Queer

Sinds de jaren negentig van de 20 eeuw is queer een vaak gebruikt begrip in de genderstudies van bijvoorbeeld Judith Butler, die door sommigen ook wel als de grondlegster van de queer theory beschouwd wordt.

In Angelsaksische landen is queer vaak een synoniem voor homoseksueel en alszodanig wordt de term bijvoorbeeld gebruikt in de titels van de televisieseries Queer as Folk en Queer Eye. Ook wordt queer wel gebruikt als verzamelterm in plaats van lgbt, bijvoorbeeld in de namen van de filmprijzen Queer Palm en Queer Lion.

In de jaren tien identificeren met name jongere mensen zich steeds vaker als queer omdat ze de termen homo, lesbisch of biseksueel als te beperkend ervaren, danwel zich niet kunnen verenigen met de culturele achtergrond daarvan. De Amerikaanse belangenorganisatie GLAAD adviseerde daarom in 2016 om de afkorting LGBT aan te vullen met de Q van queer en dus voortaan de term LGBTQ te gebruiken.[2]

Kritiek

Niet iedereen is even blij met de term 'queer'. Sommigen vrezen dat dit 'anti-label' een nieuw, vast omschreven hokje wordt, of te veel bepaald wordt door de kraakbeweging en/of definiëren zich liever helemaal niet. Anderen verkiezen juist vaste categorieën en voelen zich bedreigd in hun eigen seksuele of genderidentiteit. Zelfdefinitie is echter een queer basisprincipe. Iedereen is dan ook vrij om zijn, haar of per eigen etiket en aanspreekvorm te kiezen - of niet te kiezen.

Vooral in Engelstalige gebieden wijzen mensen de term soms nog af, omdat 'queer' oorspronkelijk 'vreemd' of 'eigenaardig' betekent, maar ook 'flikker'. Het is in de Engelse taal lang gebruikt als scheldwoord voor 'nichten'. Sommige lesbiennes en homo's willen zich niet met deze negatieve connotatie associëren en vinden niet dat ze 'vreemd' zijn. Anderen omhelzen het woord als geuzennaam.

Elders ergert men zich soms aan de westerse Angelsaksische culturele identiteitsaspecten en het bewust vage karakter van het woord en houdt men het liever bij de oude scheldwoorden in de eigen taal. In Frankrijk zal men alternatieve holebi-activiteiten dus eerder aankondigen als 'trans-pédé-gouine'.

In Nederlandstalige streken komt dit soort gebruik van 'flikker', 'pot', 'trut' en 'jeanet' ook voor. In Nederland komt dit woordgebruik inmiddels minder voor dan in Vlaanderen, nu de term 'queer' aan terrein wint - zodanig zelfs, dat ook commerciële feesten deze nieuwerwetse naam gebruiken, ook al hebben ze niets te maken met de politieke betekenis van het woord.

"No gender, no master"

Progressieve queers beschouwen de homowereld als rolbevestigend en commercieel. Queers vinden bijvoorbeeld dat binnen de homoseksuele mainstream de hetero-instituten zoals het huwelijk te veel als moreel juiste standaard worden gezien. Ook verafschuwen queers bedrijven die homoseksueel gedrag niet accepteren maar zich wel in commercieel opzicht tot de 'roze markt' richten.

Meer nog dan een parapluterm kan men 'queer' dus ook beschouwen als een politieke stellingname. De kritiek op heteronormativiteit en het binaire geslachtsmodel wordt dan uitgebreid naar het aan de kaak stellen van elke identiteitsnorm.

Radicale queers zien in alle discriminatievormen een gemeenschappelijke basis, namelijk het categoriseren en vervolgens in- of uitsluiten van mensen. Daarom verzetten ze zich niet alleen tegen homo-, lesbo-, bi- en transfobie, alsmede tegen seksisme en genderisme, maar bijvoorbeeld ook tegen racisme, validisme, leeftijdsdiscriminatie en economisch onrecht.

Wanneer men dat wil realiseren door middel van anarchie en sociale revolutie kan van queeranarchisme gesproken worden. Deze insteek gaat al terug tot de Duitse activist Adolf Brand, die van 1896 tot 1932 het allereerste homotijdschrift Der Eigene uitgaf.

Het voormalige kraakpand Vrankrijk in Amsterdam

Grotere gemeenschappen van queerminded mensen zijn te vinden in steden als Amsterdam, Londen, Berlijn en San Francisco. De onderlinge tolerantie is vaak vrij hoog. Welk geslacht of seksuele voorkeur iemand heeft is minder belangrijk dan hoe men in de maatschappij staat. Het vrije en tegendraadse karakter van de queeridentiteit leent zich echter niet goed voor permanente voorzieningen of vastomlijnde organisaties.

Queerminded mensen komen dan ook vooral samen op festivals, zoals Queeruption, Queeristan of Milkshake,[3] en verschillende queerfeesten die vaak in wat meer alternatieve uitgaansgelegenheden of kraakpanden worden georganiseerd. Voorbeelden hiervan in Amsterdam zijn de 'potten- en flikkerdisco' De Trut en het voormalige kraakpand Vrankrijk met queeravonden op de woensdag. In Utrecht zijn er queerfeesten in poppodium EKKO.

Het maatschappijkritische aspect van de queerbeweging komt onder meer in muziek, film, kunst en de kenmerkende zines naar voren. Vaak wordt dit aangeduid met de term queercore, een sociaal-culturele beweging die sinds het midden van de jaren tachtig van de twintigste eeuw als afsplitsing van de punk is ontstaan. Queercore wordt gekenmerkt door de verwerping van homofobie en de sterke banden met de lhbt-beweging.

Muziek

Als muzikaal genre gaan de teksten vaak over vooroordelen, seksualiteit en genderidentiteit. Veel queercore-groepen zijn ontstaan uit de punkscene, maar werden beïnvloed door industrial. Een voorbeeld is de Amerikaanse band Pansy Division. Andere typische vertegenwoordigers van het queermuziekgenre zijn de Canadese zangeres Peaches en de Amerikaanse band Gossip, maar ook vroegere voorlopers die met man/vrouw scheidslijnen speelden worden achteraf wel als queer gelabeled, zoals bijvoorbeeld David Bowie.

Queer is ook de titel van een bekende hit van Garbage, maar dit is geen queerband en hier wordt de term nog in de oude betekens van 'flikker' gebruikt.

Queeranarchismevlag

Queer.nl was van 2001 t/m 2002 de voorloper van de homowebsite Gay.nl.

• Androgyn
• Radical faeries

• Expreszo.nl: “You know I ain’t queer.” “Me neither.”