Armenië

Kathedraal van Etsjmiadzin de oudste kathedraal ter wereld

De tempel van Garni (1e eeuw n.Chr.)

Het bergklooster van Tatev (in Syunik)

Armenië is een van de oudste landen ter wereld en omvatte een veel groter gebied dan nu. De geschiedenis van Armenië gaat terug tot ongeveer 1500 voor Christus.[4] Armenië was vroeger een koninkrijk en was op zijn grootst onder koning Tigran de Grote (95 v.Chr.-66 v.Chr). Hij stichtte de stad Tigranocerta als hoofdstad van zijn rijk. Het rijk strekte zich uit over de Kaspische Zee tot aan de Middellandse Zee. In 165 kwam de Armeense onafhankelijkheid ten einde en werd het koninkrijk definitief een vazalstaat van het Romeinse Rijk. Armenië was in 301 het eerste land ter wereld dat het christendom als staatsreligie aannam.

Armenië is meerdere malen in zijn geschiedenis geannexeerd door buitenlandse rijken, zoals door dat van de Meden, Achaemeniden, Seleuciden, Sassaniden en verscheidene Arabische en Turkse machten zoals het Kalifaat van de Rashidun en door de Seltsjoeken. Armenië wist zich meerdere malen vrij te vechten. In 451 kwam Armenië, onder de leiding van Vardan Mamikonian, in opstand tegen het Perzische Rijk. Het lukte de Armeniërs om zich weer onafhankelijk te verklaren nadat ze de Perzen versloegen in de Slag bij Vartanantz. De geschiedenis herhaalde zich in de 9e eeuw; dit keer wist Armenië zich vrij te vechten tegen de Arabieren. Armenië werd weer een zelfstandig koninkrijk onder de Bagratuni.[5] De toenmalige hoofdstad van Armenië, Ani, werd in 1064 aangevallen door de Turken en Mongolen. Tijdens deze invasie werd het land verwoest, waarbij veel Armeniërs westwaarts vluchtten, dat wil zeggen naar de oostelijke delen van Anatolië. In het zuiden van Anatolië stichtten de Armeniërs het koninkrijk Cilicisch Armenië. Dit rijk was het laatste Armeense rijk dat stand hield tot de 14e eeuw. In 1454 was Armenië politiek verdeeld tussen de Turken en de Perzen.

In de 19e eeuw kwam een groot deel van Armenië, namelijk dat wat tot dusver onder het Perzische Rijk viel, onder militair gezag van het Russische Rijk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1915 vond in het Ottomaanse (Turkse) deel van Armenië de Armeense Genocide plaats. De motieven lagen in de samenwerking die Armeense bevrijdingsorganisaties langere tijd zochten met Rusland. Al sinds de eerste razzia's van de Ottomaanse autoriteiten tegen Armeniërs in de loop van de jaren negentig in de 19de eeuw, waren velen van hen over de Russische grenzen gevlucht, en in 1916 kwamen Russische groepen die grens over om delen van Ottomaans Armenië te bezetten, of vanuit Armeens oogpunt te bevrijden. Die bezetting moest opgegeven worden toen de socialistische revolutie in Rusland uitbrak. Turkse milities kwamen daarop in actie om wraak te nemen op Armeense 'landverraders'. Dat gebeurde in een massale etnische zuivering welke ontaardde in een genocide die vooral vrouwen en kinderen trof omdat de Armeense mannen waren opgeroepen en geïnterneerd voor de dienstvervulling in het Ottomaanse leger. Armeniërs die op de vlucht gingen vanuit het noordelijk deel van Armenië zochten hun toevlucht vooral over de grens met Rusland. De Armeniërs uit centraal en oostelijk Anatolië werden naar de Syrische woestijn gedreven, waar velen van hen omkwamen terwijl de overlevenden hun toevlucht zochten in Libanon, Palestina, Griekenland, Frankrijk en de Verenigde Staten [6] Tijdens de genocide werden 1,5 miljoen Armeniërs vermoord door milities die daartoe de middelen kregen van hoge bestuurders en militairen. Het te confisqueren bezit en de grond van de Armeniërs zou hun loon worden. De Jong-Turken onder de officieren wilden Turkije redden uit de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk en als een moderne natiestaat herscheppen, dat wil zeggen met een homogene Turkse bevolking.

Na de Eerste Wereldoorlog maakte Armenië, samen met Georgië en Azerbeidzjan, deel uit van de Kaukasische Federatie. Zo konden deze drie landen van 1918 tot 1920 onafhankelijk blijven in de revolte van de 'Roden' tegen de 'Witten'. Armenië werd aangeduid als de Democratische Republiek Armenië. In 1920 werd Armenië veroverd door het Rode Leger en bij de Sovjet-Unie gevoegd, waarna het werd hernoemd tot de Armeense SSR. Bij het Verdrag van Moskou in maart 1921 sloten de nieuwe Sovjet-Unie en de nieuwe republiek Turkije vrede en werd een grens erkend die de provincie Kars aan Turkije gaf en de havenstad Batoem bij de Sovjet-Unie voegde. De laatste Armeniërs vertrokken uit Turks geworden gebied en Turken en Koerden uit Sovjet gebleven dan wel geworden gebied werden uitgezet.

In december 1988 vond er een zware aardbeving plaats in het noorden van het land. Ook in dat jaar ontstond er een conflict met Azerbeidzjan over Nagorno-Karabach, een autonome regio binnen Sovjet-Azerbeidzjan die grotendeels door Armeniërs bewoond was. In augustus 1990 verklaarde Armenië zich onafhankelijk van de Sovjet-Unie. In 1991 riep ook Nagorno-Karabach de onafhankelijkheid uit. Zowel bij de hierop volgende oorlog als in de huidige situatie wordt Nagorno-Karabach door Armenië politiek en militair ondersteund. Omdat Armenië geen vrienden onder zijn nabuurstaten had, bleef het afhankelijk van Rusland, wat zich ook uitte in Russische militaire aanwezigheid.

Armenië leed ernstige economische schade als gevolg van een blokkade door Turkije en Azerbeidzjan. In de jaren 90 vond op grote schaal emigratie plaats. Volgens de officiële cijfers vertrok een tiende deel van de bevolking, maar andere bronnen spreken van een kwart.[7] Voor het heropenen van de grens met Armenië stelde Turkije jarenlang als eis dat Armenië niet langer internationale erkenning voor de Armeense Genocide zou zoeken, zou afzien van territoriale claims ten opzichte van Oost-Anatolië (westelijk Armenië) en dat Armeense strijdkrachten zich zouden terugtrekken uit 'bezette gebieden' om Nagorno-Karabach (Opper-Karabach). Toen het er in 2009 op leek dat er daadwerkelijk vooruitgang in de onderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan waren, gingen Turkije en Armenië overleggen over een normaliseringsovereenkomst.[8] Op 10 oktober 2009 ondertekenden Armenië en Turkije een protocol, waarmee beide landen een einde maakten aan de jarenlange onderlinge spanningen. Daarbij gingen beide landen diplomatieke betrekkingen aan.[9] Het protocol moet evenwel nog door de parlementen van beide landen geratificeerd worden. Het is de bedoeling dat de Turks-Armeense grens weer zal worden opengesteld. De Turkse premier Recep Tayyip Erdoğan stelde dat het Turkse parlement niet tot de ratificatie zou overgaan zolang Armenië zich niet terugtrekt uit Nagorno-Karabach.[10]

Armenië ligt in de Zuidelijke Kaukasus en is een land dat in zijn geheel aan geen enkele zee ligt. De lengte van de landsgrenzen bedraagt 1254 km: 787 km met Azerbeidzjan (waarvan 221 km met de exclave Nachitsjevan), 164 km met Georgië, 35 km met Iran en 268 km met Turkije.

Het gebied is voornamelijk bergachtig en tamelijk bosrijk met enkele snelstromende rivieren. De Aragats is met 4095 meter de hoogste berg van het land. De grootste rivieren zijn de Araks, de Debed en de Hrazdan. Het grootste meer van Armenië is het Sevanmeer (Sevana Litj).

Steden

Zicht op de berg Ararat vanuit de hoofdstad Jerevan.

De tien grootste steden van Armenië waren volgens de volkstelling van 2001:[11]

Plaats	Armeens	Inwoners
Jerevan	Երևան	1.091.235
Gjoemri (Gjoemri)	Գյումրի	140.318
Vanadzor	Վանաձոր	93.823
Etsjmiadzin	Էջմիածին	51.280
Hrazdan	Հրազդան	43.926
Abovyan	Աբովյան	38.876
Kapan	Կապան	34.656
Armavir	Արմավիր	28.733
Ararat	Արարատ	26.175
Gavar	Գավառ	23.302

Armenië kent naast de centrale overheid ook andere bestuurslagen, territoriale onderdelen waar regels vastgesteld en/of beslissingen worden genomen over bepaalde gebieden en/of hun bewoners. Het betreft de volgende bestuurslagen:

Armenië is onderverdeeld in 11 provincies (marzer, enkelvoud: մարզ marz). De provincies zijn:

• Aragatsotn
• Ararat
• Armavir
• Gecharkoenik
• Jerevan
• Kotajk
• Lori
• Sjirak
• Sjoenik
• Tavoesj
• Vajots Dzor

Armeense munten van 500 dram (ongeveer gelijkwaardig aan 1 euro)

Volgens de Economic Freedom Index staat Armenie in de wereldranglijst van 177 landen op de 38ste plaats. De score voor economische vrijheid in 2013 is 69.4. Dat is een toename van 0.6 vergeleken met een jaar eerder.[16] Tussen 2010 en 2012 groeide de economie van het land jaarlijks circa 2,5%. Een belangrijke handelspartner van Armenië is het relatief kleine Israël. Armenië ontvangt 4,8% van zijn import uit Israel en exporteert 7,1% naar dit land.[17]

• Munteenheid: dram; koers: € 1,00 = 499.668 AMD (2 januari 2012)[18]
• Bruto binnenlands product (koopkrachtpariteit): $16,94 miljard (2005), $5700 per inwoner[19]
• Werkloosheidspercentage: 7,4% (schatting november 2006)[19]
• Elektriciteitsverbruik: 4,194 miljard kWh (2005)[19]

Toerisme

De langste kabelbaan ter wereld

Armenië wordt ieder jaar door ongeveer een half miljoen toeristen bezocht. De meeste toeristen zijn Armeniërs die in de diaspora leven. Daarnaast komen ook veel Iraniërs naar Armenië, sommigen vanwege (een zoektocht naar) hun Armeense identiteit, en voor anderen vormt het land een ontsnapping aan de strenge regels voor onder andere kleding in Iran. Armeense wijnen zijn tevens zeer populair in Noord-Iran, en vormen lucratieve smokkelwaar. Het noorden van Armenië is zeer groen en bergachtig, en was al voor sovjettijden een populaire bestemming. Tegenwoordig zijn de sovjet-resorts er vervangen door homestays en kleine hotels, en worden de kloosters en kerken gerestaureerd. Een groot deel van het gebied is tot nationaal park verklaard. In het zuiden van Armenië bevindt zich de langste kabelbaan ter wereld.[20] De kabelbaan is 5,7 kilometer lang en een enkele reis duurt elf minuten. Armenië wil in de komende jaren meer toeristen aantrekken uit Europa. In 2012 bezochten 843.330 toeristen waarvan 21,8% uit landen van de voormalige Sovjet-Unie, 38,4% uit EU-landen en 39,8% uit overige landen.[21]

• staatshoofd: president Armen Sarkisian (sinds 9 april 2018)
• regeringsleider: premier Nikol Pasjinian (sinds 8 mei 2018)
• parlement: eenkamerparlement, 131 leden, termijn van 4 jaar
• Armenië kent algemeen stemrecht sinds 1919
• De kiesleeftijd is 18 jaar.

Zowel bij de presidentsverkiezingen als bij de parlementsverkiezingen van 2003 was er zowel in binnen- als buitenland (OVSE en Raad van Europa) kritiek op het onvoldoende democratische karakter. Een grondwetswijziging die volgens de oppositie de macht van de president verder zou hebben uitgebreid, slaagde er bij een referendum niet in het quorum van voorstemmen van 1/3 van de bevolking te bereiken.

In de buitenlandse politiek en economie is Armenië sterk van Rusland afhankelijk, maar zoekt thans ook toenadering tot de Verenigde Staten. De economische groei is sterk toegenomen met 13,9% in 2005. Sinds 1 januari 2006 behoort Armenië tot de groep van ‘middle income countries’.[22] Mede vanwege de gemeenschappelijke historische kenmerken en de geopolitieke ligging te midden van een overwegend islamitische regio heeft het land een goede relatie met Israël.

In 2008 werd Serzj Sarkisian de president van Armenië, een functie die hij tien jaar zou bekleden. Tijdens zijn ambtsperiode paste hij de Armeense grondwet aan, waardoor het presidentschap een ceremoniële functie kreeg en de macht bij de premier kwam te liggen. Nadat Sarkisian in april 2018, conform de grondwet, zijn functie als president na twee ambtstermijnen moest neerleggen, werd hij meteen benoemd tot premier. Deze ontwikkelingen leidden echter tot straatprotesten in de hoofdstad Jerevan. Na een week van protest en nadat (ongewapende) soldaten van de Armeense strijdkrachten zich aan de kant van de protestanten hadden geschaard, besloot Sarkisian op 23 april 2018 terug te treden.

Armenië is een land dat sinds kort graag wil meedoen met het Westen. De Armeense Publieke Radio en Televisie is een "actief lid" van de European Broadcasting Union geworden. Hierdoor kan ze deelnemen aan onder andere het Eurovisiesongfestival.

Het wegennet van Armenië is een dicht, maar slecht onderhouden netwerk. De grenzen met Azerbeidzjan en Turkije zijn gesloten vanwege het conflict om Nagorno-Karabach.

• Klooster van Khor Virab
• Kloosters van Haghpat
• Klooster van Sanahin
• Klooster van Geghard en Tempel van Garni
• Kathedraal van Echmiatsin
• Klooster van Sint Hripsime
• Kathedraal van Zvartnots
• Klooster van Noravank
• Klooster van Tatev
• Klooster van Haghartsin
• Klooster van Achtala
• Klooster van Ketsjaris
• Kloosters van Sevan

• 
  Het klooster van Khor Virab
• 
  Skigebied Tsachkadzor in de zomer
• 
  Kathedraal van Echmiatsin
• 
  Sevanmeer, een van de hoogstgelegen meren ter wereld
• 
  De 13e-eeuwse S. Astvatsatsin Kerk van Noravank
• 
  De ingang van S. Astvatsatsin Kerk
• 
  Zwanenmeer in Jerevan
• 
  Jerevan bij nacht
• 
  Klooster van Goshavank uit de 12e eeuw
• 
  Huizen in Dilijan

Portaal Armenië

• Armeniërs
• Armeense Genocide
• Armeens alfabet
• Armenië op het Eurovisiesongfestival
• Lijst van bekende Armeniërs

• (en) Regering van Armenië
• (en) Armenica.org: Geschiedenis van Armenië
• (en) Armeniapedia encyclopedie

	Gemenebest van Onafhankelijke Staten
Huidige leden:  Armenië ·  Azerbeidzjan ·  Kazachstan ·  Kirgizië ·  Moldavië ·  Oezbekistan ·  Rusland ·  Tadzjikistan ·  Wit-Rusland Geassocieerde leden:  Turkmenistan Voormalig lid:  Oekraïne ·  Georgië