorstel gedaan aan de "Zes", die "pleit voor samenwerking tussen de Zes en de kandidaat-lidstaten op de gebieden die in de Verdragen van Rome zijn voorzien, maar ook voor de productie en aankoop van militair materieel, op specifieke gebieden van technologie en wetenschap, of voor de hulp die aan ontwikkelingslanden moet worden verleend ". Dit is wat later de Harmeldoctrine zal worden genoemd.

België had al vóór het aantreden van de Vanden Boeynants I-regering te maken met gemeentelijke conflicten.

De onderhandelingen over overheidsprojecten voor het gebruik van talen in de administratie en het onderwijs hebben al sinds het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw voor politieke en gemeenschapsproblemen gezorgd. Zowel de Vlaamse Gemeenschap als de Franstalige Gemeenschap wilden in hun gemeenten en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een speciaal statuut voor het gebruik van de talen. Pas in de taalwetgeving van 1962-1963 werd een compromis bereikt: eentaligheid in Vlaanderen en Wallonië en tweetaligheid in de Brusselse Rand. Er werd ook een speciaal statuut toegekend aan de randgemeenten van Brussel in het Hertoginnedal, waar niet-meerderheids-Franstaligen woonden. Deze gemeenten kregen administratieve taalkundige voorzieningen en basis- en kleuteronderwijs in het Frans. Dit conclaaf bracht ontevredenheid bij de Vlamingen die er "de voortdurende dreiging van francisering in Brussel en zijn rand" in zagen.

Deze gemeenschappelijke conflicten bleven bestaan onder de regering Vanden Boeynants I, ondanks de poging van de regering om ze "in de koelkast" te zetten. De Leuvense zaak zal het moment zijn van het uitbreken van deze conflicten, die zijn gezwegen.

Staking Vlaamse studenten te Leuven, voor de gevangenis werd de menigte uit elkaar geslagen (18 januari 1968).

Sinds enkele jaren ondervindt de Katholieke Universiteit Leuven moeilijkheden binnen haar organisatie. De uitbreiding ervan en de oprichting van een Franstalige Katholieke Universiteit, los van de Nederlandstalige sectie, was het onderwerp van veel discussie en de relaties tussen de Walen en de Vlamingen binnen de universiteit werden steeds slechter, met de Vlaamse nationalisten die de Franstalige sectie wilden sluiten en de uitwijzing van de Walen uit de universiteit.

Deze spanning tussen Vlaamse en Franstalige studenten barstte los toen Vlaamse universiteitsstudenten op straat demonstreerden met hun slogan "Walen Buiten" om het vertrek van de Franstalige studenten te eisen. Hun motivatie was tweeledig: ze maakten zich zorgen over de aantasting van de Franstalige cultuur en ook over de macht die aan de verschillende afdelingen van de universiteit werd toegekend.

Premier Paul Vanden Boeynants liet het eerst aan de bisschoppen over om het conflict op te lossen en op 20 januari 1968 kwamen de bisschoppen in Brussel bijeen om te proberen een oplossing te vinden. Ondanks hun discussies konden ze geen overeenstemming bereiken en bleven ze verdeeld over de Leuvense kwestie.

Op 5 februari 1968 begon een politieke week die het begin was van een grote crisis die zou leiden tot de ontbinding van de regering. Onder druk van het parlementslid Jan Verroken (CVP/PSC) en bepaalde partijen kwam de regering bijeen over de Leuvense kwestie om een oplossing te vinden. Na lange onderhandelingen kondigde de premier op 7 februari 1968 aan dat verschillende ministers hun wens hadden geuit om uit de regering te treden vanwege het gebrek aan overeenstemming tussen de partijen. De sociaal-christelijke ministers verklaarden dat zij "de ontwerpverklaring die de eerste minister 's middags in de Kamer wilde afleggen, niet konden aanvaarden, aangezien het principe om de Franse afdeling van de Katholieke Universiteit Leuven naar Wallonië over te brengen daar niet werd erkend.

De affaire in Leuven was voor Paul Vanden Boeynants aanleiding om het ontslag van zijn regering aan koning Boudewijn voor te leggen, dat deze laatste op 7 februari [1968]] aanvaardde.

Belgische regeringen

1830-1918: Voorlopig Bewind · De Gerlache · Lebeau I · De Mûelenaere · Goblet d'Alviella · De Theux de Meylandt I · Lebeau II · Nothomb · Van de Weyer · De Theux de Meylandt II · Rogier I · De Brouckère · De Decker · Rogier II · Frère-Orban I · D'Anethan · Malou I · Frère-Orban II · Malou II · Beernaert · De Burlet · De Smet de Naeyer I · Vandenpeereboom · De Smet de Naeyer II · De Trooz · Schollaert · De Broqueville I 1918-1995: Cooreman · Delacroix I · Delacroix II · Carton de Wiart · Theunis I · Van de Vyvere · Poullet-Vandervelde · Jaspar I · Jaspar II · Renkin · De Broqueville II · Theunis II · Van Zeeland I · Van Zeeland II · Janson · Spaak I · Pierlot I · Pierlot II · Pierlot III · Pierlot IV · Pierlot V · Pierlot VI · Van Acker I · Van Acker II · Spaak II · Van Acker III · Huysmans · Spaak III · Spaak IV · G. Eyskens I · Duvieusart · Pholien · Van Houtte · Van Acker IV · G. Eyskens II · G. Eyskens III · G. Eyskens IV · Lefèvre · Harmel · Vanden Boeynants I · G. Eyskens V · G. Eyskens VI · Leburton I · Leburton II · Tindemans I · Tindemans II · Vanden Boeynants II · Martens I · Martens II · Martens III · Martens IV · M. Eyskens · Martens V · Martens VI · Martens VII · Martens VIII · Martens IX · Dehaene I 1995-heden: Dehaene II · Verhofstadt I · Verhofstadt II · Verhofstadt III · Leterme I · Van Rompuy · Leterme II · Di Rupo · Michel I · Michel II · Wilmès I · Wilmès II Gerelateerd: Lijst van Belgische regeringen · Lijst van premiers van België · Lijst van vicepremiers van België · Regeringsformatie in België