Christendom en homoseksualiteit

De ondergang van de Oudtestamentische steden Sodom en Gomorra (Genesis hoofdstuk 18 en hoofdstuk 19[2]) uit de tijd van aartsvader Abraham zou mede te wijten zijn geweest aan homoseksuele activiteiten ('sodomie') van de stedelingen aldaar. Volgens andere theologen was de voorgenomen 'sodomie' een plan tot groepsverkrachting en bestond het echte kwaad van Sodom in de grove schending van het gastrecht.[3] Deze bijbeltekst speelt vandaag de dag nauwelijks nog een rol in de discussie, ook niet bij orthodoxe protestanten.[4]

In het Joodse wetboek Leviticus wordt het mannen verboden met andere mannen "het bed te delen zoals met een vrouw", en wordt daarop de doodstraf gesteld (over vrouwen wordt niet gesproken[5]).

	Je mag niet het bed delen met een man zoals met een vrouw, dat is gruwelijk.
— Leviticus 18:22 NBV[6]

	Wie met een man het bed deelt als met een vrouw, begaat een gruweldaad. Beiden moeten ter dood gebracht worden en hebben hun dood aan zichzelf te wijten.
— Leviticus 20:13[7]

Zowel 18:22 als 20:13 beweren dat het "gruwelijk" is en daarom verboden; 20:13 verbindt daar de doodstraf voor beide mannen aan als gevolg. 20:13 staat in hoofdstuk 20, waar homoseksualiteit is opgenomen in een lange lijst van godslasterlijke en seksuele doodzonden (waaronder ook overspel, incest, seks tijdens de menstruatie of dierenseks).

Wat precies verstaan moet worden onder "het bed delen zoals met een vrouw", seks met mannen in het algemeen of alleen passieve anale seks, laat de tekst in het midden. Een discussiepunt is het gebruik van wetten van Leviticus. Homoseksualiteit wordt in deze teksten echter even zwaar veroordeeld als verschillende algemene (heteroseksuele) zonden.

In de Romeinen wordt homoseksualiteit gehekeld, en wordt gezegd dat wie het doet "de dood verdient". Paulus schreef de brief toen keizer Nero aan de macht was en er in Rome al een grote christelijke gemeenschap leefde. In de eerste hoofdstukken van zijn brief betoogt Paulus dat de hele mensheid onder het juk van de zonde leeft, waaruit alleen het geloof de mens kan redden. De bewuste verzen maken deel uit van een opsomming van de dwaasheden van de heidenen.

	Daarom heeft God hen uitgeleverd aan onterende verlangens. De vrouwen hebben de natuurlijke omgang verruild voor de tegennatuurlijke, en ook de mannen hebben de natuurlijke omgang met vrouwen losgelaten en zijn in hartstocht voor elkaar ontbrand. Mannen plegen ontucht met mannen; zo worden ze ervoor gestraft dat ze van God zijn afgedwaald. (...) En hoewel ze het vonnis van God kennen en weten dat mensen die dergelijke dingen doen de dood verdienen, doen ze dit alles toch. Sterker nog, ze juichen het zelfs toe dat anderen het ook doen.
— Romeinen 1:26-27, 32[8]

Met andere woorden, homoseksuele handelingen vormen een straf van God voor de ongelovigheid van de heidenen. Dat God de ongelovige heidenen uitlevert aan onterende verlangens betekent dat Hij ze niet tegenhoudt om zich door hun driften te laten leiden (Romeinen 1:27A). Sommige theologen wijzen op het geduld van God, die mensen een kans geeft om zich vrijwillig ervan af te keren en het onderwijs van Jezus te gaan naleven. Alle zonde verdient de doodstraf en niet alleen seksuele zonden (Romeinen 1:32A). Later stelt Paulus dat niemand rechtvaardig en zonder zonde is (Rom. 3:23). Het navolgen van Christus is en blijft altijd een uitnodiging en mag nooit worden afgedwongen. Bovendien behoort elke volgeling van Christus nederig en zachtmoedig zoals Hij te zijn en dus niet bepaalde zonden breed uit te meten en eigen zonden te bagatelliseren.

In de nieuwtestamentische brieven 1 Korintiërs en 1 Timoteüs wordt specifiek de praktijk van homoseksuele prostitutie veroordeeld. Oudtestamentische verwijzingen in Deuteronomium en 1 Koningen zijn minder duidelijk, omdat gaan over tempelprostitutie (een in veel "heidense" culturen voorkomend verschijnsel) waarbij het ook om vrouwelijke prostituees met (exclusief) mannelijke klanten kan gaan en ze de mogelijkheid open houden dat mannelijke tempelprostitués ook vrouwen als klanten hadden.

Dit vers wordt zeer verschillend vertaald. Een vergelijking:

	U mag geen hoerenloon of hondengeld in het huis van de HEERE, uw God, brengen ter inlossing van welke gelofte dan ook, want die zijn beide een gruwel voor de HEERE, uw God.
— Deuteronomium 23:18 HSV[9]

	Geen enkel Israëlitisch meisje mag als hoer bij een tempel zitten en geen enkele Israëlitische jongen als schandknaap.
— Deuteronomium 23:18 NBV[10]

	Israëlieten, of het nu vrouwen of mannen zijn, mogen in de heiligdommen geen prostitutie bedrijven.
— Deuteronomium 23:18 GNB[11]

Meer letterlijke Bijbelvertalingen zoals de Herziene Statenvertaling (HST 2010) zeggen dat men "geen hoerenloon of hondengeld in het huis van de HEERE" mag brengen. Het woord "hondengeld" (וּמְחִ֣יר כֶּ֗לֶב umehir keleb) kan dan, in verband met "hoerenloon", vanwege een culturele connotatie van homoseksualiteit met de hondjeshouding, worden opgevat als de betaling die een man doet die seks heeft met een mannelijke tempelprostitué, hetgeen JHWH "een gruwel" vindt. Vertalingen die beeldspraak pogen om te zetten naar begrijpelijkere taal zoals de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV 2004) en de Groot Nieuws Bijbel (GNB 1996) vertalen dit als dat Israëlieten geen "schandknaap" respectievelijk "(mannelijke) prostitué" mogen zijn bij een tempel. Volgens de NBV verwijst "hondengeld" duidelijk naar homoseksuele prostitutie door dit met het woord "schandknaap" te vertalen; de GNB houdt de mogelijkheid open dat deze tempelprostitués ook vrouwelijke klanten hebben. Wat echter duidelijk wordt in alle vertalingen is dat prostitutie onder zowel vrouwen als mannen wordt veroordeeld.

	Net zoals zijn voorvader David deed Asa wat goed is in de ogen van de HEER. Hij joeg de mannen die tempelprostitutie bedreven het land uit en verwijderde alle godenbeelden die zijn voorouders hadden gemaakt.
— 1 Koningen 15:11-12 NBV[12]

In dit geval is het de koning van Juda die "Gods wil" uitvoerde en alle mannen uit zijn land verjoeg die deden aan tempelprostitutie. Het is echter niet geheel duidelijk of deze mannelijke tempelprostitués louter mannelijke klanten hadden. Wel is duidelijk dat specifiek mannelijke tempelprostitués worden geviseerd en vrouwelijke niet; kennelijk hadden ze een verschillende mate van acceptatie.

	Weet u niet dat wie onrecht doet geen deel zal hebben aan het koninkrijk van God? Vergis u niet. Ontuchtplegers noch afgodendienaars, overspeligen, schandknapen noch knapenschenders, dieven noch geldwolven, dronkaards, lasteraars noch uitbuiters zullen deel hebben aan het koninkrijk van God.
— 1 Korintiërs 6:9-10 NBV[13]

In dit geval is het de apostel Paulus die dreigde dat mannelijke prostitués (μαλακοὶ, "schandknapen") en hun klanten (ἀρσενοκοῖται, "knapenschenders") geen deel zullen hebben aan het koninkrijk van God omdat zij "onrecht doen", waarbij God zelf de straf lijkt te zullen uitvoeren op een zeker tijdstip in de toekomst. Hoewel het woord "knapenschenders" niet per se verwijst naar betaalde seks, wordt het in dit verband er wel mee geassocieerd omdat direct wordt voorafgegaan door het woord "schandknapen". Ook worden naast "knapenschenders" ook "ontuchtplegers" (πόρνοις; in andere vertalingen "hoereerders" (NBG 1951, Jongbloededitie) of "hoerenlopers" (Willibrordvertaling) genoemd) veroordeeld, terwijl dit niet geldt voor de vrouwelijke prostituees, die daarmee kennelijk in een andere categorie vallen dan "schandknapen".

Een meer letterlijke vertaling in de Herziene Statenvertaling vertaalt vers 10 echter als:

	Dwaal niet! Ontuchtplegers, afgodendienaars, overspelers, schandknapen, mannen die met mannen slapen, dieven, hebzuchtigen, dronkaards, lasteraars en rovers zullen het Koninkrijk van God niet beërven
— 1 Korintiërs[14]

Hierin wordt homoseksualiteit expliciet veroordeeld.

	We weten ook dat de wet er niet is voor de rechtvaardige, maar voor wie zich aan wet of gezag niet stoort, voor goddelozen en zondaars, die alles wat heilig is verachten en ontwijden, die hun eigen vader of moeder doden, voor moordenaars, ontuchtplegers, knapenschenders, slavenhandelaars, leugenaars en plegers van meineed.
— 1 Timoteüs 1:9-10 NBV[15]

In dit geval worden prostitué(e)s geheel niet genoemd; wel "ontuchtplegers" (πόρνοις; in andere vertalingen: "hoereerders"). Het woord "ontuchtplegers" wordt direct gevolgd door "knapenschenders" (ἀρσενοκοῖται; in andere vertalingen: "mannen die met mannen slapen/bij mannen liggen"), maar dit betekent niet per se dat het ook bij "knapenschenders" om betaalde seks gaat. De veroordeling is in dit geval jegens "wie zich aan wet of gezag niet stoort, [zij] die alles wat heilig is verachten en ontwijden", maar noemt geen straf voor overtredingen van de wet.

Ofschoon homoseksuele daden van alle tijden zijn, komen homoseksuelen, mensen met een homoseksuele geaardheid, in de Bijbel in het geheel niet voor. De seksuele geaardheid is een relatief modern concept. Pas in de 18e-19e eeuw begonnen mensen in zichzelf een exclusieve neiging tot seksualiteit met het eigen geslacht te onderkennen.[16]

Weliswaar wordt seks tussen mannen verboden, maar seks tussen vrouwen wordt in de Bijbel niet genoemd, behalve in Romeinen 1:26, dat daar op lijkt te duiden. In Efeziërs 5:22-24[17] wordt de man als het hoofd van de vrouw beschouwd en daarom wordt in allerlei bepalingen alleen de man genoemd.

Andere protestantse kerken en richtingen van (meer) orthodoxe signatuur, zowel van gereformeerde als van evangelische richtingen alsmede binnen de Protestantse Kerk in Nederland, hanteren over het algemeen de opvatting dat seksuele relaties tussen mensen van gelijk geslacht onaanvaardbaar zijn. Hun opvatting komt erop neer dat God de mens als man en vrouw heeft geschapen en dat er daarom alleen seksuele gemeenschap tussen deze twee binnen het huwelijk mag plaatsvinden. Bijbelteksten die homoseksualiteit afwijzen hanteren zij zodoende als norm (zie voor de betreffende Bijbelpassages de voetnoten). Als gevolg hiervan verwerpen zij de een seksuele relatie tussen mensen van gelijk geslacht. Over de oorzaak van de homoseksuele geaardheid lopen de opvattingen onder deze orthodoxe groeperingen uiteen: homoseksualiteit kan worden beschouwd als een lastige ziekte, een psychische stoornis, een gevolg van een scheefgroei in de jeugd, een geestelijke 'gebondenheid' (al dan niet door zonde veroorzaakt) of een (gevolg van) de zondeval (waarbij er geen persoonlijke verwijten worden gemaakt). Ook zijn er velen die de vraag naar de oorzaak onbeantwoord laten of irrelevant achten. Velen menen dat homoseksuelen een (celibataire) levensstijl aan moeten nemen. Onder orthodoxe christenen is wel sprake van groeiende verlegenheid ten aanzien van deze materie. Opvattingen en praktijken variëren van plaats tot plaats en zijn afhankelijk van de kerkelijke denominatie of stroming.

De afwijzing door anderen is voor homoseksuelen vaak psychisch zeer schadelijk gebleken, maar veel christenen zien homoseksualiteit niet als iets normaals. Voor veel homo's en lesbiennes is dat een verdrietige zaak. Aan de andere kant zijn er ook christelijke homoseksuelen die er zelf van overtuigd zijn dat het verkeerd is een seksuele relatie aan te gaan. Deze mensen hebben juist veel moeite met de positieve houding van diverse kerken jegens het praktiseren van homoseksualiteit.[33]

De afgelopen jaren is het taboe op homoseksualiteit afgenomen binnen orthodox-protestantse kringen.[34] In Nederland bleek dit uit het onderzoek Recht op Verschil van de Roosevelt Academy.[35] Dit komt mede door het ontstaan van RefoAnders, een (inmiddels niet meer actieve) reformatorische homobelangenorganisatie, die overigens het hebben van een homoseksuele relatie afwijst. Andere christelijke organisaties in Nederland die zich met het onderwerp bezighouden, zijn Contrario en Indifferent. Dat het taboe minder wordt, betekent overigens niet dat er minder afwijzing is.[36] Ook bleek uit het onderzoek dat acties van organisaties als het COC bij orthodox-protestanten averechts werken.[37] Een dialoog ontstaat slechts uit basis van Bijbelse en culturele argumenten, ingebracht door personen uit de eigen kring, zoals de christelijke kranten en kerken en bijvoorbeeld familieleden van homoseksuelen.[38]

In augustus 2013 presenteerden onderzoekers van de Amerikaanse christelijke Baylor Universiteit een rapport dat uitwees dat binnen evangelicale kringen in dat land een toename is te zien van het verdedigen van gelijke rechten voor homo's. Met name werd de groep 'gematigden' significant bevond. Die term duidt christenen aan die zich in moreel opzicht tegen homoseksualiteit keren, maar wel vinden dat homoseksuelen gelijke rechten moeten hebben.[39]

De organisatie Weerbaar in Seksualiteit (WiS)[40] heeft het project Hart van Homo’s[41] gestart. Dit project richt zich op jongeren (direct, en indirect via training van docenten) en gaat uit van acceptatie van homoseksuele gerichtheid, maar verwerping op christelijke gronden van seks met iemand van hetzelfde geslacht; wel aanvaardbaar in deze visie zijn, naar het voorbeeld van Jezus en zijn discipelen, intieme vriendschappen waarin weliswaar geen sprake is van seks, maar wel van liefde (dus van platonische liefde).[42] De regering heeft in 2016 onder druk van de Tweede Kamer[43] besloten de subsidie aan WiS per direct op te schorten, op de koop toe nemend dat dit voor wat betreft de al toegezegde subsidie juridisch aanvechtbaar is, omdat de subsidievoorwaarden niet zijn geschonden.[44]. In 2016 is het project Hart van Homo's voortgezet in een gelijknamige stichting.[45]