Metrolijn 52

De metrolijn heeft een lengte van 9,7 kilometer, waarvan 7,1 kilometer ondergronds.[6][7] De reistijd van station Noord naar station Zuid is 15 minuten, tussen Noord en Centraal Station 4 en tussen Centraal Station en Zuid 11 minuten. De lijn begint bovengronds in Amsterdam-Noord en gaat onder het IJ en het Centraal Station door. Daarna loopt het tracé door een geboorde tunnel via het Damrak, de Dam, het Rokin, de Vijzelstraat, de Vijzelgracht, de Ferdinand Bolstraat en de Scheldestraat. Vanaf het Europaplein is de tunnel in openbouwwijze aangelegd. Voor de RAI langs loopt de metrolijn nog ondergronds, waarna de Noord/Zuidlijn weer boven de grond komt in de middenberm van de Ringweg Zuid (Rijksweg 10), tussen het nieuwe station Europaplein en metrostation Zuid / treinstation Amsterdam Zuid. Bij Station Zuid sluit de metro aan op het bestaande netwerk (lijnen 50 en 51).

In vroege plannen was sprake van een doorgaande dienst over de Noord/Zuid- en Amstelveenlijn onder het lijnnummer 58.[8] Die ambitie is in 2011 opgegeven. Een metro aftakking richting Amstelveen door middel van de huidige Amstelveenboog is vanwege de aanleg van een verdiepte rondweg A10, met daarop gebouwd een veel groter vernieuwd Station Zuid niet meer mogelijk. In plaats van een metroverbinding naar Amstelveen wordt de Amstelveenlijn omgebouwd tot een 'hoogwaardige' tramlijn, de Amsteltram, hoewel het eerder wenselijk werd bevonden om de Noord/Zuidlijn en de Amstelveenlijn samen te voegen in het kader van ontvlechting van het metronet.[9]

De totale lengte van de boortunnel is 3,8 kilometer, of 3,1 kilometer als de ondergrondse stations Rokin, Vijzelgracht en De Pijp niet meegerekend worden.[10] Het tracé is zo gekozen dat de tunnelboormachines grotendeels het bestaande stratenpatroon volgen en dus zo min mogelijk onder bebouwing zouden boren.

Voor de stroomvoorziening was oorspronkelijk een bovenleiding voorzien, maar B&W van Amsterdam hebben uiteindelijk toch besloten dat de Noord/Zuidlijn, net als de bestaande metrolijnen, voeding krijgt via een derde rail.[11]

De energievoorziening, beveiliging en andere installaties van de Noord/Zuidlijn worden geregeld vanuit het Sein- Energie en Telecomgebouw, binnen de Amsterdamse Dienst Metro en GVB afgekort tot SET-gebouw, dat op de middenberm van de Ringweg A10, ten westen van het metrostation RAI van Ringlijn 50 is gesitueerd.[12]

Op het dak van dit gebouw, waarvan de gevels zijn opgetrokken uit een beplating van cortenstaal, is de groene berm van de A10 voortgezet door toepassing van een vegetatiedak.[13] Het SET-gebouw is ontworpen door het Amsterdamse architectenbureau Mopet[14] en werd in 2014 opgeleverd.

Er wordt uitsluitend gereden met metromaterieel M5 (7 stuks) met een korte kering op Zuid en een lange kering op Noord. Er wordt elke 6 minuten gereden en op de stille uren elke 7,5 minuten.

Op een later tijdstip zal de 6 minutendienst worden omgezet in een 5 minutendienst. In 2018 geldt op deze lijn geen vakantiedienst in tegenstelling tot de andere metrolijnen.[15] Aan de hand van het voorgestelde Programma van Eisen voor de inbesteding van het openbaar vervoer, waar deze lijn onderhavig aan is, was ten dele bekend welke frequenties minimaal gehanteerd zouden moeten worden (aantal ritten per uur):[16]

Op nieuwjaarsnacht wordt sinds 2018 voor het eerst ook 's-nachts een reguliere dienst gereden, elke 15 minuten vanaf 1.30 uur.[17]

Een Noord/Zuidlijn die vanaf Noord via CS en Zuid naar Schiphol zou lopen kwam reeds voor in het Plan Stadsspoor uit 1968. De geplande lijn liep vanaf Station Zuid eerst door Amstelveen om daarna via de Beneluxbaan zijn route te eindigen op de luchthaven. Er werd echter besloten eerst de Oostlijn aan te leggen, aangezien deze het kortste stuk ondergronds spoor kende, en daardoor goedkoper zou zijn in aanleg. Na de Nieuwmarktrellen in 1975 werd er voorlopig afgezien van een verdere uitbreiding van het metronet.

Toen de Noord/Zuidlijn toch werd aangelegd was het plan eerst om deze tot Schiphol te laten doorlopen. Uit kostenbesparende overwegingen is hier echter van afgezien. Schiphol-baas Jos Nijhuis, GVB-directeur Alexandra van Huffelen, werkgeversclub VNO-NCW en de gemeenteraad Amsterdam hebben echter laten blijken dat zij graag zien dat de lijn alsnog wordt doorgetrokken naar Schiphol en wellicht zelfs naar Station Hoofddorp, een wens van de gemeente Haarlemmermeer. De verlenging naar Schiphol is volgens de luchthaven nodig om de capaciteit van en naar het vliegveld vanuit Amsterdam te vergroten. Daardoor kan het lokale treinvervoer tussen Amsterdam Centraal, Amsterdam Zuid en Schiphol per metro plaatsvinden. Door het invoeren van de metro zal het aantal sprinters afnemen, waardoor er ruimte zal ontstaan voor meer internationale treinen.

Het lijkt erop dat deze verlenging niet voor 2030 gerealiseerd zal zijn, voornamelijk om financiële redenen. Zo wil bijvoorbeeld de landelijke overheid geen extra geld vrijmaken voor het realiseren van de verlenging.[18] Een mogelijke oplossing is om de opbrengsten van woningbouw en kantoren langs het trace van de verlenging naar Schiphol te gebruiken voor de realisatie van de lijn.[19]

Al sinds de aanleg van de Noord/Zuidlijn werd er gesproken over een verlenging van de lijn richting het noorden.

In het coalitieakkoord dat de provincie Noord-Holland 12 juni 2019 publiceerde laat de coalitie GroenLinks, VVD, D66 en PvdA blijken voorstander te zijn van een doortrekking van lijn 52 richting Zaandam, Purmerend en Schiphol. Ze laat daarbij weten dat in de periode tussen 2019 en 2023 in ieder geval een onderzoek moet worden gedaan naar de haalbaarheid van een verlenging van de lijn.[19][20]

De verlenging naar Zaandam zal bij het nog te realiseren station Sixhaven moeten afbuigen en vervolgens zijn route door Amsterdam-Noord via de Klaprozenweg en Cornelis Douwesweg vervolgen om via de IJpolder en het Hembrugterrein in Zaandam uit te komen. Deze verlenging zal met name zin hebben als de vele woningen uit onder andere het plan Haven-Stad zijn gebouwd. Dit plan voorziet in meer dan tienduizend woningen rondom het IJ.