Oorlog in Zuid-Ossetië (2008)

Situatie voorafgaand aan het conflict

Op 1 augustus braken zware gevechten uit tussen Georgische troepen en Zuid-Osseetse paramilitairen, waarbij zes mensen om het leven kwamen en 21 anderen gewond raakten. Over en weer beschuldigen beide partijen elkaar door te gaan met het gewapende conflict. Op 3 augustus liet de Russische regering een Zuid-Osseetse evacuatie toe, waarop twintig bussen vol vluchtelingen de regio verlieten op de eerste dag.[26]

Sporadische gevechten duurden voort in de dagen daarop. Op 6 augustus verklaarde Georgië dat het een armoured personnel carrier had verloren en dat drie Georgische vredehandhavers gewond waren geraakt.[27][28] Vier mensen werden die nacht gedood en Georgische troepen hernieuwden de beschietingen de daaropvolgende dag. Inwoners van Zuid-Ossetië gingen door met de evacuatie van verschillende gebieden en Georgië stuurde tanks, artillerie en troepen naar de grens.[29][30] Het Georgische ministerie van Binnenlandse Zaken verklaarde dat tot 10 Georgische soldaten waren gedood tijdens gevechten tot 7 augustus.[31]

Saakasjvili verklaarde dat zich een scherpschuttersoorlog afspeelde tegen de inwoners van de dorpen in de Zuid-Osseetse conflictzone en dat Zuid-Osseetse troepen Georgische dorpen beschoten.[32] Tegen het einde van de dag kondigde hij echter een unilateraal staakt-het-vuren af. Saakasjvili riep op tot besprekingen "in elke vorm"; en herbevestigde het eerder gedane aanbod van volledige autonomie voor Zuid-Ossetië; dat Rusland die oplossing zou moeten garanderen; bood een algemene amnestie aan en pleitte voor internationale tussenkomst om de vijandelijkheden te stoppen.[33]

Na het aanbod van Saakasjvili zouden de aanvallen op Georgische dorpen zijn opgevoerd. Het dorp Avnevi zou naar verluidt bijna volledig zijn verwoest, Tamarasjeni en Prisi zouden zijn beschoten en het politiebureau in Koerta zou met artillerievuur zijn beschoten. Inwoners ontvluchtten de dorpen.[33] Georgië begon daarop een operatie in Zuid-Ossetië onder leiding van Mamoeka Koerasjvili. Koerasjvili verklaarde dat het doel van de operatie het herstellen van de grondwettelijke orde in het gebied was.[16] De operatie zorgde ervoor dat de vluchtelingenstroom naar Rusland groeide.[34][35] Interfax haalde een verklaring van de Zuid-Osseetse leider Eduard Kokojti aan, die zei dat zijn troepen geconfronteerd werden met Georgische troepen in de buitenwijken van de regionale hoofdstad Tsinvali en dat zware gevechten te wachten stonden.[16] Om 00:53 op 8 augustus begonnen Georgische troepen de stad te beschieten, waarbij volgens Russische bronnen ook de route waarlangs de vluchtelingen de stad ontvluchtten niet werd gespaard.[36]

Naarmate de dag vorderde verklaarden de Russische media dat ten minste 15 burgers waren gedood in Tsinvali.[31] Om 04:45 kondigde de Georgische Minister voor Re-integratie Temoeri Jakobasjvili aan dat Tsinvali bijna omsingeld was en dat Georgië twee derde van het Zuid-Osseetse gebied in handen had.[37]

Volgens de Noord-Osseetse president Tajmoeraz Mamsoerov zouden een aantal Soechoj Su-25-vliegtuigen van de Georgische Luchtmacht een - wat hij beschreef als - humanitaire hulp-konvooi hebben beschoten dat vanuit Vladikavkaz naar het gebied reed.[38] Mamsoerov had het konvooi begeleid en zag de aanval, maar bleef ongedeerd. Eerder had hij aan Interfax verklaard dat honderden gewapende vrijwilligers uit Noord-Ossetië naar Tsinvali waren vertrokken.[39] De Abchazische leider Sergej Bagapsj verklaarde dat vrijwilligers uit Abchazië onderweg waren om de Zuid-Osseten te helpen.[40] Later werd aangekondigd dat een niet nader genoemd aantal Abchazische legereenheden naar de grens van de wapenbeperkingszone tussen Abchazië en Georgië waren getrokken.[41]

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties hield een spoedzitting in New York en liet een verklaring uitgaan waarin "serieuze bezorgdheid over de escalatie van geweld" werd gegeven.[42] De hoge commissaris voor de Vluchtelingen verklaarde dat 1.100 vluchtelingen in Noord-Ossetië waren aangekomen per bus.[43]

In de morgen van 8 augustus veroordeelde de Russische premier Vladimir Poetin, die in Peking de Olympische Zomerspelen van 2008 bijwoonde, de "agressieve acties" door Georgië en verklaarde dat Rusland werd gedwongen om vergeldingsacties te ondernemen.[44] Tegen 09:30 riep de Russische president Dmitri Medvedev een noodvergadering bijeen van overheidsfunctionarissen om de Russische mogelijkheden met betrekking tot het conflict te bespreken.[45]

Een half uur later verklaarden Georgische bronnen dat drie Russische Su-24-aanvalsvliegtuigen het Georgische luchtruim waren binnengevlogen en twee bommen hadden laten vallen nabij een politiebureau nabij de stad Kareli, die grenst aan Zuid-Ossetië.[46] De bron verklaarde verder dat de nabijgelegen stad Gori een korte Russische luchtaanval had moeten verduren, waarbij geen gewonden waren gevallen.[47] De Russische autoriteiten verwierpen deze beschuldigingen,[17] maar de Britse Daily Telegraph bevestigde de berichten.[48]

Tegen 11:40 mobiliseerde Saakasjvili de Georgische reservisten vanwege wat hij beschreef als "een grootschalige militaire agressie" door Rusland en riep hij Rusland op om te stoppen met het "bombarderen van de Georgische steden".[49] Een Georgische bron verklaarde dat een Russisch gevechtsvliegtuig was neergeschoten, maar het Russisch ministerie van Defensie ontkende dit en noemde het een "informationele provocatie".[50] Een woordvoerder van de Russische troepen in Zuid-Ossetië verklaarde dat Georgische kogels barakken in Tsinvali hadden geraakt, waarbij twaalf Russische soldaten waren gedood en dertig gewond waren geraakt.[51]

Georgië verklaarde dat ze een drie uur durend staakt-het-vuren hadden aangeboden, startend vanaf 15:00 lokale tijd (11:00 UTC), om burgers de kans te geven de belegerde hoofdstad Tsinvali te verlaten.[52] Echter om 10:29 UTC verklaarde Marat Koelachmetov, de bevelhebber van de Russische troepen in het gebied, dat dit "verdere leugens van de Georgische kant" waren en dat er geen vrije corridor voor de burgers was geopend."[53]

Een colonne Russische tanks van het 58e Leger vertrok naar Tsinvali om de Russische troepen in het gebied te ondersteunen.[54] Saakasjvili verklaarde dat de Russian colonne bestond uit 150 tanks, armored personnel carriers en ander legermateriaal. Een nieuwsvideo van 8 augustus toonde Russische T-72-tanks, BMP-2-infanteriegevechtsvoertuigen en 152-mm 2S3-gemechaniseerde houwitsers bewegend in de richting van de conflictzone.[17][55]

Russische media verklaarden dat het Georgische leger zich terugtrok uit Tsinvali en dat Russische Su-24-bommenwerpers en Su-27-gevechtsvliegtuigen het luchtruim boven Tsinvali volledig beheersten.[56][57] Koelachmetov verklaarde dat als gevolg van zware beschietingen Tsinvali bijna volledig was verwoest. Gasleidingen, een ziekenhuis en andere infrastructurele werken waren geraakt. Volgens France Press verklaarde de Nationale Veiligheidsraad van Georgië (middels een verklaring van de secretaris van de raad Aleksandr Lomaia) om 12:00 UTC dat als de berichten over Russische tanks in Zuid-Ossetië bevestigd zouden worden, Georgië de oorlog zou verklaren aan Rusland.[58] Russische tanks reden kort daarop Tsinvali binnen, hetgeen werd bevestigd door CNN,[59] en tegen het vallen van de nacht beheersten Russische en Zuid-Osseetse troepen een groot deel van de stad.[60]

Demonstratie tegen de Russische interventie bij de Russische ambassade in Tbilisi op 8 augustus 2008

Het Georgische ministerie van Binnenlandse Zaken verklaarde dat een Russisch gevechtsvliegtuig twee bommen had laten vallen op een militaire basis in Vaziani (nabij Tbilisi).[61] Russische gevechtsvliegtuigen bombardeerden ook een militair vliegveld in Marneoeli (nabij Tbilisi).[62] Ten minste vier mensen werden gedood en vijf raakten gewond bij de luchtaanval op Marneoeli, waarbij onder de doden drie Georgische soldaten waren.[63][64]

Saakasjvili verklaarde aanvankelijk dat Georgië zijn 2.000 man sterke troepenmacht uit Irak zou terugtrekken.[65] Het hoofd van de Veiligheidsraad van Georgië Kacha Lomaia maakte later duidelijk dat slechts 1.000 man troepen werden teruggetrokken en verklaarde Reuters "We hebben al verklaard aan onze Amerikaanse vrienden dat we de helft van ons contingent soldaten gaan terugtrekken uit Irak binnen een paar dagen omdat we onder Russische agressie liggen."[66]

De Amerikaanse president Bush veroordeelde de oorlog in Zuid-Ossetië sterk: "The United States takes this matter very seriously [...] Georgia is a sovereign nation and its territorial integrity must be respected."[67]

Russische media verklaarden dat zwaar geweervuur was heropend tussen Russische en Georgische troepen gedurende de nacht.[68][69] Kacha Lomaia verklaarde Reuters dat Saakasjvili van plan was de noodtoestand uit te roepen en verklaarde verder dat Rusland de Zwarte Zeehaven Poti had gebombardeerd en de civiele en economische infrastructuur van Georgië had gebombardeerd.[70] Ook werd verklaard dat een vliegveld bij Tbilisi was gebombardeerd tijdens de vroege uren van de dag.[71] Volgens Kremlinzender Russia Today had Rusland in de nacht de militaire basis Senaki aangevallen, waarbij 13 Georgische soldaten waren gedood en 13 gewond waren geraakt.[72]

Georgië blokkeerde alle Russische tv-stations in Georgië met de verklaring dat Rusland een voortdurende informatieoorlog uitvoerde.[73] Rusland sloot op zijn beurt alle luchtverbindingen met Georgië af.[74] Op dezelfde dag slaagden de Verenigde Naties er opnieuw niet in een consensus te bereiken over het verwoorden van een verklaring die zou moeten oproepen tot het beëindigen van de vijandelijkheden.[75] De Russische president Medvedev verklaarde dat Rusland was begonnen met de operatie "om de Georgische zijde tot vrede te dwingen".[76][77] Om 6 uur 's morgens verklaarde een niet nader genoemde bron binnen het Russische Leger dat het 58e Leger de Georgische troepen volledig uit Tsinvali had verdreven,[78] hetgeen later officieel werd bevestigd door het Russische ministerie van Defensie.[79]

Om 06:27 in de morgen schreef Reuters dat twee Russische gevechtsvliegtuigen Georgische artillerie nabij Gori hadden gebombardeerd.[80][81]

Om 07:41 meldde Lenta.Ru (via RIA Novosti) dat de 76e Luchtmachtdivisie (uit Pskov) van de Russische Luchtlandingstroepen (VDV) naar Tsinvali waren gekomen. Volgens Igor Konasjenkov, de bevelhebber van de Russische grondtroepen, werden zij aangevoerd om de Russische Grondtroepen te versterken. Hij verklaarde verder dat de 98e Luchtmachtdivisie (uit Ivanovo) van de Russische Luchtlandingstroepen en Spetsnaz van het Moskouse 45e Gedetacheerde Verkenningsregiment naar het conflictgebied zouden worden gebracht.[82] Deze informatie werd bevestigd door de persdienst van het Russische ministerie van Defensie.[83]

Om 07:57 werd van Russische zijde verklaard dat het 58e Leger Tsinvali volledig had "bevrijd" van Georgische gewapende troepen.[84][85] Om 08:30 bevestigde de Russische Generale Staf dat ze twee vliegtuigen had verloren: een Su-25 en een Tupolev Tu-22M, terwijl Georgië claimde 10 vliegtuigen te hebben neergeschoten en 3 piloten te hebben gevangengenomen.[86] Zuid-Ossetië claimde dat ze twee Georgische vliegtuigen had neergeschoten.[87] Een Georgische functionaris verklaarde dat Georgië een Russisch gevechtsvliegtuig had neergeschoten en de piloot had gevangengenomen.[88] Om 10:30 landden Russische paratroepen in Zuid-Ossetië.[89]

Om 11.25 's morgens vroeg Saakasjvili zijn parlement om een staat van beleg uit te vaardigen, waardoor reservisten kunnen worden opgeroepen. Het parlement stemde hiermee in voor een tijdsduur van 15 dagen.[90] Hoewel een staat van beleg geen officiële oorlogsverklaring is, houdt het wel in dat Georgië de facto in oorlog is met Rusland.[91]

Rond het middaguur verklaarde Saakasjvili dat hij een staakt-het-vuren en een scheiding van de strijdende partijen had aangeboden.Volgens de secretaris van de Georgische veiligheidsraad Aleksandr Lomaia betekende Saakasjvili's aanbod dat de Georgische troepen zich terug zouden trekken uit Tsinvali en niet meer zouden reageren op Russische beschietingen.[92] De Russische ambassadeur bij de NAVO Dmitri Rogozin verklaarde dat Rusland alleen aan onderhandelingen zou beginnen als Georgische troepen zich terug zouden trekken tot de posities van voor het conflict.[93] Om 16:15 verklaarde het Russische ministerie van Defensie dat ze geen staakt-het-vuren-voorstel van Georgië had ontvangen.

Vladimir Ivanov, de onderbevelhebber van de gezamenlijke vredestroepen in de Georgisch-Osseetse conflictzone, claimde dat Georgische troepen in Tsinvali zich overgaven aan de Zuid-Ossetiërs, maar dat de gevechten doorgingen rondom het dorp Nikozi.[94]

Later op de dag bleek ook dat er zich onrusten in Abchazië voordeden in de Kodorivallei, het enige gebied in Abchazië dat door Tbilisi wordt bestuurd.[95] Volgens Saakashvili zijn er door Abchaazse rebellen enkele aanvallen uitgevoerd, maar zijn deze alle teruggeslagen.[96]

De Russische premier Vladimir Poetin beschuldigde Georgië van genocide, volgens Poetin worden de Russen in Zuid-Ossetië massaal vermoord. Poetin beweerde dit vanaf de aanvang van het conflict, enig bewijs van genocide is er niet. Tevens werd Oekraïne door de Russen ervan beschuldigd de Georgiërs aan te zetten tot "etnische zuiveringen".[97] Door beide partijen werd overigens beweerd dat de tegenstander zich schuldig heeft gemaakt aan etnische zuiveringen.[98]

Internationaal nam de druk op Georgië en Rusland toe om tot onderhandelingen te komen. Vladimir Poetin ging niet in op de voorstellen van Nicolas Sarkozy, die namens de Europese Unie vroeg de wapens neer te leggen. Volgens insiders was de ontmoeting tussen Poetin en Sarkozy in Peking zeer moeizaam. Poetin bleef bij zijn standpunt dat hij Georgië tot de orde wilde roepen. Ook interventies van George W. Bush en Condoleezza Rice leverden niets op. Tijdens een persconferentie liet een Amerikaans vertegenwoordiger weten dat de NAVO en de internationale gemeenschap niet betrokken willen raken bij het conflict. Steun aan Georgië zou voor het Westen immers een verwijdering van Rusland betekenen.[99]

Georgische vluchtelingen uit Zuid-Ossetië zijn naar Tbilisi getrokken om hulp te vragen

Volgens Zuid-Osseetse functionarissen stopten de gevechten aan de zuidelijke grenzen van Tsinvali rond middernacht. De Russische bevelhebber van het 58e Leger, luitenant-generaal Anatoli Chroeljov raakte in de vroege ochtend gewond door beschietingen van Georgische troepen buiten Tsinvali.[100][101]

Het Georgische ministerie van Binnenlandse Zaken verklaarde dat Rusland 6000 soldaten naar Zuid-Ossetië had gebracht over land en nog eens 4000 over zee naar Abchazië en dat deze troepen zich klaarmaakten om aan te vallen bij dageraad.[102][103] Vladimir Poetin vloog die dag naar Noord-Ossetië om - wat hij noemde - een "humanitaire" operatie te overzien en verkondigde dat het nu onwaarschijnlijk was dat Zuid-Ossetië ooit nog kon herintegreren in Georgië.[104] Zijn woordvoerder verzekerde dat Poetins bezoek geen militaire doelen had.[101]

Om 07:23 verklaarde een bron in de Russische Marine dat verschillende Russische oorlogsschepen over zee naar Georgië voeren, namelijk het vlaggenschip van de Zwarte Zeevloot de raketkruiser Moskva, het escorteerschip Smetlivy, drie grote landingsvaartuigen en verschillende andere schepen. Volgens de bron zouden de schepen niet op weg zijn om de Georgische kust te blokkeren, daar "Rusland niet in staat van oorlog is met Georgië". De Georgische veiligheidsraadsecretaris Lomaia verklaarde dat Russische schepen de Abchazische haven Otsjamtsjira waren binnengevaren.[105] Volgens Rusland moeten deze schepen eventuele wapenzendingen naar Georgië onderscheppen. Dat meldden de Russische persbureaus. Volgens Rusland leveren westerse landen wapens aan Georgië en zou Georgië met deze Westerse wapens de door Rusland gesteunde rebellen in Zuid-Ossetië en Abchazië bestrijden. Oekraïne heeft als reactie gegeven dat het niet in het conflict verzeild wil raken en dreigde Russische oorlogsschepen van de Zwarte Zeevloot die naar Sebastopol terug willen keren tegen te houden zolang het conflict voortduurt.[106][107][108] De schepen hebben zich later teruggetrokken naar de Russische haven Novorossiejsk.

De Georgische strijdkrachten trokken zich op 10 augustus terug uit de regio Zuid-Ossetië, dat verklaarde het Georgische ministerie van Binnenlandse Zaken aan de BBC. Georgië zei dat de terugtrekking geen militaire nederlaag was, maar een stap om een "humanitaire ramp" te voorkomen.[109]

Russische troepen zouden de Zuid-Osseetse hoofdstad Tsinvali inmiddels volledig onder controle hebben. Aan het einde van de middag van 10 augustus werd de hoofdstad Tbilisi gebombardeerd. Een vliegtuig loste enkele bommen op een buitenwijk van Tbilisi nabij een militair vliegveld. Russische gevechtsvliegtuigen bombardeerden de luchthaven volgens Georgische functionarissen eerder op de dag ook al.

In de middag kondigde Georgië een wapenstilstand af en verklaarde het met Rusland te willen praten over de crisis rond Zuid-Ossetië. Ook zouden, zoals eerder gezegd, alle Georgische troepen zijn vertrokken uit de afvallige provincie.[110] De Russische president Dmitri Medvedev van zijn kant wil dat Georgië zich onvoorwaardelijk terugtrekt uit Zuid-Ossetië en de formele belofte tekent dat het de regio niet meer zal aanvallen. Deze voorwaarden stelde Medvedev in een telefoongesprek met de Franse president Nicolas Sarkozy die namens de Europese Unie onderhandelt. Volgens Micheil Saakasjvili hadden de Georgische militairen Zuid-Ossetië al verlaten. Dit werd ontkend door het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken dat verklaarde dat er nog steeds werd gevochten in Zuid-Ossetië[111]

's Avonds werd bekend dat de VS de 2000 Georgische troepen in Irak naar Georgië zal transporteren. Het was al duidelijk dat Georgië zijn troepen terug zou trekken, maar het had echter zelf geen middelen om ze te transporteren. Daarop werd de VS verzocht dit te doen.[112]

In de vroege ochtend, Moskou-tijd, verklaarde Rusland klaar te zijn om vrede te sluiten met Georgië. VN-gezanten bevestigden dat Georgië bereid was om te onderhandelen met Rusland door zijn troepen uit Zuid-Ossetië terug te trekken en een veilige reiszone in te stellen voor vluchtelingen. De Russische ambassadeur Vitali Tsjoerkin zei dat Rusland "bereid is de oorlog te beëindigen", maar beschuldigde ook de VN secretaris-generaal ervan pro-Georgisch te zijn. De overeenkomst werd bevestigd tijdens een briefing van de VN-veiligheidsraad.[113]

Later op de dag werd bekend dat Rusland het Georgisch staakt-het-vuren van zondag had afgewezen. Dmitri Rogozin, de Russische gezant bij de NAVO meldde tijdens een persconferentie op 11 augustus in Brussel dat Moskou niet wilde onderhandelen met Saakasjvili omdat de Russen hem zien als oorlogsmisdadiger. "Saakasjvili moet gestraft worden voor het overtreden van het internationaal recht", aldus Rogozin. In dezelfde persconferentie verklaarde Rogozin dat in Zuid-Ossetië 2.500 mensen om het leven zouden zijn gekomen. Ook zouden de Georgische militairen zich schuldig hebben gemaakt aan verkrachting. Hij stelde dat het Georgische leger bommentapijten in Zuid-Ossetië heeft gelegd en dat de hoofdstad Tsinvali voor 98 procent is verwoest. Volgens de Russen heeft Saakasjvili zich schuldig gemaakt aan etnische zuiveringen.[114]

De EU stelde een vier-stappenplan voor dat de oorlog zou moeten beëindigen: eerst moet er een staakt-het-vuren komen, vervolgens moeten ze gaan zorgen voor de gewonden en daarna zouden alle militairen onder toezicht Zuid-Ossetië moeten verlaten. Uiteindelijk zouden beide landen dan kunnen beginnen aan onderhandelingen. Dit plan werd ondertekend door Georgië, maar op 11 augustus verworpen door Rusland, wederom omdat de Russen niet willen onderhandelen met Georgië.[115]

Volgens Georgische functionarissen (geciteerd in de New York Times) waren grote aantallen Russische grondtroepen onbetwist Georgische grondgebied binnengetrokken op weg naar Gori. Westerse functionarissen lieten wederom hun vrees horen dat Rusland de Georgische regering omver wil werpen.[116] Rusland ontkende enige bedoeling te hebben om Georgië te bezetten, "We hebben al genoeg grondgebied om aandacht aan te besteden, we hebben Georgië niet nodig." aldus Aleksei Pavlov, Kremlinvertegenwoordiger.[117] De vertegenwoordiger van het ministerie van Buitenlandse Zaken van Georgië beweerde dat Rusland "intensieve gevechten" was begonnen nabij Gori na eerdere luchtaanvallen. Georgische troepen hebben daarop teruggeschoten. De vertegenwoordiger van Russische Buitenlandse Zaken bevestigde noch ontkende het voorval.[118]

Georgië verklaarde dat het een Russisch ultimatum had ontvangen om zijn troepen nabij Abchazië te demobiliseren of te maken zou krijgen met een Russische inval in Georgisch grondgebied, de eis werd via VN-waarnemers aan Georgië overhandigd.[119] Russische assistent-commandant Alexander Novitskiy berichtte in de ochtend van 11 augustus dat 9.000 Russische troepen en 350 pantservoertuigen Abchazië waren binnengetrokken gedurende de avond van 10 augustus.[120]

Intussen leken de spanningen tussen de Verenigde Staten en Rusland toe te nemen. De VS-ambassadeur beschuldigde Rusland ervan zich tegen vredespogingen te verzetten en vroeg de Russische ambassadeur, Tsjoerkin, of ze erop uit waren de "Georgische leiding te veranderen". Tsjoerkin ging hier niet direct op in, maar zei later dat "regimeverandering een Amerikaanse uitvinding is".[121][122] Het transport van Georgische troepen vanuit Irak naar Georgië door de Amerikanen wordt als tegenwerking gezien van wat de Russen een legitieme actie beschouwen.[123]

Naarmate de dag vorderde bleek dat Russische troepen ook vanuit Abchazië Georgië waren binnengevallen. Dit betekent dat Rusland nu een tweede front tegen Georgië heeft geopend. Inmiddels zouden de Russen een militaire basis bij Senaki hebben veroverd.[124] Als reden voor deze verovering werd door Russische vertegenwoordigers "preventie van Georgische aanvallen" gegeven.[125] Georgische vertegenwoordigers beweren ook dat Gori inmiddels door de Russen is bezet, hoewel media ter plaatse dit tegenspreken.[125] Ook zouden Russische troepen naar de havenstad Poti oprukken.[126] Terwijl Georgische troepen zich steeds verder terugtrekken in een poging de hoofdstad Tbilisi te verdedigen, roept de Georgische regering de internationale gemeenschap op in te grijpen bij de oorlog in het land.[127] Later op de avond verklaarde een Russische defensie-vertegenwoordiger dat Russische troepen zich uit Senaki hadden teruggetrokken nadat ze een Georgisch garnizoen dat Zuid-Ossetië kon bestoken hadden verdreven.[128]

In de late avond van 11 augustus 2008 verklaarde president George W. Bush het optreden van Rusland in Georgië onaanvaardbaar te vinden en niet passend binnen de 21e eeuw. Volgens Bush lijkt Rusland de democratisch gekozen regering van Georgië omver te willen werpen. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties kwam 11 augustus bijeen tijdens een besloten spoedzitting over de crisis in Georgië. De Veiligheidsraad had zich toen al vier keer zonder succes gebogen over de kwestie. Rusland kan als permanent lid van de Raad met een veto overigens elk voorstel tegenhouden.[129]

De Franse president Nicolas Sarkozy brengt 12 augustus namens de Europese Unie een bezoek aan de Russische president Dmitri Medvedev.

Osseten demonstreren tegen Georgië voor het Vredespaleis in Den Haag, 12 augustus 2008

Op 12 augustus 2008 verscheen de Georgische president Saaskasjvili op Sky News. In dit interview stelde hij dat de Russen het conflict waren begonnen met de inval van Georgisch grondgebied. Hij zweeg over de actie die Georgië in de eerste week van augustus uitvoerde in Zuid-Ossetië. Volgens Saaskasjvili heeft Rusland in de historie bij elke inval geclaimd dat niet Rusland maar de tegenpartij de agressor was. Saaskasjvili vertelde dat Rusland tot nu toe alle vredesvoorstellen had geweigerd, dit in tegenstelling tot Georgië die het Europese vredesvoorstel had getekend. Maar Georgië zal zich niet overgeven aan de Russen, aldus president Saaskasjvili: "Georgië heeft niet de militaire kracht die Rusland heeft, maar Georgië heeft eenheid en democratie". Volgens Saaskasjvili was de Russische inval van Georgië vooraf gepland, anders hadden de Russen niet in één dag zoveel manschappen, tanks en vliegtuigen in de regio kunnen hebben, meende de Georgische president. Saaskasjvili riep de internationale gemeenschap op om in te grijpen: "Ze moeten stoppen met praten en handelen", aldus Saaskasjvili.[130]

In de ochtend van 12 augustus worden er ontploffingen waargenomen in de Georgische plaats Gori. Op diezelfde ochtend werd bekend dat de Nederlandse 39-jarige RTL-cameraman Stan Storimans hierbij is omgekomen. Correspondent Jeroen Akkermans raakte gewond aan zijn been. De Russische autoriteiten ontkenden echter hardnekkig dat zij schuldig waren.[131] De Nederlandse cameraman was de vierde journalist die om het leven kwam tijdens het Russisch-Georgische conflict.[132]

Die middag gaf de Russische president Medvedev de opdracht de militaire operaties te stoppen. Dmitri Medvedev verklaarde dat het Russische leger Georgië inmiddels heeft bestraft en dat de orde en veiligheid voor de Russische burgers en vredestroepen is hersteld. Wel behouden de militairen het recht zichzelf te verdedigen en op te treden tegen Georgische agressie, aldus Medvedev.[133]

Medvedev zei: "Ik heb besloten om de Georgische regering niet langer tot vrede te dwingen". In de ochtend van 12 augustus 2008 zijn in de Georgische stad Gori enige explosies waarbij ook een Nederlandse journalist werd gedood. Georgische troepen trokken zich terug richting de hoofdstad Tbilisi. Ramsay zei: "De Russen hebben hun doel blijkbaar bereikt en de Georgiërs ver genoeg teruggedrongen vanaf Zuid-Ossetië." Met de verklaring van president Medvedev is de militaire fase van het conflict in theorie ten einde.[134]

De Franse president Nicolas Sarkozy bereikte een door de Europese Unie voorgesteld akkoord met Rusland over een staakt-het-vuren en een 6-punten plan om onderhandelingen te starten. Zo dient Rusland alle militaire acties te staken, moeten de Russische manschappen zich terugtrekken uit Georgië en mogen de Russen geen geweld meer gebruiken. Ook Georgië moet stoppen met gewelddadigheden en zich terugtrekken op de positie van voor het conflict. Verder moeten beide partijen humanitaire hulp toelaten. Sarkozy meldde dat het eerste doel is om het geweld te stoppen.[135] Na zijn bezoek aan Rusland reisde Sarkozy door naar Tbilisi, waar hij in de avond van 12 augustus arriveerde. Sarkozy en Saakasjvili bespreken het door Europa ontwikkelde stappenplan. Ook wordt er gesproken over de status van Zuid-Ossetië en Abchazië, waar vooral Russen wonen.

Georgië heeft op 12 augustus 2008 een klacht ingediend tegen Rusland bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag. Georgië verwijt Rusland schending van de Internationale Conventie voor de Afschaffing van Alle Vormen van Rassendiscriminatie uit 1965. Georgië beschuldigt Moskou van steun aan separatistische krachten in Zuid-Ossetië en Abchazië bij etnische zuiveringen van 1993 tot 2008. Georgië vraagt de VN-rechters te verklaren dat Rusland in strijd heeft gehandeld met het volkenrecht en dat het zich moet onthouden van verdere steun aan de Zuid-Osseetse en Abchazische separatisten. Ook eist Georgië terugtrekking van de Russische troepen van zijn grondgebied en een schadevergoeding.[136]

De belangrijkste weg in Georgië, op 13 augustus 'bewaakt' door Russische militairen

Op 13 augustus werd bekend dat Rusland en Georgië het eens waren geworden over een stappenplan, dat moest leiden tot een doorbraak in het conflict. Volgens het stappenplan moeten beide legers zich terugtrekken naar de posities die ze voor het conflict innamen en moeten er gesprekken komen over de toekomst van de regio's Abchazië en Zuid-Ossetië en een bindend akkoord waarbij verder geweld wordt afgezworen. Saakasjvili heeft echter aangegeven dat er niet aan de soevereiniteit van de Georgische grenzen mag worden getornd. De leiders van Zuid-Ossetië hebben echter uitgesloten dat ze gesprekken zullen voeren met de Georgische leiding, die ze beschuldigen van 'genocide'.[137][138] Later werd de clausule over toekomstige gesprekken over de beide regio's uit het verdrag gehaald.

Rusland had eerder al aangegeven de opmars door Georgië te hebben gestaakt, maar de Georgische veiligigheidschef Lomaia verklaarde dat om 07.45 's morgens ongeveer 50 Russische tanks 8 uur na het akkoord toch Gori binnen waren gereden. Rusland ontkende de verklaring, die overigens wel bevestigd werd door Al Jazeera en een correspondent van de BBC. Rusland verklaarde wel dat de Russische troepen zich pas zullen terugtrekken wanneer de Georgische troepen zich weer in hun barakken bevinden.[137][138] Inwoners van Gori die de stad ontvluchtten, vertelden dat de Russische militairen aan het plunderen en brandstichtten waren geslagen. Ook rebellen uit Zuid-Ossetië zouden daaraan mee hebben gedaan. Georgische burgers melden verder dat ze onder dreiging van een vuurwapen werden gedwongen hun auto af te staan. De BBC meldde verder dat Russische soldaten Georgische militaire bases in de buurt van de stad ontmantelden en verwoestten.[139] Georgische speciale troepen hebben een blokkade opgezet op de weg naar Tbilisi. De Georgische minister van Buitenlandse Zaken Tkesjelasjvili verklaarde eerder al op 13 augustus dat zich "verschrikkelijke" gebeurtenissen zouden afspelen in door Rusland gecontroleerde delen van Georgië. Mannen zouden uit hun huizen worden gehaald om te worden geëxecuteerd en er zou op grote schaal worden geplunderd in Georgische dorpen.[140]

Geflankeerd door Condoleezza Rice en Robert Gates geeft VS president George W. Bush een statement over de situatie in Georgië op 13 aug. 2008. Foto door Joyce N. Boghosian

In de avond van 13 augustus sprak president Bush zijn zorgen uit over signalen dat de Russische militairen nog steeds in Georgië aanwezig zouden zijn. De militairen zouden oprukken richting de hoofdstad Tbilisi. Bush zei vernomen te hebben dat zowel Georgië als Rusland zich niet hielden aan het akkoord van 12 augustus (staakt-het-vuren). Rusland bevestigde dat Russische troepen nog aanwezig zijn in Georgië, maar zei dat de troepen langs de weg naar Tbilisi geen oorlogshandelingen pleegden. Rusland verwerpt de beschuldiging dat de Russen zich niet aan het akkoord zouden houden. Het Russische ministerie van Buitenlandse zaken verklaarde: "de Russische Federatie houdt zich aan het akkoord van gisteren en hoopt dat Georgië dat ook doet." CNN reporter Matthew Chance reisde gelijk op met het Russische konvooi en meldde dat de Russen inderdaad richting de hoofdstad waren gereden, ze zouden zich 50 kilometer vanaf Tbilisi bevinden. Er was geen verzet van Georgische zijde. De Russische militairen wilden geen commentaar geven, maar Chance houdt het voor mogelijk dat de Russen een bufferzone willen creëren rond Zuid Ossetië.

President Saakasjvili verklaarde woensdag op CNN dat de Russen oprukken naar de hoofdstad wat in strijd is met het de dag daarvoor bereikte akkoord. Volgens dit akkoord moeten de troepen zich terugtrekken en hun 'oude' posities van voor 6 augustus innemen. De Russische generale staf beschuldigde op zijn beurt Georgië ervan zich niet aan het akkoord te houden. Volgens de Russen moeten de Georgische militairen terugkeren naar hun barakken. Volgens Saakasjvili heeft het Westen onvoldoende in de gaten welke intenties Rusland heeft met de inval in Georgië. Het Westen zou te snel denken dat het conflict met een akkoord is opgelost. Saakasjvili wordt daarin gesteund door de leiders van de voormalige Oostbloklanden: Polen, Litouwen, Estland en Letland. De leiders van deze landen verschenen in de ochtend van 13 augustus samen met Saakasjvili op een persconferentie.[141]

Op woensdag 13 augustus deed Rusland tegen middernacht (GMT) de toezegging dat Russische troepen zich op donderdag uit Gori terug zullen trekken. Dat verklaarde een hoge Georgische functionaris namens het Russische leger. Eerder op de dag meldde Georgië dat Russische tanks Gori binnen waren getrokken, daarmee schond Rusland het bestand met Georgië dat een dag eerder tot stand was gekomen. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice waarschuwde Rusland dat het verder geïsoleerd dreigt te raken als het zich niet aan het bestand houdt. Sarkozy zou in de loop van de dag nog met de Russische president Medvedev hebben gesproken. Amerika zegde Georgië humanitaire hulp toe, een eerste transporttoestel met medicijnen, tenten en bedden kwam woensdagavond aan in de Georgische hoofdstad Tbilisi.[142]

De Russische president Dmitri Medvedev wil dat Georgië een bindend akkoord ondertekent waarin staat dat het de afvallige regio's Zuid-Ossetië en Abchazië niet meer binnenvalt. Medvedev heeft hier contact over gehad met de Franse president Nicolas Sarkozy. Rusland heeft sinds het begin van de oorlog duizenden extra militairen naar Georgië overgebracht, in totaal zijn er nu rond de 15.000 Russische militairen in Georgië. Een woordvoerder van het Georgische ministerie van Binnenlandse Zaken zei 14 augustus dat het Russische leger zich terug trekt uit de Georgische stad Gori. In de ochtend van 14 augustus trokken de Russen zich al terug uit de havenstad Poti.[143][144] Een Russische generaal verklaarde echter dat zijn troepen nog verschillende dagen in de buurt van Gori zullen blijven om wapentuig weg te halen en te "helpen bij het herstellen van de orde in Gori".[145]

Op hun terugtocht uit Georgië vernielden Russische militairen zo veel mogelijk luchthavens en materieel van het Georgische leger, meldden ooggetuigen donderdag 14 augustus 2008. Volgens de Georgische kustwacht vernielden Russische militairen in Poti vier patrouilleboten en namen ze radarinstallaties en andere materiaal mee. In de omgeving van Gori waren 14 augustus minstens twintig explosies te horen. De plaatsvervangend chef van de Russische generale staf Anatoli Nogovitsyn zei dat Russische troepen in Gori waren om zich over achtergelaten voorraden van het Georgische leger te ontfermen. Deense journalisten die met een vertegenwoordiger van de UNHCR op weg waren naar Gori werden tegengehouden door veelal dronken Zuid-Osseetse en Russische militairen.[146][147]

Ongeveer 130 pantservoertuigen van het Russische leger verlieten 14 augustus de West-Georgische stad Zoegdidi en trokken Georgië dieper binnen. Dat meldde het Georgische ministerie van Binnenlandse Zaken. In Senaki, 40 kilometer ten zuidoosten van Zoegdidi, zou eerder een militaire basis door de Russen zijn vernietigd.[148]

Op 14 augustus 2008 verscheen voormalig Russisch president Michail Gorbatsjov op CNN in een interview met Larry King. Volgens Gorbatsjov is Georgië debet aan de start van het conflict. Hij zei dat Georgië de Russen had geprovoceerd door Zuid-Ossetië aan te vallen en de stad Tsinvali vrijwel geheel te vernietigen. Gorbatsjov noemde de aanval op de hoofdstad van Zuid-Ossetië 'barbaars' en zei dat het Westen onvoldoende op de hoogte is van hetgeen zich heeft afgespeeld in Tsinvali. Volgens Gorbatsjov wil Georgië de Russen de schuld in de schoenen schuiven en wil Rusland helemaal niet de regering van Georgië omver werpen. Dezelfde dag verscheen ook Saakasjvili bij Larry King, hij reageerde verontwaardigd op de uitlatingen van Gorbatsjov, die hij afdeed als leugens.[149] Gorbatsjov waarschuwde Amerika dat zij de fragiele relatie met Rusland op het spel zet door Georgië te steunen.

Condoleezza Rica krijgt een warm welkom in Georgië

Vrijdag 15 augustus startte een diplomatiek offensief om een einde te maken aan de crisis in Georgië. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice arriveerde in Tbilisi voor overleg met Micheil Saakasjvili, zij bevestigde de Amerikaanse steun aan Georgië en hoopt het eerder overeengekomen staakt-het-vuren te verbeteren en bekrachtigen. Rice is voorstander van het Europese vredesplan als eerder voorgesteld door Sarkozy. De Russen waren vrijdag nog steeds aanwezig in de Georgische steden Gori en Poti, ondanks toezeggingen zich terug te trekken[150] De Duitse bondskanselier Angela Merkel ging in gesprek met de Russische president Dmitri Medvedev in de Russische stad Sotsji. Merkel hoopt Medvedev zo ver te krijgen dat hij zijn troepen uit Georgië terughaalt. Volgens Merkel waren sommige aanvallen van Rusland in Georgië gerechtvaardigd, maar waren andere aanvallen disproportioneel. Medvedev zei dat Rusland op dezelfde manier zal reageren als zijn troepenmacht weer aangevallen wordt. Rusland staat volgens Medvedev borg voor de veiligheid in de Kaukasus.

Georgië verzocht het Internationaal Gerechtshof in Den Haag Rusland te manen om te stoppen met mensenrechtenschendingen in Georgië. Georgië meldde 14 augustus al dat de Russen nog steeds aanwezig zijn op Georgisch grondgebied, ondanks de Georgische terugtocht en het eerder door beide partijen getekende staakt-het-vuren akkoord.

De mensenrechtenschendingen richtten zich, volgens Georgië, tegen etnische Georgiërs en bestaan uit moorden, aanvallen op burgers en het tegenhouden van humanitaire hulp. Volgens Georgië zouden de Russen verboden clusterbommen gebruiken. Rusland ontkent dat.[151]

Vluchtelingen uit Zuid-Ossetië in een vluchtelingenkamp in Noord-Ossetië

Ongeveer 118.000 mensen zijn door de gevechten in Georgië op de vlucht geslagen, volgens een schatting van de UNHCR. Zo'n 45.000 mensen uit Zuid Ossetië vluchtten naar Rusland en Georgië, onder de Georgische bevolking sloegen 73.000 mensen op de vlucht.[150] Buitenlandse humanitaire hulp om de vluchtelingen bij te staan komt wel in Georgië aan, maar wetteloosheid en plunderingen maken de verstrekking van de hulpgoederen in de zwaarst getroffen gebieden onmogelijk. Paramilitairen en criminelen maken gebruik van de afwezigheid van autoriteiten, zei de VN. Ook het Rode Kruis kan niet goed uit de voeten.

George W. Bush beschuldigde Rusland van het treiteren van Georgië. Ook herhaalde hij dat de VS achter Georgië staan. Bush noemde het optreden van de Russen intimiderend en zei dat intimidatie in de 21e eeuw geen aanvaardbare manier is om buitenlandse politiek te bedrijven. Ook zei Bush dat het optreden van de Russen in Georgië de verstandhouding met de VS en bondgenoten schaadt. Bush zei niet terug te willen keren naar de Koude Oorlog, maar dat Rusland door het optreden in Georgië zijn geloofwaardigheid heeft beschadigd. Nederland is bereid waarnemers te sturen naar Georgië.[152]

De Georgische president Saakasjvili tekende vrijdagmiddag een vredesakkoord. De Franse president Sarkozy is de architect van het vredesinitiatief, dat voorziet in een stappenplan. Eerder stemde de Russische president Medvedev in met dit plan, maar Rusland heeft het plan nog niet ondertekend.[153]

Op zaterdag 16 augustus tekende ook de Russische president Dmitri Medvedev het vredesakkoord. Volgens dit akkoord moeten de Russische en Georgische troepen zich terugtrekken op de posities die ze innamen voordat het conflict begon. Er mogen 1.500 Russische vredeshandhavers binnen Georgië blijven om de conflictzones rond Zuid-Ossertië en Abchazië te bewaken.[154]

Ondanks het ondertekende vredesakkoord hebben de Russen zich zaterdag niet teruggetrokken uit Georgië. Volgens Georgië zouden Russen op 16 augustus een belangrijke Georgische spoorbrug op hebben geblazen: de Metechi-Grakalibrug bij Kaspi. De spoorbrug is een belangrijke verbinding tussen Tbilisi en de havenstad Poti en is belangrijk voor olietransporten naar de haven Poti. De Russen ontkennen dat ze de brug zaterdag hebben opgeblazen, ze zouden dat al eerder die week gedaan hebben. Het Russische ministerie van Buitenlandse zaken liet weten dat de Russische militairen nog aanwezig zijn in Georgië omdat ze door Georgische soldaten achtergelaten wapens, mijnen en munitie op willen ruimen. Hierbij verwoestten de Russen Georgische militaire bases en nemen ze militaire voertuigen en tanks in beslag. De verwoestingen worden door de Russen overigens ontkend. De Russische staatstelevisie toonde wel meer dan 100 in beslag genomen tanks, die volgens Rusland waren opgesteld in Tsinvali. CNN correspondenten bevestigden de aanwezigheid van Russische troepen in Georgië. Rusland zei dat ze nog aanwezig zijn om de vrede te bewaren.[155]

Op zaterdag staken Russische militairen en opstandelingen volgens het Georgische ministerie van Buitenlandse Zaken het Georgische nationale park Bordzjomi in brand. In het Bordzjomi-Tsjaragaoelipark bevindt zich de bron van het Borjomi Mineraalwater. een belangrijk exportproduct van Georgië. Georgië heeft buurland Turkije gevraagd te helpen de brand te bestrijden. Russische militairen hielden de hulptroepen echter tegen. Hoewel het park brandde, ontkende Rusland daarbij betrokken te zijn.[155][156]

President Bush zei nogmaals dat Rusland zich moest houden aan het vredesakkoord en zich moet terugtrekken uit Georgië. Rusland zou, volgens Bush, de relatie met het Westen op het spel zetten.[155]

Nicolas Sarkozy, onderhandelaar namens de EU, schreef zaterdag aan Saaskasjvili dat Rusland zich uit alle Georgische steden buiten Zuid-Ossetië en Abchazië moet terugtrekken. Dit deed Sarkozy om bestaande onduidelijkheden over het vredesakkoord uit de wereld te helpen.[157]

Ondertussen kregen de onderhandelaars Angela Merkel en Nicolas Sarkozy scherpe kritiek van de Poolse president Lech Kaczyński. Duitsland en Frankrijk zouden vanwege commerciële belangen te soft optreden tegen Rusland. De Poolse president zei dat hij niet geloofde in een gemeenschappelijk EU-standpunt tegenover Rusland. Kaczyński zei dat Frankrijk en Duitsland het beleid van de EU ten opzichte van Rusland bepalen, zonder rekening te houden met het belang van de oostelijke lidstaten. De oostelijke staten zijn bang voor Rusland. Polen, Letland, Litouwen en Estland hebben de Russische militaire inval in Georgië scherp veroordeeld. Ze noemen de Russische politiek 'imperialistisch en revisionistisch' en vragen de NAVO en de EU stelling te nemen. President Kaczyński handelde zonder instemming van de Poolse regering en premier Donald Tusk. Zij willen de spanningen met Rusland niet te hoog op laten lopen.[158]

In de loop van de dag verzekerde de Russische president Medvedev nogmaals dat Rusland zijn troepen uit Georgië zou terugtrekken. Medvedev zei dat tegen de Franse president Sarkozy. Dit keer noemde Rusland maandag 18 augustus als datum. De Russische parlementariër Konstantin Kosachev zei dezelfde dag dat Rusland zich alleen zal terugtrekken als 'Georgië geen militaire middelen meer inzet in Zuid Ossetië en Abchazië'. Daarmee is de terugtrekking van Rusland afhankelijk van het gedrag van Georgië, aldus Kosachev. De toezegging van Medvedev om de Russische troepen terug te trekken uit Georgië was de zoveelste in een rij. De toezeggingen van de Russische regering worden in het Westen, vooral door de Verenigde Staten, inmiddels met de nodige scepsis ontvangen.[159]

Volgens de UNHCR zijn er door het geweld in Georgië inmiddels al bijna 160.000 mensen op de vlucht geslagen.[160]

Lviv, Oekraïne, betuigt steun aan Georgië op 18.08.08

Inwoners van door Rusland bezette steden in Georgië wachtten maandag 18 augustus op het toegezegde vertrek van de Russische troepen. Ondanks de toezeggingen van president Medvedev hielden Russische troepen ook 18 augustus nog een groot deel van Georgië bezet. Een woordvoerder van het Georgische ministerie van Binnenlandse Zaken verklaarde dat van een terugtrekking van Rusland niets te merken was. De Russische pers meldde daarentegen dat de Russen zich hadden teruggetrokken uit delen van Georgië. De Zuid-Osseetse president Edoeard Kokojti heeft Rusland op 18 augustus gevraagd een permanente legerbasis te vestigen in Zuid Ossetië.[161][162]

Op 19 augustus werd duidelijk dat de Russen zich, ondanks toezeggingen, nog niet uit Georgië hadden teruggetrokken. Ondanks ontkenningen in de Russische media, leken ze hun posities in Georgië te versterken. Dit werd op 19 augustus bevestigd door de NAVO, bij monde van Jaap de Hoop Scheffer. De NAVO eiste dat Rusland alle punten naleeft uit het door beide landen ondertekende akkoord. Volgens De Hoop Scheffer is de relatie tussen de NAVO en Rusland niet 'business as usual' zolang Moskou het leger niet terugtrekt uit Georgië. De NAVO-Rusland-Raad zal tot die tijd niet bijeenkomen. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zei de NAVO vooringenomen te vinden. De NAVO zou, in de woorden van Lavrov, het "criminele regime in Tbilisi" steunen. Lavrov zei de troepen terug te willen trekken, maar stelde dat afhankelijk van het gedrag van de Georgische troepen. De Nederlandse minister van Buitenlandse zaken Maxime Verhagen verklaarde dat hij verheugd was dat de banden met Rusland niet waren doorgesneden. Volgens Verhagen is er geen militaire oplossing, alleen een politieke.[163][164]

Op 19 augustus wisselden Rusland en Georgië krijgsgevangenen uit. Dezelfde dag sprak de Russische president Medvedev opnieuw met de Franse president Sarkozy. Hij zei hem toe de Russische troepen uiterlijk vrijdag 22 augustus uit Georgië terug te trekken. Medvedev zei dat 500 Russische militairen in het gebied zullen achterblijven.[165]

Het conflict tussen de NAVO en Rusland duurde voort. De Georgische president Saakasjvili zei zich gesteund te voelen door de NAVO. Volgens Saakasjvili willen de Russen het Georgische volk demoraliseren en bang maken. Ook zou Rusland de Georgische regering en de vrijheid binnen het land willen vernietigen.

De NAVO kondigde aan een speciale NAVO-Georgië commissie in te willen stellen. Deze commissie zou Georgië moeten helpen met het herstel van de infrastructuur en het land moeten begeleiden op weg naar het NAVO-lidmaatschap.

De Verenigde Staten stelden dat Rusland de regering van Saakasjvili wil ondermijnen omdat Saakasjvili pro-Westers is. De Verenigde Staten wilden dat de NAVO alle samenwerkingsprogramma's met Rusland zou opschorten en dat de Europese Unie de banden met Rusland minder zou aanhalen. Het Britse Verenigd Koninkrijk en enkele voormalige Oostbloklanden (Estland, Letland, Litouwen en Polen) steunen Amerika. De meeste landen binnen de Europese Unie (waaronder Duitsland en Frankrijk) wilden Rusland echter niet isoleren.

Op 20 augustus kreeg het Rode Kruis voor het eerst toegang tot de getroffen gebieden in Georgië en Zuid Ossestië.[166]

Het Internationaal Strafhof maakte bekend onderzoek te doen naar mogelijke oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid gepleegd in Georgië.[167] Georgië is partij bij het Internationaal Strafhof.

De VS meldde in de ochtend dat Rusland was begonnen met het terugtrekken van zijn troepen uit Georgië. De terugtocht ging nog wel "erg traag". De ministers van Financiën van de G7 verklaarden dat de Georgische economie tijdens de wederopbouw op steun van de G7 kan rekenen.[168]

Terwijl de terugtrekking van de Russen uit Georgië langzaam op gang kwam[169], eiste de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov dat de NAVO moet kiezen: steun aan Georgië of samenwerking met Rusland. Lavrov legde - in zijn woorden - de keuze bij de NAVO en verklaarde: "Als de NAVO het bankroete regime van de Georgische president Saakasjvili wil steunen ten koste van samenwerking met Rusland, dan is dat niet onze schuld maar van de NAVO." Volgens Lavrov heeft de NAVO Rusland harder nodig dan Rusland de NAVO. Rusland verklaarde eveneens dat het tot nader order elke militaire samenwerking met de NAVO-landen stopzet. Rusland en de NAVO werkten samen op de terreinen van kleine antiraketsystemen, marinezaken en academische uitwisseling.[170]

De Russische vertegenwoordiger bij de VN verklaarde in de avond van 21 augustus dat Rusland zich vrijdagnacht 22 augustus 2008 zal terugtrekken naar de bufferzone rond Zuid Ossetië. Daarbij blijven Russische troepen in Georgië aanwezig, hoeveel manschappen in Georgië blijven was niet duidelijk. Volgens de Russen is Rusland gerechtigd om de veiligheidszone tussen Georgië en Rusland uit te breiden conform een uit 1992 daterend akkoord. Het Russische leger schatte dat de terugtrekking tien dagen zal duren. De Verenigde Staten reageerden geïrriteerd op het uitstel. Condoleezza Rice stelde dat de Russen en in het bijzonder president Medvedev "begonnen te klinken als een plaat die blijft hangen".[171]

Russische vredessoldaat voor een verwoeste kazerne van de vredesmacht in Tsinvali (Joint Control Commission for Georgian-Ossetian Conflict Resolution) met linksachter een verwoeste tank van de vredesmacht (24 augustus 2008).

Rusland en de Verenigde Staten werden het er vrijdag 22 augustus niet over eens of Rusland wel of niet had voldaan aan de verplichting om zijn troepen uit Georgië terug te trekken. Volgens het vredesakkoord mogen Russische vredessoldaten blijven in Zuid-Ossetië en Abchazië. Ook mogen de Russen beperkte extra veiligheidsmaatregelen nemen. Volgens Rusland heeft het land aan die verplichtingen voldaan. Rusland startte vrijdag 22 augustus met de bouw van militaire bases aan de noordelijke oever van de Engoeri, aan de kant van Abchazië. Blijkbaar willen de Russen ook rond Abachazië een bufferzone inrichten. Volgens de Verenigde Staten mogen de Russen helemaal geen bufferzones en controleposten in Georgië inrichten. Hierover werden de beide landen het niet eens. De Verenigde Staten en Georgië vonden ook dat de Russische soldaten nog te diep in Georgië aanwezig waren.[172]

Georgië bevestigde dat Russische troepen de stad Gori vrijdag verlaten hadden, ook trokken de Russen zich terug uit de omgeving van Tbilisi.[173]

Op 22 augustus nam het parlement van Zuid-Ossetië een motie aan waarin gesteld wordt dat de regio door Rusland erkend wil worden als onafhankelijke staat. Eerder was sprake van aansluiting bij het Russische Noord-Ossetië. Zuid-Ossetië valt onder Georgië maar is sinds het begin van de jaren negentig in handen van een pro-Russische afscheidingsbeweging. Rusland steunt de separatisten, maar heeft Zuid-Ossetië nooit formeel als soevereine staat erkend. Een afvaardiging van het eveneens opstandige Georgische Abchazië had 20 augustus al een soortgelijk verzoek ingediend.[174]

Zaterdag 23 augustus demonstreerden duizenden Georgiërs in de havenstad Poti tegen de aanwezigheid van Russische troepen in de stad. Volgens de Russen hadden zij zich in overeenstemming met een bestandsakkoord uit Georgië teruggetrokken en vormde het Russische leger bufferzones rond Zuid-Ossetië en Abchazië. Poti ligt niet in een bufferzone, toch liet het Russische leger weten niet van plan te zijn uit Poti te vertrekken. Een verklaring gaf Rusland niet. Russische troepen hebben ook een controlepost opgezet bij de Georgische plaats Senaki, bij deze plaats heeft het Georgische leger een grote basis.[175]

De Amerikaanse marine arriveert met hulpgoederen in Batumi, Georgië op 24 aug. 2008

De EU maakte bekend dat er op 1 september 2008 een buitengewone Europese Raad plaatsvindt over de crisis in Georgië. De Raad bespreekt de crisis in Georgië en de gevolgen die de Europese Unie eraan wil geven als het gaat om hulp aan Georgië en de toekomstige relaties met Rusland.[176]

Ook werd besloten extra waarnemers naar Georgië te sturen, er bevinden zich nu tweehonderd waarnemers in Georgië.

Door de Georgische crisis verslechterde de relatie tussen Rusland en de NAVO. De Russische president Medvedev zei 25 augustus dat het beëindigen van de contacten met de NAVO een optie is voor Rusland. Eerder liet de NAVO al weten de samenwerking met Moskou te willen opschorten. Medvedev zei dat als de NAVO dat doet, Rusland de contacten met de NAVO kan en wil beëindigen. Rusland liet de NAVO al eerder weten dat het elke militaire samenwerking met NAVO-landen stopzet.[177]

Russische militairen blijven voorlopig in en rond de havenstad Poti, maakte Rusland bekend. Ze willen controles uitvoeren op de vracht van en naar de Georgische haven. Volgens de Russen is de aanwezigheid in Poti niet in strijd met het Europese vredesplan.

Het Russische hogerhuis riep op tot het erkennen van de zelfstandigheid van Abchazië en Zuid-Ossetië. In de Doema stemden 447 leden voor zelfstandheid, er waren geen tegenstemmen.

Rusland erkende op 26 augustus Abchazië en Zuid-Ossetië als zelfstandige staten. De Russische president Medvedev noemde de erkenning geen makkelijke stap, maar het was volgens Medvedev de enige manier om verder bloedvergieten te voorkomen. Hij riep andere landen op het Russische voorbeeld te volgen en beide staten te erkennen. De erkenning werd veroordeeld door Georgië, de Verenigde Staten, de NAVO en de Europese Unie. Georgië noemde het een regelrechte annexatie, president Saaskasjvili waarschuwde het Westen voor Rusland en noemde Rusland een agressor. De Amerikaanse president George W. Bush veroordeelde de erkenning eveneens. Volgens Bush is de erkenning in strijd met het eerder gesloten vredesakkoord. Bush wil dat de grenzen van Georgië gerespecteerd worden. Woorden van gelijke strekking werden gesproken door vertegenwoordigers van het Verenigd Koninkrijk, de NAVO en de EU. Bush vroeg Medvedev de beslissing te heroverwegen. Het Westen bleef aandringen op overleg en een politieke oplossing.[178]

Op 26 augustus verscheen Medvedev op CNN, hij betoogde dat de erkenning in lijn was met het internationale recht. Medvedev zei dat als een volk onafhankelijkheid wil, het andere landen vrij staat die onafhankelijkheid te erkennen. Volgens Medvedev moeten de Amerikanen zich bezighouden met hun eigen natie en ophouden met het verspreiden van ideologieën.[179]

Amerikaanse militairen laden hulpgoederen uit in Georgië

Medvedev schrijft in de Financial Times dat het precedent dat veel NAVO-leden geschapen hebben door de erkenning van Kosovo hem geen andere keus laat dan de erkenning van Zuid-Ossetië en Abchazië. Het was - na Kosovo - onmogelijk om Zuid-Ossetië en Abchazië hun recht op een eigen staat te ontzeggen, aldus Medvedev. Medvedev zei dat na de val van de Sovjet-Unie Rusland 14 staten kwijtraakte. In die voormalige Sovjet-staten wonen, aldus Medvedev, nog 25 miljoen etnische Russen. Medvedev zei deze Russen te willen beschermen. Dit geldt, aldus de president, ook voor regio's binnen Georgië. Met de erkenning van Zuid-Ossetië en Abchazië komt Rusland tegemoet aan de wens van de inwoners, aldus Medvedev. Volgens Medvedev begrijpt het Westen de situatie in het voormalig Oostblok onvoldoende.[180]

De leden van de NAVO roepen Rusland op de erkenning ongedaan te maken. Aan het rijtje van landen die de erkenning veroordeelden werden op 27 augustus Frankrijk en Duitsland toegevoegd. Het Westen acht de erkenning door Rusland in strijd met het internationale recht en met het eerder afgesproken akkoord tussen Georgië en Rusland.

Ondertussen arriveren er hulpgoederen in Georgië. De Verenigde Staten hebben 20 miljoen dollar aan hulp toegezegd. De schepen met hulpgoederen kunnen niet aanmeren in de haven van Poti omdat de Russen deze havenstad nog steeds niet verlaten hebben. Rusland heeft de Amerikaanse hulp aan Georgië veroordeeld als zijnde een politieke daad.

Op 28 augustus zei de Russische premier Vladimir Poetin tijdens een interview op CNN dat de Verenigde Staten achter het conflict in Georgië zaten. Volgens Poetin viel Rusland niets te verwijten, de Verenigde Staten zouden het conflict hebben georganiseerd en geleid.[181]

Poetin stelde dat de Verenigde Staten Georgië ertoe aangezet zouden hebben om Zuid-Ossetië aan te vallen, omdat dit presidentskandidaat John McCain voordeel op zou leveren. Het Witte Huis reageerde op de uitspraken van Poetin en noemde ze 'vals' en 'belachelijk'. Volgens de Verenigde Staten is Rusland verantwoordelijk voor de crisissituatie in Georgië.

Poetin zei, net als Medvedev een dag eerder, dat Rusland geen keus had en Georgië wel binnen moést vallen om de Russen in Zuid-Ossetië te beschermen. Poetin was teleurgesteld in de Verenigde Staten, die volgens hem meer hadden moeten doen om het conflict te voorkomen.

Rusland zocht al enige tijd steun in Azië, onder ander bij China, voor zijn opstelling in het conflict. Op 27 augustus sprak de Sjanghai-samenwerkingsorganisatie haar bezorgdheid uit over het conflict en zei te hopen dat het op een vreedzame manier kon worden opgelost. Hiermee gaf ze geen openlijke steun aan Rusland.[182]

Op donderdag 28 augustus kondigde Poetin economische sancties aan tegen een aantal Amerikaanse bedrijven. Negentien Amerikaanse bedrijven mochten geen gevogelte meer leveren aan Rusland. Poetin zei dat deze ban niets met het Georgische conflict te maken had. De bedrijven voldeden volgens hem niet aan de gezondheidseisen van Rusland. Rusland waarschuwde nog eens 29 Amerikaanse bedrijven dat ze de voedselveiligheid moesten verbeteren, anders zou er ook voor hen een ban volgen. Europese bedrijven hebben nog geen ban, maar zijn er wel bang voor.

Georgië verbrak op vrijdag 29 augustus de diplomatieke banden met Rusland omdat Rusland de Georgische regio's Abchazië en Zuid-Ossetië als onafhankelijke staten had erkend. Een dag eerder riep het parlement in Tbilisi al op de banden te verbreken. Rusland besloot zijn ambassade in de Georgische hoofdstad Tbilisi te sluiten.[183]

Het Westen heeft kritiek geuit op de erkenning van Abchazië en Zuid-Ossetië. De Europese Unie wil nog geen sancties tegen Rusland en wil ook de banden met Rusland niet verbreken. De EU blijft vasthouden aan de dialoog met Moskou. Frankrijk heeft wel de mogelijkheid van sancties genoemd, de Baltische EU-staten en Polen staan een hardere opstelling jegens Rusland voor. Vooral Duitsland is voorstander van 'bezinning'. Rusland en de EU blijven buren, zo zei de Duitse regering, bovendien zijn de EU en Rusland in veel opzichten afhankelijk van elkaar.[184]

Georgië verklaarde op 30 augustus de wapenstilstand, die in 1994 onder leiding van de VN was gesloten in het conflict in Abchazië op. De consequenties van deze stap waren nog niet direct duidelijk.[185]

Rusland dreigde op 31 augustus dat het sancties in zou stellen tegen de EU als Europa strafmaatregelen tegen Rusland zou nemen. De Russen uitten deze bedreiging één dag voorafgaand aan een bijeenkomst van regeringsleiders van de EU-lidstaten op 1 september.[186]

De voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright uitte kritiek op de rol van de VS in het conflict tussen Georgië en Rusland. In het Duitse weekblad Der Spiegel zei Albright dat zij direct naar Rusland zou zijn gegaan, ze verweet Condoleezza Rice niet te zijn gegaan. Volgens Albright moest de Westerse wereld zich vastberaden opstellen en indien nodig manieren vinden om Rusland te isoleren. De EU twijfelt over welke houding zij moet aannemen tegen Rusland, de Unie deinst terug voor sancties omdat Europa en Rusland buren zijn en beide afhankelijk zijn van elkaar. De EU is met name afhankelijk van Russische energie.[187]

Georgiërs demonstreren in Tbilisi tegen de aanwezigheid van Rusland, 1 september 2008

Op 1 september hield de EU in Brussel een speciale ingelaste top over het conflict tussen Rusland en Georgië. De vroegere Oostbloklanden binnen de EU en Zweden wilden een hardere opstelling dan de West-Europese lidstaten, die rekening houden met het feit dat Rusland 40 procent van het in de EU gebruikte gas levert en een derde van de ruwe olie. De West-Europese lidstaten zetten in op een dialoog met Moskou.[188]

Na afloop van de Europese top werd duidelijk dat de EU Rusland geen sancties oplegt. De Europese Unie waarschuwde Rusland dat de onderlinge relatie op een kruispunt staat door het Russische optreden in Georgië. De EU veroordeelde het buitenproportionele militaire geweld van Rusland en de erkenning van de onafhankelijkheid van Abchazië en Zuid-Ossetië. Sarkozy zei dat hij zijn bemiddelaarsrol zou voortzetten. De vroegere Oostbloklanden en Zweden bleven pleiten voor strafmaatregelen. Frankrijk, Duitsland en Italië wilden een voorzichtige aanpak en pleitten voor een dialoog met Rusland. De Nederlandse premier Jan Peter Balkenende noemde de EU-besluiten verstandig, hij hoopte dat Rusland wil investeren in de relatie met het Westen. Georgië werd extra humanitaire hulp toegezegd en steun bij de wederopbouw van de infrastructuur.[189]

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov betuigde zijn instemming met de conclusie van de Europese Top. President Medvedev klaagde echter dat de EU weinig begrip toonde voor de positie van Rusland. Medvedev zei dinsdag ook dat hij de Georgische president Micheil Saakasjvili niet langer als president beschouwt, maar als 'politiek lijk'. Wat Rusland betreft bestaat Saakasjvili niet langer. Medvedev zei niet bang te zijn dat Rusland uit de G8 wordt gezet.[190]

Op 2 september veroordeelde Poetin de aanwezigheid van schepen van de NAVO en de Verenigde Staten in de Zwarte Zee bij Georgië. Volgens Poetin zouden deze schepen geen humanitaire hulp leveren aan Georgië, maar zouden ze wapens brengen. Poetin zei het vreemd te vinden dat de Verenigde Staten bewapende marineschepen gebruiken voor humanitaire hulp.[191]

Het Europees Parlement riep Rusland op om zijn troepen terug te trekken uit Georgië. Het parlement verwierp bijna unaniem de Russische erkenning van Abchazië en Zuid-Ossetië. De oproep volgde na de ingelaste EU-top van 1 september. Een oproep van de socialistische fractie om ook het gedrag van Georgië te veroordelen, vond geen steun.[192]

De Verenigde Staten kondigden aan een miljard dollar (690 miljoen euro) bij te dragen aan de wederopbouw van Georgië. Met het geld moet de schade als gevolg van de oorlog met Rusland worden hersteld. De toezegging deed de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice woensdag. Vicepresident Dick Cheney brengt 4 september een bezoek aan Georgië en zal het aanbod formeel aan president Micheil Saakasjvili overbrengen. Cheney bezoekt nog twee voormalige Sovjetrepublieken: Azerbeidzjan en Oekraïne. Beide landen maken zich zorgen over hun veiligheid na het Georgisch-Russische conflict.[193]

De zoon van de voormalige Georgische president Zviad Gamsachoerdia, Tsotne Gamsachoerdia, werd gearresteerd toen hij aankwam op het vliegveld van Tbilisi wegens vermeende spionage voor Rusland.[194]

Armenië, Wit-Rusland, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan verklaren Rusland te steunen in zijn rol in Georgië. Nicaragua erkent als eerste land na Rusland de onafhankelijkheid van Zuid-Ossetië en Abchazië.[195]

Ondertussen arriveerden internationale waarnemers in een door de Russen gecontroleerde bufferzone in Georgië. De Russen lieten de waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) toe in het grensgebied van Zuid-Ossetië.[196]

De Amerikaanse vicepresident Dick Cheney liet weten dat de Verenigde Staten het NAVO-lidmaatschap van Georgië steunen en Georgië zouden helpen met het herstel van de democratie en economie. Cheney noemde Georgië een bondgenoot van het Westen en veroordeelde het buitenproportionele geweld van de Russen. Hij noemde Rusland onbetrouwbaar waar het gaat om internationale relaties.[197]

Op voorstel van Duitsland wil een aantal EU-landen een onafhankelijk onderzoek naar het begin van de oorlog tussen Georgië en Rusland. Volgens Duitsland is het voor de relaties op lange termijn belangrijk om te weten wie welke verantwoordelijkheid draagt voor de escalatie van het conflict. Rusland en Georgië geven elkaar over en weer de schuld. Los van de schuldvraag hebben de EU en de NAVO steeds het disproportionele geweld van het Russische leger veroordeeld.[198]

De EU werd het eens over de waarnemersmissie van de EU in Georgië. De circa tweehonderd EU-waarnemers gaan samenwerken met collega's van de OVSE. De waarnemers gaan toezicht houden in de bufferzones aan de grens van Zuid-Ossetië.[199]

De Russische minister van Buitenlands Zaken Sergej Lavrov reageerde op uitspraken van de Amerikaanse vicepresident Dick Cheney van een dag eerder. Hij bestreed dat Rusland internationaal gezien onbetrouwbaar zou zijn. Lavrov zei dat Rusland zich door het conflict met Georgië wellicht internationaal geïsoleerd heeft, maar dat Rusland nog steeds wil samenwerken met het Westen. Als het Westen dat niet wil, zo zei Lavrov, dan is dat de keuze van het Westen. Lavrov nam afstand van de uitspraken van Poetin, die eerder de Verenigde Staten ervan beschuldigde achter het Georgisch-Russische conflict te zitten. Poetin meende dat Amerika het conflict had veroorzaakt om presidents-kandidaat McCain in de kaart te spelen. Lavrov legde de verantwoordelijkheid bij Georgië en zie dat Rusland wel moest reageren op de Georgische agressie om Russische burgers in Zuid-Ossetië te beschermen. Volgens Lavrov had Rusland geen andere keus.[200]

Een delegatie toppolitici van de EU sprak 8 september in Moskou met Russische leiders over Georgië. De EU nam de missie op zich omdat het zich verantwoordelijk voelt voor Georgië, dat het beschouwt als een potentieel toekomstig lid van de EU. De EU eiste dat Rusland zijn militairen terugtrekt uit Georgië. Zolang dat niet gebeurt, wil de EU niet onderhandelen over een nieuw verdrag. De EU-missie bestond o.a. uit president Nicolas Sarkozy en voorzitter van de Europese commissie José Manuel Barroso. Na de gesprekken in Moskou reisde het gezelschap naar Georgië, om de leiders van dat land te ontmoeten.[201]

Rusland zei de EU-delegatie toe zijn troepen binnen een maand terug te trekken uit bufferzones in Georgië. Volgens Medvedev trekt Rusland zijn troepen terug omdat Rusland van de EU-landen de garantie kreeg dat Georgië geen geweld meer zou gebruiken. Ondanks eerder protest ging Rusland akkoord met EU-waarnemers vanaf 1 oktober. De EU-topdelegatie sprak haar ongenoegen uit over het feit dat Rusland Zuid-Ossetië en Abchazië erkent als onafhankelijke landen. De Russische president Medvedev kwam niet terug op dit besluit, de erkenning is wat de Russen betreft definitief. Medvedev kondigde tegelijk een internationaal overleg aan over de Russisch-Georgische crisis op 15 oktober 2008 in Wenen. Wat Rusland betreft zijn Zuid-Ossetië en Abachazië hierbij als onafhankelijke staten aanwezig.[202]

Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag begon aan een driedaagse zitting over het conflict tussen Georgië en Rusland. Volgens Georgië zijn de Russen verantwoordelijk voor etnische zuiveringen van 1993 tot 2008. Ook zou Moskou separatistische krachten in Zuid-Ossetië en Abchazië gesteund hebben bij etnische zuiveringen. Rusland is het niet met de Georgiërs eens. Moskou betwijfelde of het VN-hof wel bevoegd is om over de zaak te oordelen.[203]

De Poolse zender TVP3 maakte bekend dat Rusland bij de bufferzone rond Zuid-Ossetië twee Poolse journalisten had opgepakt. De journalisten wilden verifiëren of Rusland daadwerkelijk zijn troepen terugtrekt. De arrestatie vond plaats bij het dorp Karaleti, op vijf kilometer van de Georgische plaats Gori, waar de bufferzone begint.[204]

Rusland meldde dat het voornemens is 7600 militairen in Zuid-Ossetië en Abchazië te stationeren na de terugtrekking uit Georgië. De Russische minister van Defensie liet weten dat de militairen lange tijd blijven om de bewoners te beschermen.[205]

Ondanks toezeggingen op 8 september zei Rusland dat waarnemers van de EU geen toegang zouden krijgen tot Zuid-Ossetië en Abchazië. De Russen hebben de onafhankelijkheid van beide gebieden erkend en zien dit dus niet meer als onderdeel van Georgië. Deze zienswijze werd veroordeeld door EU-buitenlandcoördinator Javier Solana die zei dat de waarnemers overal in Georgië, inclusief Zuid-Ossetië en Abchazië, hun werk moeten kunnen doen.

Vanaf 1 oktober zullen minstens 200 EU-waarnemers en 220 internationale waarnemers toezien op de veiligheid in Georgië. Rusland houdt 7600 militairen in de gebieden.[206]

De Russen verlieten twee controleposten bij de Georgische plaatsen Poti en Senaki.[207]

De Russen verlieten nog eens drie controleposten bij de Poti en Senaki. Hiermee kwam Rusland de toezeggingen na: voor 15 september zouden er vijf posten worden opgeheven. De Russen vertrokken naar Abchazië. Op hun terugtocht schoten de Russen twee Georgische politieagenten dood.[208]

Op 10 oktober moet Rusland zijn troepen hebben teruggetrokken van Georgisch grondgebied met uitzondering van Zuid-Ossetië en Abchazië.

EU-ministers van Buitenlandse Zaken besloten definitief om ongeveer tweehonderd waarnemers naar Georgië te sturen. Vanaf 1 oktober zien de waarnemers toe op vrede in de bufferzones rond Zuid-Ossetië en Abchazië. De EU wil 500 miljoen euro aan Georgië geven voor de wederopbouw.[209]

NAVO secretaris-generaal Jaap de Hoop Scheffer bezocht Georgië. Een dag eerder uitte de Russische minister van Buitenlandse zaken Lavrov kritiek op De Hoop Scheffer, die volgens Lavrov te veel de kant van Georgië zou kiezen.[210]

Op 16 september kwam Georgië naar buiten met een afgeluisterd telefoongesprek dat zou bewijzen dat Georgië slechts handelde uit zelfverdediging, omdat Rusland extra troepen via de Roki-tunnel naar Zuid-Ossetië bracht.[211]

De dag erna, de 17e, maakte Poetin bekend dat Rusland in 2009 zijn defensiebudget met 27 procent zou verhogen, tot 66 miljard euro. Volgens Poetin was dat nodig om de veiligheid van Rusland te garanderen. Poetin zei ook dat in de oorlog met Georgië gebleken was dat de strijdkrachten nieuw materieel nodig hadden. Als reden gaf Rusland ook de omsingeling door de NAVO en het Amerikaanse raketschild.[212]

De Europese Unie maakte bekend dat ze driehonderd waarnemers naar Georgië wilde sturen. De EU-ministers van Buitenlandse Zaken besloten eerder ongeveer tweehonderd waarnemers naar Georgië te sturen voor het toezien op vrede in de bufferzones rond Zuid-Ossetië en Abchazië. De extra mensen betroffen vooral ondersteuning en staf[213]

Georgië schoot vlak bij Gori, 30 kilometer ten zuiden van Zuid-Ossetië, een onbemand Russisch verkenningsvliegtuig neer. De Russen gaven geen commentaar. Daarmee bleef onduidelijk wat de missie was van het toestel.[214]

De eerste zeventig waarnemers van de EU kwamen op 26 september 2008 aan voor een missie die het staakt-het-vuren tussen Georgië en Rusland moest controleren. De missie startte op 1 oktober en duurde een jaar. De waarnemers starten hun werkzaamheden in de bufferzone tussen Georgië en de regio's Zuid-Ossetië en Abchazië. Rusland zei eerder toe alle militairen voor 10 oktober terug te trekken.[215]

Na een topoverleg met de Russen zei Angela Merkel dat Rusland weer toenadering tot het Westen zocht. Rusland en de EU naderden, aldus Merkel, het punt waarop de betrekkingen kunnen worden genormaliseerd. De Russische president Medvedev zei dat politici de plicht hebben om in contact te blijven.[216]

Rusland ontmantelde op 5 oktober 2008 zijn eerste controlepost in Georgië, het ging om een controlepost ten noordwesten van Gori.[217]

Secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer bevestigde op een ministersbijeenkomst in Boedapest dat Rusland zijn troepen heeft teruggetrokken uit de bufferzones op Georgisch grondgebied maar dat de Russen nog niet weg zijn uit andere betwiste gebieden in Georgië.[218]

De conclusie van het onderzoek naar de dood van cameraman Stan Storimans luidde dat Storimans was omgekomen door Russische clustermunitie. Storimans kwam op 12 augustus 2008 om het leven in de Georgische stad Gori. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen omdat informatieverzoeken aan de Georgische en Russische autoriteiten onvoldoende resultaat opleverden. De Russische ambassade ontkende ook na het onderzoek dat Storimans door Russische clustermunitie was gedood. Volgens de ambassade hadden de Russen geen clusterbommen gebruikt in Georgië.[219][220]

Rusland betwistte de uitkomst van het Nederlandse onderzoek naar de dood van cameraman Stan Storimans. Volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken was Storimans gedood door Georgische troepen die over clusterbommen zouden beschikken. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken hield vast aan de conclusies uit het onderzoek, het onderzoek noemde het ministerie 'feitelijk'.[221]

Na bijna een jaar komt de EU met de uitkomsten van haar onderzoek naar de oorlog tussen Georgië en Zuid-Ossetië (samen met Rusland) in augustus 2008. De conclusie van het onderzoek naar de schuldvraag luidt dat bewezen is dat Georgië de oorlog (wel degelijk) begonnen is en dat Rusland binnen het internationale recht het recht had om zijn waarnemers te beschermen met militaire kracht. Wel gaf ze aan dat de overschrijding van de grenzen van Zuid-Ossetië door Russische troepen buiten de aanvaardbare grenzen van verdediging (van de Russische waarnemers in Zuid-Ossetië) was. De gelijktijdige verovering van de Kodori-vallei door Abchazische troepen noemde ze niet aanvaardbaar binnen het internationale recht.

• Armenië – De Armeense minister van Buitenlandse Zaken verklaarde dat Jerevan de situatie nauwlettend in de gaten houdt en riep de strijdende partijen op de militaire operaties te staken. "Wij zijn zeker bezorgd over de situatie en hopen dat een oplossing snel gevonden wordt," Plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken Gegham Gharibjanian, "Wij hopen dat de partijen er alles aan zullen doen om het bloedvergieten te stoppen en vreedzame oplossing vinden."[226]
• Azerbeidzjan – Het Azerbeidzjaanse ministerie voor Buitenlandse Zaken liet weten dat Georgië handelt volgens internationaal recht en dat Azerbeidzjan de territoriale integriteit van Georgië erkent.[227]
• Litouwen – Op 7 augustus ontving Valdas Adamkus, president van Litouwen, een telefoontje van de Georgische president Saakashvili. Saakashvili vroeg de Litouwse president om de leiders van de Europese Unie en andere westerse staten te informeren over de situatie in de regio.[228] Adamkus verzekerde dat Litouwen de Europese partners zou informeren over de situatie in Georgië en de mogelijkheden voor hulp door de EU zou onderzoeken.[228] Op 8 augustus werd de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken, Petras Vaitiekūnas, naar Georgië gestuurd. Hij is daar om de EU partners op de hoogte te houden van de situatie aldaar.[229] Litouwen evacueerde ook ongeveer 50 burgers uit de regio.[230]
• Nederland – Premier Balkenende sprak met Poetin en Sarkozy in Peking (de drie waren daar vanwege de openingsceremonie van de Olympische Spelen) waar hij zijn bezorgdheid uitte over de situatie. Hij benadrukte het belang van het voorkomen van zo veel mogelijk geweld. "Het is een punt van zorg. Er moet gewerkt worden aan stabilisatie."[231]
• Turkije – Premier Recep Tayyip Erdoğan zei op 8 augustus dat de gevechten een grote zorg zijn voor Turkije, dat grenst aan Georgië. Hij riep op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren.[232] Later die dag ging Turkije op verzoek van Georgië akkoord met de levering van 30-40 MW elektriciteit.[233] Erdoğan riep ook op voor een Alliantie voor de Kaukasus.
• Verenigde Staten – Na het beraad in de VN-Veiligheidsraad verklaarde staatssecretaris Daniel Fried dat het erop leek dat de Zuid-Osseten de uitdagers van het geweld waren. Fried zei: "Wij hebben de Russen gevraagd om hun Zuid-Osseetse vrienden tot kalmte te manen en zich terug te trekken. En wij geloven dat de Russen dat ook daadwerkelijk proberen."[234] Witte Huis-vertegenwoordiger Gordon Johndroe zei op 8 augustus 2008: "Alle partijen moeten per direct het geweld staken en vredesbesprekingen starten om deze zaak geweldloos op te lossen."[235] De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice verklaarde later: "Wij roepen Rusland op alle aanvallen op Georgië door vliegtuigen en raketten te staken, Georgische territoriale integriteit te respecteren en alle grondtroepen op Georgische bodem terug te trekken."[236]
• - Op 9 augustus 2008 kwamen Estland, Letland, Litouwen en Polen gezamenlijk met een verklaring over de Russische acties tegen Georgië. Ze roepen de Europese Unie en de NAVO op om met tegenmaatregelen te komen. Zo stellen ze hun vraagtekens bij het toekomstige verloop van de integratie van Rusland in Europa na het "imperialistische gedrag" van Rusland ten aanzien van Georgië. Ook vinden ze het nu meer dan ooit tijd om te laten zien dat lid zijn van de EU en/of NAVO ook echt zin heeft en iets betekent.[237]
  • Op 11 augustus kwam Rusland met de reactie dat de Baltische staten en Polen zouden boeten voor hun kritiek op het Kremlin. "Het is niet verstandig om overhaast te reageren op zo'n belangrijke zaken, omdat serieuze fouten gemaakt kunnen worden waarvoor nog lang betaald moet worden," aldus Alexander Veshnyakov, ambassadeur in Letland.[238]
• Paus Benedictus XVI - Wij hopen dat de wijsheid, de vredeswil en onderhandelingen de overhand behalen op het gebruik van geweld.[239]

• Europese Unie – Op 9 augustus verklaarde Nicolas Sarkozy, President van Frankrijk en tijdelijk voorzitter van de Europese Unie, samen met George W. Bush, President van de Verenigde Staten, dat de EU en de VS een gezamenlijke delegatie zullen sturen om een staakt-het-vuren te bereiken.[240] Op 10 augustus vertrok de Franse minister van Buitenlandse Zaken Bernard Kouchner naar Georgië om in het conflict namens de Europese Unie te bemiddelen. Hij pleit voor een direct bestand. Op 11 augustus reist Kouchner naar Moskou. Sarkozy heeft inmiddels met de Russische leiders gesproken. Op 12 augustus 2008 reisde de Franse president Nicolas Sarkozy namens de EU naar Moskou voor een ontmoeting met de Russische president Dmitri Medvedev. In de namiddag werd bekend dat Sarkozy en Medvedev een staakt-het-vuren hadden bereikt. Over een vredesplan moest nog verder onderhandeld worden[135]
• NAVO – Op de officiële website van de NAVO werd door secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer de volgende verklaring geplaatst: "De secretaris-generaal van de NAVO, Jaap de Hoop Scheffer, is zeer bezorgd over de gebeurtenissen die plaatsvinden in de Georgische regio Zuid-Ossetië en zei dat de Alliantie de situatie op de voet volgt. De secretaris-generaal roept alle partijen op om gewapende treffen te staken en meteen met overleg te starten."[241]
• Rode Kruis – Het internationale Rode Kruis riep de strijdende partijen op een humanitaire corridor te maken zodat gewonden en burgers Tsinvali kunnen verlaten.[242][243]
• Verenigde Naties – Op 7 augustus gaf secretaris-generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-moon aan zich ernstig zorgen te maken over de escalatie van geweld en riep alle partijen op "af te zien van acties die de situatie en de stabiliteit van de regio in gevaar brengen".[244] Op 8 augustus, 4.00 GMT werd er een spoedzitting gehouden door de VN-veiligheidsraad om de situatie te bespreken. De sessie werd door Rusland aangevraagd.[234] Er werd geen overeenstemming bereikt, over wat er met de situatie moest gebeuren, er werd alleen duidelijk gemaakt dat allen zeer bezorgd zijn over het opgelaaide conflict.[245] De VN-Veiligheidsraad kwam op 10 augustus 2008 opnieuw bijeen om te beraden over de situatie in Georgië. Al drie keer eerder lukte het de Veiligheidsraad niet om tot een verklaring te komen. Secretaris-generaal Ban Ki-moon riep op tot een onmiddellijke wapenstilstand.