Brittenburg
De Brittenburg is de ruïne van een Romeinse limesvesting die in de 15e, 16e en 17e eeuw na stormen op het strand tussen Katwijk aan Zee en Noordwijk aan Zee zichtbaar was. Hoogstwaarschijnlijk is het de locatie van het meest westelijke fort van de Romeinse limes aan de monding van de Rijn en stond het bekend als Lugdunum Batavorum. Het fort is (deels) afgebroken, in zee verdwenen en daar weggespoeld. Recent archeologisch onderzoek op de plaats waar de Brittenburg volgens recente gegevens kan liggen heeft niets opgeleverd[1]. Wel zijn in 1982 bij het uitgraven van de huidige Uitwateringssluizen duidelijke aanwijzingen gevonden voor een Romeinse nederzetting, die mogelijk verband houdt met Lugdunum Batavorum[2].
Brittenburg
| ||||
 | ||||
Oudste afbeelding van de Brittenburg, een gravure door Abraham Ortelius uit 1566, naar een tekening die hij in dat jaar ontvangt van Guido Laurinus | ||||
| Locatie | ||||
| Locatie | Katwijk | |||
| Coördinaten | 52° 13′ NB, 4° 24′ OL | |||
| Status en tijdlijn | ||||
| Status | in zee verdwenen | |||
| Oorspr. functie | Romeinse versterking rondom een graanopslagplaats | |||
| Sluiting | Laat-Romeinse tijd? | |||
| Detailkaart | ||||
  | ||||
| ||||
Geschiedenis
De eerste vermelding van de Brittenburg in het Nederlands is in een gedicht van Willem van Hildegaersberch in 1401, die hem Borch te Bretten noemt. In 1490 wordt ook melding gemaakt dat de "burg te Britten" zichtbaar is. De daadwerkelijke 'ontdekking' vond plaats in 1520 toen een storm de gehele ruïne blootlegde en er Romeinse vondsten zijn gedaan, vooral stenen en munten met als laatste datering 270.
De oudste afbeelding van de Brittenburg is van Abraham Ortelius uit 1566 voor de uitgaven van Lodovico Guicciardini en gedrukt bij Plantijn in Antwerpen. Daarvan was tot voor kort geen exemplaar bekend. Deze werd in de latere uitgaven van Guicciardini vervangen door een gravure van Ortelius uit 1581. Een andere afbeelding is van Zacharias Heyns (1598) met daarop een peiling op twee kerken en de afstand tot de kerk van Katwijk aan Zee (1200 schreden = ~1.080 meter). De peilingen en de windroos kloppen echter niet met elkaar, maar als de peilingen juist zijn dan ligt de Brittenburg direct voor de huidige uitwatering, net als andere gegevens aangeven.[3].
Interpretatie
De functie en datering zijn nog steeds onduidelijk. Het middengebouw is een forse graanopslagplaats (horreum) met daaromheen een muur, echter slechts aan twee kanten. Van de oostelijke punt loopt de muur naar/onder de duinen en van de westelijke punt naar/in zee. Vooral bijzonder zijn de dubbele ronde torens, omdat militaire vestigingen in die tijd vierkante torens hebben. Er zijn diverse suggesties: de dubbele torens zouden verkeerd getekende, zeer grote enkele torens zijn. Het gebouw stamt uit de 4e-eeuw, toen ronde militaire torens wel voorkwamen of de muur was een deel van de stadsmuur van Lugdunum.[4]. De Brittenburg was in ieder geval geen castellum, want daarvoor ontbreken alle gebouwen die daar gebruikelijk zijn, zoals principia en barakken. In Romeinse bronnen wordt Lugdunum Batavorum weinig vermeld, waaronder de Peutinger kaart, zonder dat duidelijk is wat het was.
Kalla's Toren
Aan de wetenschappers die na de ontdekking toestroomden, vertelden de Katwijkse vissers dat hun netten regelmatig vast bleven zitten aan wat zij "Kalla's toren" noemden. Dit is afkomstig van het verhaal van de Romeinse geschiedschrijver Suetonius, dat keizer Caligula zijn soldaten en katapulten op het strand opstelde[5][6]. Daarna claimde hij de overwinning op de oceaan en gaf hij zijn soldaten opdracht om schelpen te verzamelen als oorlogsbuit. Als gedenkteken voor deze overwinning liet hij een hoge vuurtoren bouwen. Tegenwoordig wordt aangenomen dat Caligula inderdaad bij de Rijnmond is geweest omdat er een wijnvat van zijn persoonlijke wijngaard in Valkenburg is gevonden.[7]. Recent is dit echter bestreden [8] Het is echter onwaarschijnlijk dat een dergelijk verhaal aan de kust over duizend jaar levend is gebleven. Meer voor de hand ligt dat de wetenschappers de vastzittende netten aan het verhaal koppelden en de Katwijkers dit doorvertelden aan de volgende bezoekers.[9]
Literatuur
- H. Dijkstra & F.C.J. Ketelaar 1965. Brittenburg. Raadsels Rond Een Verdronken Ruïne. Bussum, Van Dishoeck.
Externe links
- De Brittenburgsite van D. Parlevliet
- (en) Livius.org: Lugdunum (Katwijk)
- Digitaal Erfgoed Nederland: De Brittenburg
- Illustratie van De Brittenburg in familiearchief Van Wassenaer Van Duvenvoorde - geschiedenisvanzuidholland.nl
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Romeinse (leger)plaatsen langs de Neder-Germaanse limes in Nederland | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
