Tweeslachtigheid
Tweeslachtigheid of hermafroditisme is het verschijnsel dat een organisme zowel de mannelijke als de vrouwelijke geslachtsorganen heeft. Hermafrodiet is afgeleid van de Griekse god Hermaphroditus. Als een tweeslachtig organisme zichzelf ook voort kan planten met louter eigen cellen, is er sprake van parthenogenese; een organisme dat maagdelijke voortplanting kent. Het bekendste voorbeeld hiervan is de wandelende tak. Het teken voor tweeslachtigheid is ⚥, een combinatie van de tekens voor mannelijke (♂) en vrouwelijke (♀).
.jpg)
Soms is het een genetische fout en functioneert slechts één of geen van beide organen. Slakken en regenwormen bijvoorbeeld zijn man en vrouw tegelijk, maar moeten wel paren om zich voort te kunnen planten. Ook in de plantenwereld komt het regelmatig voor.
Bij mensen komt volledige tweeslachtigheid niet voor, zodat hier intersekse een betere benaming is, al komt hermafrodiet nog voor in oudere literatuur.
Achtergrond
Planten
Zo'n 94% van de in totaal 250.000 soorten zaadplanten hebben tweeslachtige bloemen. Tweeslachtige bloemen hebben zowel een of meer meeldraden (mannelijk) als een of meer stampers (vrouwelijk). Als de individuen of uitsluitend mannelijke bloemen, of uitsluitend vrouwelijke bloemen hebben, dan is zo'n soort tweehuizig. Kunnen op alle individuen zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen voorkomen, dan is de soort eenhuizig. In sommige soorten komen mannelijke, vrouwelijke en tweeslachtige bloemen voor in allerlei combinaties. Dat is veeltelig.
Dieren
In de dierenwereld of zoölogie geldt precies het omgekeerde: daar zijn aparte mannelijke en vrouwelijke individuen de regel. Zo'n 5%-6% van de 1,2 miljoen diersoorten zijn tweeslachtig. Dit komt neer op 65.000 soorten.[1] Voorbeelden zijn er onder de slakken en de regenwormen. In de dierenwereld zijn er bovendien twee vormen van dichogamie of sequentieel hermafroditisme: hierbij heeft het dier eerst het ene en daarna het andere geslacht.[2] Dit komt vooral voor bij bepaalde vissoorten en schaaldieren. Daarbij zijn er twee varianten mogelijk. Bij protandrie is het dier eerst man en daarna vrouw, zoals bij Amphiprion. Bij protogynie daarentegen is het dier eerst vrouw en daarna man, zoals bij lipvissen.
Mensen
Mensen die beschikken over zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen worden soms ook tweeslachtig genoemd. Tweeslachtigheid ontstaat voor de geboorte, door een chromosomale afwijking of een hormonale afwijking. Er wordt onderscheid gemaakt tussen echte tweeslachtigheid – mensen die zowel eierstokken als testes hebben – en pseudo-tweeslachtigheid – mensen die of eierstokken of testes hebben. Zowel echte als pseudo-tweeslachtigen kunnen zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken hebben. Tegenwoordig wordt de term hermafrodiet niet meer gebruikt voor mensen. De term is niet correct, omdat tweeslachtigheid voor de mens als soort geen kenmerk is, omdat volgens de biologische betekenis van het woord hermafrodiet de beide geslachtsorganen niet alleen aanwezig, maar ook vruchtbaar moeten zijn. Een modernere benaming is intersekse. Daarnaast is niet enkel een lichamelijk kenmerk noodzakelijk om van intersekse te spreken volgens sommige overtuigingen.
Griekse mythologie
Hermaphroditus was in de Griekse mythologie de zoon van de goden Hermes en Aphrodite, naar wie hij vernoemd is. Op een van zijn tochten werd de nimf Salmacis verliefd op hem vanwege zijn grote uiterlijke schoonheid. Zij probeerde hem te verleiden, maar slaagde daar niet in; toen hij in een koel meer ging zwemmen, in de gedachte dat hij daar alleen was, sprong Salmacis hem na in het water, omhelsde en zoende hem. Hermaphroditus verzette zich, maar de nimf klemde zich stevig aan hem vast; zij zond een bede omhoog naar de goden om zich met hem te verenigen. Haar gebed werd verhoord en zij werden samen tot één lichaam.
Toen Hermaphroditus merkte wat er gebeurd was, vroeg hij de oppergod Zeus om iedereen die in hetzelfde water zou baden, hetzelfde lot te doen ondergaan en hen allen zowel man als vrouw te maken. De oppergod verhoorde ook hem.
Noordse mythologie
In de Noordse mythologie is Ymir de hermafrodiet of tweeling.
Finse mythologie
In de Finse mythologie zijn goden vaak tweeslachtig of geslachtloos en zijn in feite nog natuurgoden.
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Hermaphrodites van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |