leggen

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  leggen    (hulp, bestand)
  • IPA: / ˈlɛxə(n) /
    • (Noord-Nederland): /ˈlɛχə(n)/
    • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈlɛɣə(n)/
Woordafbreking
  • leg·gen
stamtijd
onbepaalde
wijs		 verleden
tijd		 voltooid
deelwoord
leggen
legde
(lei)
gelegd
(geleid) *
zwak -d volledig
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘doen liggen’ voor het eerst aangetroffen in 1240 [1]
  • (causatief) van liggen.

Werkwoord

leggen

  1. overgankelijk doen liggen
    • Hij legde het tijdschrift op de tafel. 
Opmerkingen
  • De vormen  lei ww  en  geleid ww  zijn verouderd en geen standaardtaal, het enkelvoud wordt in sommige streken wel in de spreektaal gebruikt [2][3].
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
  • leghaak
  • leghen
  • leghok
  • leghond
  • leghorn
  • legkaart
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • beslag leggen op
wegnemen van de mogelijkheid te beschikken over
  • botje bij botje leggen
samen ieder een deel betalen
  • de hand leggen op
bemachtigen
  • de laatste hand leggen aan
afmaken, voltooien
  • de vinger op de wond leggen
precies aangeven waar het probleem zit
  • geen haarbreed in de weg leggen
niets doen om iemand tegen te houden of te belemmeren
  • geen strobreed in de weg leggen
niets doen om iemand tegen te houden of te belemmeren
  • geen windeieren leggen
veel winst opleveren
  • het (moede) hoofd in de schoot leggen
opgeven en erin berusten
  • het loodje (moeten) leggen
[1]verliezen
[2] doodgaan
  • het vonnis ten uitvoer leggen
zorgen dat gebeurt wat een rechter heeft uitgesproken
  • het vuur na aan de schenen leggen
streng ondervragen
  • hutje bij mutje leggen
allemaal naar vermogen bijdragen
  • in de as leggen
totaal door vuur vergaan (van gebouwen)
  • in de luren leggen
bedriegen of misbruiken
  • in de wieg gelegd zijn voor
veel aanleg hebben voor
  • op alle slakken zout leggen
over alle onbelangrijke dingen/ kleinigheden commentaar hebben/klagen
  • op de pijnbank leggen
kwellen om iets af te dwingen
  • op een procrustesbed leggen
onderwerpen aan normen die altijd nadelig worden uitgelegd
Spreekwoorden
  • In mei legt ieder vogeltje een ei.
In mei doet het weer aan de zomer denken.
Vertalingen
    1. doen liggen   
    beslag leggen op iets   
  • Duits: etwas in Beschlag nehmen, sicherstellen
    het vonnis ten uitvoer leggen   
  • Duits: das Urteil vollstrecken
    in de as leggen   
  • Duits: in Schutt und Asche legen

Zelfstandig naamwoord

leggen mv

  1. meervoud van het zelfstandig naamwoord leg

Gangbaarheid
  • Het woord leggen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Verwijzingen
  1. "leggen" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
  2. Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
  3. Paardekooper, P.C. "Ken het soms hier legge?" in: Voortgang. jrg. 10 (1989) Stichting Neerlandistiek VU, Amsterdam; ISBN 90-72365-15-1; p. 279-310; geraadpleegd 2018-03-04
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.