Scheldwoord

Scheldwoorden kunnen onder andere gevormd worden door een combinatie van de volgende onderwerpen: bevolkingsgroepen en/of nationaliteiten, ziekten, schaamdelen, diersoorten, geestelijke toestanden en beperkingen, uiterlijk, ideologie of seksuele oriëntatie. Dit kan ook via samenstellingen gebeuren.

Het gebruik van scheldwoorden wordt in de media soms gecensureerd door deze woorden weg te bliepen of uit een artikel weg te laten (bijvoorbeeld door het betreffende woord met zwart uit te wissen of (...) te gebruiken). In de etiquette van de meeste landen en culturen wordt het gebruik van scheldwoorden als ongepast gezien.

Niet alle woorden die heden ten dage te boek staan als scheldwoorden hebben altijd een negatieve of pejoratieve betekenis gehad. Zo was in de middeleeuwen "wijf" het gewone Nederlandse woord voor "vrouw". Tijdens de jaren 30 was een nazi een lid van de nazipartij. Na de Tweede Wereldoorlog en de gruwelen van de holocaust kreeg het woord een sterk negatieve bijklank. Tegenwoordig wordt "nazi" gebruikt tegen mensen die zich racistisch, intolerant, dictatoriaal of zeer conservatief gedragen. Het woord "hippie" heeft door generaties die na de jaren 1960 opgroeiden naast de reguliere betekenis ook een nieuwe betekenis gekregen als scheldwoord. Thans wordt het vaak gebruikt tegen mensen die politiek links staan of naïeve wereldverbeteraars. De verschuiving van een positieve of neutrale betekenis naar een negatieve betekenis heet pejorisatie.

Sommige scheldtermen worden echter door degenen die vaak worden uitgescholden gebruikt als een eretitel of geuzennaam. Het woord "geuzennaam" gaat terug op de 16de eeuw, toen een groep lage Nederlandse en Vlaamse edelen een verzoekschrift indiende bij Margaretha van Parma en door haar adviseur werd afgewimpeld met de woorden: "Mevrouw, het zijn slechts bedelaars (gueux)."[1] De edelen en hun aanhangers besloten zich hierop Geuzen te noemen. Het woord "geus" heeft hierdoor ook zijn pejoratieve betekenis verloren. Een ander voorbeeld van een geuzennaam is "nigger", oorspronkelijk een scheldwoord voor "zwarte" dat in bepaalde kringen van Afro-Amerikaanse jongeren werd en wordt gebruikt om andere zwarten mee aan te spreken. Sinds de jaren 90 zijn er bepaalde jongeren die het woord "nerd" ook als een eretitel gebruiken. De verschuiving van een negatieve of neutrale betekenis naar een positieve betekenis heet amelioratie.

Het syndroom van Gilles de la Tourette is een tic-stoornis die bij sommige patiënten (10 tot 30%) resulteert in het dwangmatig gebruik van scheldwoorden. Dit heet coprolalie, letterlijk "poeppraat". Dit kunnen scheldwoorden zijn, maar ook andere ongepaste taal als: wat ben jij dik, zeg! In tegenstelling tot wat veel mensen denken heeft het merendeel van de mensen met het syndroom van Gilles de la Tourette geen coprolalie. Mensen met Tourette hebben dan ook andere tics dan louter het ongecontroleerd uiten van obsceniteiten: zo hebben ze ook allemaal motorische tics.

• Dysfemisme
• Krachtterm
• Pejoratief
• Lijst van verwensingen gebaseerd op ziekte
• Verwensing
• Vloeken