Neder-Germaanse limes
De Neder-Germaanse limes waren de Romeinse buitengrenzen, de limes, in de Romeinse provincie Neder-Germanie. De limes liep langs wat nu de Oude Rijn, de Kromme Rijn en de Nederrijn is, van Lugdunum (Katwijk) naar Duitsland. Samen met de Opper-Germaans-Raetische limes vormt het de Limes Germanicus.
In Nederland werden langs de Rijn circa twintig forten gebouwd. Aan de weg lagen wachttorens waarvan de onderlinge afstand zodanig was dat men van de ene naar de andere wachttoren lichtsignalen kon afgeven.[1] De gemiddelde afstand tussen de castella bedroeg 6,5 kilometer;[2] op grond hiervan zouden er nog verborgen of weggespoelde castella in Nederland moeten zijn.
Langs deze grens liep de limesweg, die ook wel de limes wordt genoemd. Hij verbond de vele castella die langs de grens waren opgericht met elkaar. Archeologisch onderzoek maakt duidelijk dat in de tijd van de keizers Traianus en Hadrianus fors is geïnvesteerd in de uitbouw en het onderhoud van de weg.
Topografie
De limes in de Lage Landen loopt door vier verschillende topografische gebieden: het Rijnlands Leisteenplateau, de Keulse Bocht, grenzend aan het Bergse Land en de Eifel, met een vruchtbare lösbodem, zodat hier veel boerderijen en landgoederen gevestigd werden, in het gebied rond legioenskamp Novasesium, het huidige Neuss bij Düsseldorf, gaat de Nederrijnse Laagvlakte over in het moeraslandschap dat door Rijn en Maas gevormd wordt om te eindigen in de Rijn-Maas-Scheldedelta aan de Noordzee.
Werelderfgoed
De Nederlandse en Duitse regering hebben de Neder-Germaanse limes in 2011 voorgedragen voor de kandidatenlijst voor het werelderfgoed[3] als uitbreiding op de delen in Duitsland en Engeland.
Forten
Oude-Rijn-grens vanaf Duitse grens tot de Noordzee:
- Carvium (Drususdam), Herwen
- castellum bij Duiven, Loowaard
- castellum bij Meinerswijk Arnhem (Castra Herculis?), het castra ligt volgens de Peutinger kaart echter aan de weg Nijmegen-Rijn-kust.
- mogelijk een castellum bij Driel
- castellum bij Randwijk(?)
- Carvo(ne), Kesteren.
- Mannaricium, Maurik indien de afstand FECTIO-LEVEFANO XVI op de Peutinger kaart inderdaad een schrijffout is van VIII.
- Levefanum, Rijswijk indien de afstand FECTIO-LEVEFANO XVI op de Peutinger kaart inderdaad een schrijffout is van VIII.
- Fectio, Vechten, votiefsteen gevonden met inscriptie FECTIONE.
- castellum Traiectum in Utrecht , vermelding Traiecto in het Itinerarium Antonini tussen Mannaricium en Albaniana
- Castellum Fletio bij Utrecht-De Meern.
- Laurium, Woerden.
- mini-castellum bij Bodegraven, vermoedelijk ter verdediging van een brug.
- Nigrum Pullum, Zwammerdam.
- Albaniana, Alphen aan den Rijn.
- Matilo of Matilone, De wijk Roomburg in Leiden.
- logistieke basis bij Valkenburg ZH-Marktveld
- Praetorium Agrippinae, Valkenburg ZH, scherf gevonden met inscriptie (A)GRIPPINA(E).
- Lugdunum Batavorum, westelijk van Katwijk; de ruïnes staan bekend als Brittenburg.
Diepteverdediging
Ofschoon het woord limes strikt genomen zou moeten slaan op de grensrivier, de Rijn, hadden de Romeinen ook verdediging in de diepte, wat het bestaan van versterkingen aan de Waal en Maas verklaart. Verschillende stenen resten in de Maas zijn wel als militair geduid. Bij Cuijk (Ceuclum) zijn de resten van een tijdelijk kamp gevonden. In de Late Oudheid werd deze diepteverdediging uitgebreid met versterkte bruggen in bijvoorbeeld Maastricht en opnieuw Cuijk. Overigens moet bedacht worden dat nagenoeg ieder castrum en elk castellum omringd werd door een dorp (vicus) dat dienstbaar was aan het fort.
Forten Zuidroute
Deels Waal/Maasgrens) vanaf de Noordzee langs Nijmegen:
- Forum Hadriani (ook genaamd Municipium Aelium Cananefatium ), Voorburg
- Flenio
- Tablis
- Caspingio
- Grinnibus, Rossum (Gelderland)
- Ad Duodecimum
- Oppidum Batavorum/Ulpia Noviomagus Batavorum, Nijmegen met castra op het Kops Plateau en de Hunnerberg
- Ceuclum, Cuijk: tijdelijk kamp, later ook een brug
- Blariacum, (Hout-)Blerick
- Catualium, Heel
- Feresne, Dilsen in België
- Atuatuca Tungrorum, Tongeren in België
- Romeins castellum, Maastricht
Forten kustverdediging
Ook ter kustverdediging hadden de Romeinen hun forten, zoals:
- Flevum te Velsen?, fortencomplex met tentenkamp en marinehaven.
- Oostvoorne (Helinio?) (vermoedelijk).
- Goedereede-Oude Wereld (vermoedelijk).
- Walcheren-De Roompot (vermoedelijk).
- Rodanum, Aardenburg.
- castellum te Maldegem.
- castellum te Oudenburg.
- De Vicus van Ockenburgh.
Externe links
- Limes in Germania Inferior: de limes in Nederland en Duitsland
- Overzicht locaties en vondsten
- Limeswiki
- Langs de Limes
- Stichting Romeinse Limes Nederland
Bronnen, noten en/of referenties
|
Zie de categorie Inferior German Limes van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Romeinse (leger)plaatsen langs de Neder-Germaanse limes in Nederland | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|