Eiken-haagbeukenbos

Het eiken-haagbeukenbos omvat oude, zeer structuur- en soortenrijke bossen, kenmerkend voor matig voedselrijke tot voedselrijke bodems op een zware, slecht doorlaatbare ondergrond van leem, klei, zandleem of keileem, al dan niet afgedekt met een laag leemhoudend zand. De bodemvochtigheid is meestal hoog in de winter en in het voorjaar, maar veel lager in de zomer. In Nederlands Zuid-Limburg, in de Belgische Voerstreek en in Wallonië komt dit bostype ook voor op drogere standplaatsen op mergel of op kalksteen.

Het eiken-haagbeukenbos vormt het eindstadium in de natuurlijke successie, de climaxvegetatie, ontstaan uit een opeenvolging van struweelgemeenschappen en andere bosgemeenschappen door de geleidelijke toename van de voedselrijkdom (humus) in de bodem.

Meer specifiek ontstaat de sub-associatie orchietosum in Zuid-Limburg en in de Voerstreek uit de associatie van hazelaar en purperorchis, en kan ze daar door kapbeheer terug in overgaan.

Het eiken-haagbeukenbos is een hoog opgaand loofbos met een boomlaag die tot 25 m hoog kan reiken. De struiklaag is zeer goed ontwikkeld, met een groot aandeel van hazelaar. De kruidlaag kan bijzonder soortenrijk zijn en telt vooral veel voorjaarsbloeiers, terwijl de moslaag minder opvallend aanwezig is.

Het eiken-haagbeukenbos is van belang omwille van het grote aandeel van monumentale bomen in dit bostype.

Een subassociatie typisch voor holle wegen met als kensoort de stijve naaldvaren (Polystichum aculeatum) en andere stikstofminnende soorten als hondsdraf, grote brandnetel en gewone vlier. Syntaxoncode voor Nederland is 43Ab1a.

Het eiken-haagbeukenbos met purperorchis of orchideeënrijke eiken-haagbeukenbos komt voor op steile hellingen met een ondiepe, kalkrijke ondergrond, en wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van kalkminnende orchideeën als de mannetjesorchis (Orchis mascula), purperorchis (Orchis purpurea) en zeldzamer de bergnachtorchis en het bleek bosvogeltje, maar waar ook eenbes, ruig viooltje, christoffelkruid, heelkruid, ruig viooltje en rood peperboompje kunnen worden aangetroffen. Deze vegetatie is zeer gevoelig voor verruiging en gebrek aan onderhoud, waardoor bosrank en klimop de bovenhand nemen.

Syntaxoncode voor Nederland is 43Ab1b, BWK-karteringseenheden voor Vlaanderen zijn het eiken-haagbeukenbos op mergel (qk) en het beukenbos op mergel (fk).

De typische subassociatie zoals hieronder beschreven, zonder differentiërende soorten maar met een hoge presentie van de kensoorten voor de associatie. Ze komt voor op zware gronden zoals op keileem, die vooral in het voorjaar zeer nat zijn. Syntaxoncode voor Nederland is 43Ab1c.

Het eiken-haagbeukenbos met daslook is een sub-associatie met een hoge presentie van de kensoorten daslook (Allium ursinum) en winterlinde, maar ook met bosbingelkruid en gele anemoon. Het zijn traag koloniserende soorten van oude, schaduwrijke bossen met een lange ontwikkelingstijd, typisch voor kalkrijke bodems bedekt met klei of leem, zoals colluviale bodems onderaan een helling. Dit soort bos is zeer gevoelig voor verstoring en exploitatie en is best gebaat met nietsdoen. Syntaxoncode voor Nederland is 43Ab1d.

Een varenrijke sub-associatie van steile hellingen met een koel, vochtig microklimaat, meestal op het noorden gericht, met vooral mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas), brede en smalle stekelvaren. Syntaxoncode voor Nederland is 43Ab1e.

Een sub-associatie met een hoge presentie van witte klaverzuring (Oxalis acetosella) en dalkruid, met in de struiklaag vooral wilde lijsterbes, hulst en sporkehout, die vooral voorkomt op löss en andere vochthoudende, matig voedselrijke leemgronden, en die aansluit bij het wat voedselarmere en drogere beuken-eikenbos uit de klasse van de eiken- en beukenbossen op voedselarme grond. Syntaxoncode voor Nederland is 43Ab1f.

Het kamperfoelierijk eiken-haagbeukenbos is een sub-associatie van droge, voedselarme bodems, met een weinig diverse ondergroei met een hoge presentie van wilde kamperfoelie (Lonicera periclymenum).

Het eiken-haagbeukenbos (qa) komt voor als oude, door zomereik, gewone es, gewone esdoorn, zoete kers en haagbeuk gedomineerde bossen op matig voedselrijke leem- en zandleembodems, grenzend aan elzen-eikenbossen of andere beekbegeleidende bostypes, en op plateaus en hellingen met een hangwatertafel.

Het beukenbos met voorjaarsflora zonder wilde hyacint (fa) vertoont hiermee veel overeenkomsten, maar heeft beuk als dominante boomsoort. Het omvat ook het gierstgras-beukenbos (Milio-Fagetum) dat voorkomt op droge, licht zure leembodem.

Het eiken-haagbeukenbos op mergel (qk) is eerder een lichtrijk bostype van hellingen, van oorsprong intensief beheerd waardoor erosie de mineraal- en mergelrijke ondergrond kan blootleggen. De boomlaag van dit bos bestaat vooral uit zomereik, gewone es en hazelaar, de kruidlaag is vergelijkbaar met dat van het beukenbos met parelgras en lievevrouwebedstro (fm) aangevuld met kalk-, licht- en warmteminnende soorten zoals diverse soorten orchideeën.

Het beukenbos op mergel (fk) komt net als het voorgaande type enkel voor op plaatsen waar mergel dagzoomt. De boomlaag wordt gedomineerd door beuk, de ondergroei is rijk aan voorjaarsflora maar zonder wilde hyacint. Indicatorsoorten zijn de vingerzegge en de spekwortel.