Groessen

Groessen (Liemers: Groesse) is een Liemers dorp in de gemeente Duiven, in de Nederlandse provincie Gelderland. De plaats telt 2.015 inwoners (4 oktober 2019), die Groessenaren worden genoemd. Groessen is een dorp gelegen op een oeverwal van de Rijn. Het heeft de structuur van een lintdorp met karakteristieke lintbebouwing.

Groessen
Plaats in Nederland
(Details)

Situering
Provincie Gelderland
Gemeente Duiven
Coördinaten51° 56′ NB, 6° 2′ OL
Algemeen
Inwoners (BAG, 2019)2.015[1]
Overig
Postcode6923
Netnummer0316
Woonplaatscode2097
Belangrijke verkeersadersDorpstraat
Foto's
Uitzicht op Groessen, 2011
Portaal    Nederland

De bodem in het gebied rond het dorp bestaat uit goed vochthoudende kalkrijke zavel- en kleigronden. Deze vruchtbare stroomruggronden zijn zeer geschikt voor de land- en tuinbouw. We vinden er bedrijven met fruitteelt, vollegrondsgroenteteelt, glastuinbouw en boomkwekerijen. De fruittelers en tuinbouwers zijn vooral specialisten of produceren voor de lokale bevolking.

Door het dorp loopt de Betuweroute, waar voor deze werd aangelegd fel tegen was geprotesteerd door de inwoners. Sinds 2010 dreigt Groessen opnieuw aangetast te worden, ditmaal door de verlenging van de snelweg A15 van knooppunt Ressen naar A12.

In Groessen staat de Sint-Andreaskerk, een katholieke kerk die gewijd is aan de heilige Andreas.

Etymologie

De naam Groessen is afgeleid van groeze of groes, dat kwelder of grasland betekent. Oude schrijfwijzen van de plaatsnaam zijn; Gruosna, Grosnen en Grussen.[2]

Buurtschappen

Buiten de dorpskern van Groessen liggen een aantal buurtschappen;

Geschiedenis

Bij Groessen zijn archeologische vondsten gedaan waaruit afgeleid kon worden dat hier vanaf ongeveer 1700 voor Christus (late IJzertijd en Romeinse tijd) permanente bewoning door landbouwers en veehouders was. Het huidige dorp is ontstaan in de Karolingische tijd.

Het bestaan van het dorp Groessen, werd voor het eerst genoemd in een in het Latijn gestelde giftbrief van graaf Rotgarius van 23 maart 838. De vermelding luidt: 'Villa Gruosna in pago Leomericke', wat wordt vertaald als: nederzetting Groessen in de landstreek (gouw) Liemers.[3] De oorkonde is verleden in Thuvine (Duiven) en opgemaakt door Albericus Alphiricus die van 838-845 bisschop van Utrecht was. In de brief schenkt graaf Rotgarius onroerend goed aan de kerk Sint Maarten in Utrecht. De schenking bevat onder andere onroerend goed in villa Gruosna waaronder een kerkje en een curtis waar een dominus zetelde.[4] Rotgarius ontving ander onroerend goed in ruil en de kerk ontving een vast inkomen van de bisschop.[5]

Het kerkje behoorde vanaf 970 toe aan het Sticht Elten gelegen op de Eltenberg in Hoog-Elten. Het heeft gestaan in de omgeving van boerderij 'De Weem' aan de Weemstraat. De Utrechtse bisschop Andries van Cuijk verheft in 1138 Groessen tot een zelfstandige parochie. Omstreeks 1175 wordt de Sint-Andreaskerk gebouwd. Het tufstenen gedeelte van de kerktoren is hiervan nog overgebleven. De kerk is in de loop der eeuwen steeds aangepast en vergroot.

Er bestaan sterke vermoedens dat in Groessen de tempeliers een onderkomen hadden of bezittingen hebben gehad. Belangrijke aanwijzingen hiervoor zijn onder andere een in een ambtatlas uit 1735 genoemd, voor die tijd ongewoon groot perceel van 11 morgen en 22 roeden, met de naam 'Der Tempel' en andere naamgevingen in deze omgeving die verwijzen naar Palestina, zoals Heilig Land en Hof Emmaüs. Ook draagt een beschrijving van pastoor Jacob Vallick in zijn 'Ouwe Kerckenboeck' uit 1559 bij aan het vermoeden. Hierin beschrijft hij dat tijdens de bouw van de nieuwe pastorie (wedem of weem) restanten van sarcofagen zijn aangetroffen, waarin geraamten liggen in harnas met zwaard aan hun zijde. Daarnaast is bekend dat in 1276 de pastoor van Groessen, Steven van den Boetzelaer, 38 stuivers als bijdrage aan de kruistochten geeft. Waarmee het dorp een relatief groot bedrag hieraan bijdraagt.[6]

Halverwege de 12e eeuw wordt er begonnen met dijkaanleg. In de eeuwen daaropvolgend zullen er vele dijkdoorbraken plaatsvinden. In 1799 verdwijnt hierdoor vrijwel geheel Leuven.

Al vanaf 1542 vindt er in Groessen jaarlijks een kermis, kerkmis en jaarmarkt plaats.

In 1567 wordt op het kerkhof in Groessen naast de school en het schoolmeesterhuis een armenhuis gebouwd voor de huisvesting van drie arme alleenstaande vrouwen. Dit vindt plaats met instemming van de inwoners van Groessen tijdens het pastoraat van pastoor Jacob Vallick en de kerkmeesters Reinder Noerinck, Roeloff van Heeckeren en Jan Aelst. Van de vrouwen in het armenhuis wordt verwacht dat ze vroom leven en de gemeenschap zo veel mogelijk dienen.

Vanaf 1790 wordt begonnen met de bouw van de huidige pastorie. In de loop van de tijd zijn er aan de pastorie veel bouwkundige aanpassingen aangebracht. De pastorie staat nu op de gemeentelijke monumentenlijst. Van 1895 tot 4 oktober 1936 heeft Groessen langs de Rhijnspoorweg een eigen treinstation Halte Groessen. In 1904 wordt uit de erfenis van vrijgezelle landbouwer Jan Wolters het Sint-Antoniusgesticht gebouwd. Een zustershuis, bewaarschool, meisjesschool en een gesticht voor oude vrouwen en mannen. Nu is hier een garagebedrijf in gehuisvest.

Na de Eerste Wereldoorlog kwamen veel kinderrijke gezinnen van Huissen naar Groessen, waardoor het inwoneraantal sterk groeit en het dorp een tuinbouwgebied werd met veel kassen. Deze migratie van gezinnen werd mede mogelijk door de strenge winter van 1928-1929. Hierdoor was de Nederrijn dichtgevroren, waardoor veel gezinnen uit Huissen te voet en met voertuigen de oversteek konden maken. Velen van hen vestigden zich met hun bedrijf buiten de dorpskern met name langs de Lijkweg.

Op 1 mei 1924 wordt in Groessen een nieuwe school, bij de splitsing van de Leuvense- en Achtergaardsestraat, geopend. Deze openbare school wordt op 1 juni 1926 overgedragen aan het kerkbestuur, die haar als jongensschool voortzet. Dit gebouw is in de loop der tijd een paar maal verbouwd. In 1969 worden de jongens en meisjesschool samengevoegd. Vanaf 1976 wordt het pand van de Sint-Johannesschool geopend zoals we dat nu kennen. In 1948 wordt de lagere tuinbouwschool geopend. Het gebouw dient nu onder andere als Dorpshuis.

De Tweede Wereldoorlog wordt in het dorp direct merkbaar in de nacht van 10 mei 1940, wanneer grote aantallen Duitse vliegtuigen overvliegen. Een onafzienbaar leger Duitse soldaten trekt de grens over naar Westervoort. Na het opblazen van de brug bij Westervoort ontstaat een file aan Duitse oorlogsvoertuigen tot Emmerik. Op dinsdag 19 september 1944 wordt een aantal Amerikaanse vliegtuigen boven de omgeving van Groessen aangevallen door Duitse jagers, waarbij 5 Amerikaanse jagers worden neergeschoten en 2 Duitse jagers. Twee inwoners van het dorp, de broers Jan en Piet Meuwsen, 23 en 17 jaar, die schuilden voor het luchtgevecht onder een duiker, niet ver van een neergestort Duits toestel, worden door Duitse SS-soldaten in de uiterwaarden gefusilleerd. Op zaterdag 18 en zondag 19 november 1944 moeten de inwoners evacueren, vrijwel het hele dorp evacueert naar Varsseveld. Waarna op dinsdag 3 april 1945 de vijand op de vlucht slaat en het gebied verlaat. Bij terugkomst treffen de inwoners een leeggeroofd en troosteloos dorp aan.[7]

In 1959 telde Groessen ongeveer 2000 inwoners, evenals het dorp Duiven. Duiven is in de jaren 70 van de vorige eeuw aangewezen als groeigemeente. Na 1986 zijn er in Duiven een aantal nieuwe wijken gebouwd. Groessen heeft nu nog steeds ongeveer 2000 inwoners.

Politiek

Het dorp had tot 2010 een eigen politieke partij zitting in de gemeenteraad van Duiven; Lijst Groessen. Deze partij was tot 2010 met twee leden vertegenwoordigd in de gemeenteraad, daarna ging ze op in de nieuwe partij Lokaal Alternatief.

Bezienswaardigheden

In het dorp Groessen zijn een aantal bezienswaardigheden:

Natuur

Het dorp grenst aan twee natuurgebieden die samen deel uitmaken van de Gelderse Poort. Ten zuiden het uiterwaardengebied Rijnstrangen met langs de Leuvensedijk de Jezuïetenwaai en ten zuidwesten de Loowaard met aan de Loodijk het voormalig natuurzwembad 'De Waai'.

Cultuur en sport

Verenigingsleven

Gezien het inwoneraantal heeft het dorp een groot verenigingsleven.

Verenigingen;

  • Jongerensoos 'Rinoceros'
  • Carnavalsvereniging 'De Deurdreiers'
  • Scouting Groessen
  • Kindercomité Groessen

Muziekverenigingen;

Sportverenigingen;

Evenementen

Carnaval

Tijdens carnaval organiseert carnavalsvereniging De Deurdreiers, zaterdag, zondag en maandag het carnavalsfeest met op zondag de carnavalsoptocht. In januari wordt er op twee avonden een pronkzitting gehouden.

Koningsdag

Jaarlijks organiseert het Kindercomité met Koningsdag een vrijmarkt met verschillende activiteiten voor kinderen, waaronder een optocht van versierde fietsen en ballonenwedstrijd.

Processie

In Groessen wordt ieder jaar op Trinitatis, de eerste zondag na Pinksteren, de sacramentsprocessie gehouden. In Groessen ook wel bekend als de Groessense omdracht.

Schuttersfeest en kermis

Elke derde zondag in september wordt het jaarlijkse schuttersfeest en kermis gevierd. Op zaterdag wordt het schuttersfeest gevierd en zondag, maandag en dinsdag de kermis. Traditioneel wordt het schuttersfeest voorafgegaan door de zogenaamde 'Schuttersmis' in de Sint-Andreaskerk.

Feestweek Groessen

Sinds 1993 organiseert showband K.D.O. jaarlijks in de maand oktober een feestweek. Waarbij een vlooienmarkt, maisfeest, gerstfeest en kindermiddag vaste onderdelen zijn.

Amsterdamse avond

Sinds 2001 organiseert carnavalsvereniging De Deurdreiers jaarlijks een Amsterdamse avond, waarbij verschillende landelijk en regionaal bekende artiesten het levenslied vertolken.

Intocht van Sinterklaas

Ieder jaar brengt Sinterklaas een bezoek aan het dorp.

Geboren of woonachtig (geweest)

Trivia

Zie ook
Beluister (info)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.