Groenland

Groenland hoort geografisch bij Noord-Amerika en geologisch gezien tot het Canadese schild. 85% van het land is bedekt met een ijslaag van maximaal 3 km dikte. Alleen de kuststrook van 15–150 km breed, vooral in het zuiden en westen, is bewoonbaar, mede door de invloed van de Golfstroom. De kusten zijn ingekerfd met enorme fjorden en gletsjers, waar regelmatig ijsbergen van afbreken. De Grand Canyon van Groenland is een in 2013 ontdekte kloof onder de ijslaag.

Vanwege de zeer noordelijke ligging van Groenland is het op een niet-oppervlaktegetrouwe projectie moeilijk om de grootte van Groenland in de juiste verhouding te zien; het land heeft op de niet-oppervlaktegetrouwe mercatorprojectie ogenschijnlijk de grootte van Afrika. De oppervlakte van Groenland is echter met 2.166.086 km² net iets kleiner dan die van het Arabisch schiereiland (vergelijkbaar met vier keer de oppervlakte van Frankrijk).

Het zuidelijkste punt van Groenland is Kaap Vaarwel en het noordelijkste punt op het vasteland is Kaap Morris Jesup. Aan de westzijde wordt Groenland omgeven door de Labradorzee, Straat Davis en de Baffinbaai, in het noordwesten door de Straat Nares en de Lincolnzee, onderdeel van de Noordelijke IJszee. Tussen IJsland en Groenland ligt Straat Denemarken.

Het eiland wordt door het WWF onderverdeeld in twee ecoregio's: de hoge (NA1112) en de lage arctische toendra van Groenland (NA1113). Beide behoren tot het toendra-bioom. Er zijn negen landzoogdiersoorten op het eiland en 235 vogelsoorten waargenomen.

Volgens archeologen is Groenland sinds 2500 voor Chr. vrijwel voortdurend in minstens één deel van het eiland bewoond geweest door een van de verschillende, elkaar opvolgende, Inuit-culturen, komend uit Noord-Amerika.

• 981 – De Noor Erik de Rode landt via IJsland op de Groenlandse kust.
• 985 – Vestiging van de eerste Europese kolonisten.
• Ca. 1000 – Invoering van het christendom door Leif Eriksson.
• 1261 – Groenland onder Noors bestuur.
• 1397 – (Unie van Kalmar); Noorwegen en diens overzeese gebieden worden met Denemarken en Zweden verenigd in een personele unie.
• 15e eeuw – De Vikingkolonies verdwijnen door het kouder worden van het eiland, als gevolg van het veranderende klimaat (kleine ijstijd).
• 1536 – Nadat Zweden uit de Unie is gestapt centraliseert de koning zijn gezag rond Denemarken. Noorwegen wordt gedegradeerd tot een Deense provincie, de Noorse koloniën vallen onder de Deense kroon.
• 1605 – De Deense koning Christiaan V eist officieel Groenland op als Deense kolonie en stuurt expedities naar het gebied,
• 1721 – Begin herkolonisering door Denemarken.
• 1774–1951 – De handel met Groenland is een staatsmonopolie.
• 1931 – Noorwegen bezet een deel van Oost-Groenland; na een uitspraak[11] van het Permanent Hof van Internationale Justitie in Den Haag vertrekken de Noren weer.
• 1940 – Duitsland bezet Denemarken. De Deense ambassadeur in de Verenigde Staten, Henrik Kauffmann, verkondigt dat hij geen instructies meer aanvaardt vanuit Kopenhagen en toestemming aan de Amerikanen verleent om militaire bases op Groenland in te richten. Groenland wordt tijdens de oorlog door de Verenigde Staten militair bezet.
• 1951 – Deens-Amerikaans verdrag m.b.t. gemeenschappelijke verdediging van Groenland.
• 1953 – Groenland wordt een integraal deel van Denemarken.
• 1979 – Groenland verkrijgt zelfbestuur binnen het Deense koninkrijk.
• 1982 – Groenland stemt in een referendum voor uittreding uit de Europese Economische Gemeenschap (EEG).
• 1985 – Groenland stapt uit de EEG.
• 2009 – In juni krijgt Groenland vrijwel volledig zelfbestuur. Dit naar aanleiding van een referendum gehouden in 2008 waarbij driekwart van de Groenlanders voor meer autonomie stemde.
• 2019 - De Amerikaanse president Donald Trump vraagt aan Denemarken om Groenland te verkopen.[12] Trump wil het eiland vanwege de strategische ligging en de aanwezigheid van zeldzame aardmetalen. De Deense premier Mette Frederiksen wees het verzoek beslist af. Trump heeft daarop zijn staatsbezoek aan Denemarken begin september geannuleerd.[12]

De Groenlandse economie leunt voornamelijk op de visvangst, de jacht, de schapenteelt en het toerisme. Men exporteert onder meer walvisproducten en pelzen. Mijnbouwproducten zoals cryoliet, kwarts, mica, lood, zink en ijzererts waren ook belangrijke exportproducten, maar de laatste mijn werd in 1990 gesloten. Onder de ijskap zijn ook diamant en uranium gevonden. Dit is tot dusver niet te ontginnen, maar door de opwarming van de aarde kan de ontginning hier in de toekomst wel worden begonnen. Ook is er al decennialang een Deens verbod op het delven van uranium, vanwege de mogelijke veiligheidsrisico's. In oktober 2013 stemde een nipte meerderheid van het Groenlandse parlement voor de opheffing van dit verbod.[14]

Er zijn ook verwachtingen over mogelijke oliewinning, maar exploratieboringen vielen vooralsnog tegen.[15]

Groenland kreeg op 1 mei 1979 zelfbestuur van Denemarken middels de lov om Grønlands hjemmestyre. Op 10 januari 2008 kondigde premier Hans Enoksen een referendum aan, waarin een voorstel aan het volk werd voorgelegd voor grotere autonomie met een streven naar volledige onafhankelijkheid. Het referendum vond plaats op 26 november 2008, en de uitkomst luidde dat drie vierde van de bevolking streefde naar een grotere autonomie van Groenland. De lov om Grønlands selvstyre ('wet op het Groenlandse zelfbestuur') trad op 21 juni 2009 in werking, waarmee het zelfbestuur flink werd uitgebreid, precies 300 jaar nadat het land door Denemarken werd gekoloniseerd. Deze stap zal uiteindelijk moeten leiden tot volledige onafhankelijkheid.

Als grondwet van Groenland fungeert sinds 1 december 2010 de Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaat ('wet van het Groenlandse parlement over het Groenlandse parlement en de Groenlandse regering'). Groenland is een parlementaire democratie met algemeen kiesrecht en een 31 zetels tellend parlement (het Inatsisartut). De premier van Groenland zit de regering (Naalakkersuisut) voor en is meestal lid van de grootste partij in het parlement. De huidige is Kim Kielsen sinds 10 december 2014.

Groenland behoort als land of gebied overzee (LGO) niet tot het grondgebied van de Europese Unie, sinds de losmaking ervan in 1985.

Groenland dankt zijn naam aan de Noor Erik de Rode. Volgens de Eiríks saga rauða besloot hij – nadat hij in IJsland vogelvrij verklaard was – op zoek te gaan naar een land ten westen van IJsland, dat eerder gezien was door ene Gunnbjörn. Hij vond het land en noemde het 'Groenland' (Oudnoords: 'Grœnland'), ondanks het feit dat het voor een groot deel door ijs werd bedekt. Volgens de verhalen gaf hij het land deze naam, omdat hij dacht dat het waarschijnlijk wel andere kolonisten zou aantrekken als het een gunstige naam had. Het zuiden van Groenland kan overigens in de zomer daadwerkelijk heel groen zijn, en het is heel waarschijnlijk dat het in de tijd van Erik de Rode zelfs nog groener was dan tegenwoordig.

Groenland heeft een eigen nationaal voetbalelftal dat niet bij de FIFA en CONCACAF Gold Cup is aangesloten. Groenlanders kunnen wel uitkomen voor het Deens voetbalelftal.

De nationale voetbalcompetitie draagt de naam Coca Cola GM. Eerst wordt er in regionale poules gespeeld om een plaats in de eindronde. In de eindronde wordt via knock-outs de winnaar bekend.

Groenland heeft ook een eigen nationaal handbalteam. Dit team heeft deelgenomen aan meerdere edities van het wereldkampioenschap handbal.

• (en) Website overheid Groenland

Zie de categorie Greenland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Gemeenten van Groenland
Gemeenten: Avannaata · Kujalleq · Qeqertalik · Qeqqata · Sermersooq Buiten overheidsgebied: Thule Air Base · Nationaal park Noordoost-Groenland