Sint Eustatius

De vroegste bewoners waren indianen van de Arawakcultuur die vanuit Venezuela via de kleine Antillen naar het noorden waren gemigreerd. In het begin van de twintigste eeuw zijn er nederzettingssporen ontdekt in Golden Rock en Oranjebaai.

Columbus was de eerste die Sint Eustatius in 1493 op de kaart zette. Bij diens aankomst was de oorspronkelijke bevolking al eerder vertrokken, mogelijk vanwege de natuurlijke omstandigheden (op het eiland was bijvoorbeeld geen zoet water beschikbaar).[2]

In 1636 werd het inmiddels onbewoonde eiland door de Nederlanders in bezit genomen. Volgens Franse bronnen hadden de Fransen er al in 1629 een klein fort gebouwd, maar wegens gebrek aan natuurlijke waterbronnen het eiland weer verlaten. De Nederlanders (Zeeuwen) bouwden een nieuw fort, het nog steeds bestaande Fort Oranje en losten het waterprobleem op door de aanleg van (ook nog steeds bestaande) regenbakken (cisternen). Sint Eustatius werd het meest winstgevende bezit van de West-Indische Compagnie (WIC) en een doorvoerhaven van Afrikaanse slaven in de Trans-Atlantische slavenhandel. Op het eiland werden plantages van suikerriet, tabak en indigo aangelegd die met slavenarbeid werden bewerkt. Oranjestad was ook een vrijhaven en stapelhaven. In de 18de eeuw werd het eiland wel de Gouden Rots genoemd. De hele benedenstad aan de Oranjebaai was volgebouwd met pakhuizen waar de meest luxe goederen lagen opgeslagen. In 1779 legden meer dan 3000 schepen uit Europa, Amerika en Afrika aan op de rede van Oranjestad, evenveel als Amsterdam. Soms arriveerden er meer dan 20 schepen op een dag. Op de rede konden 200 schepen tegelijkertijd liggen.

Uit de glorietijd van het eiland resten nog de overblijfselen van zestien verdedigingswerken (voornamelijk open batterijen) in een ring om het eiland heen. Behalve Fort Oranje zijn dat Bourbon Battery, het Waterfort of de batterij Amsterdam, Fort Panga en de batterijen Jussac, Royal, Rotterdam, Tumble-down-Dick of Tommelendijk, Concordia, St. Louis, Corre Corre, De Windt, Nassau, Dolijn, Bouillé en de resten van een onafgemaakte vluchtburg uit het eind van de 17de eeuw op de berg Gilboa Hill.

Toen de Amerikanen in 1776 hun vrijheidsstrijd tegen het Verenigd Koninkrijk begonnen, leverden de Nederlanders wapens aan hen via Sint Eustatius.[3] Het Amerikaanse marineschip USS Andrew Doria, dat op 16 november 1776 met de nieuwe Amerikaanse vlag in top de Gallows Bay kwam binnenzeilen en saluutschoten afvuurde, kreeg in opdracht van gouverneur Johannes de Graaff elf saluutschoten van Fort Oranje als antwoord. Het was de eerste keer dat een buitenlandse mogendheid de vlag van de Verenigde Staten eerde met een saluut. De Amerikanen interpreteerden dit onmiddellijk als de eerste officiële erkenning van hun onafhankelijkheid. De Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt erkende het belang van deze gebeurtenis tijdens zijn bezoek aan de rede van Sint Eustatius in 1939 en bood het eiland een plaquette ter herinnering aan. Er staat onder andere op: "Here the sovereignty of the United States of America was first formally acknowledged to a national vessel by a foreign official." Het voorval leverde ook het onderwerp voor het laatste boek van Pulitzerprijs-winnares Barbara Tuchman First Salute: A View of the American Revolution (1988).

De Engelsen verklaarden hierop Nederland de oorlog (de Vierde Engelse Oorlog) en admiraal George Rodney nam in februari 1781 met een grote vloot Sint Eustatius in. Rodney plunderde het eiland en voerde een derde van de joodse bevolking af naar het naburige St. Kitts. Het vermogen van gouverneur De Graaff werd geconfisqueerd. De Graaff zelf moest mee naar Engeland, maar mocht hetzelfde jaar nog terugkeren naar St. Eustatius. Een afwisseling van Franse en Engelse bezettingen volgde. De economie van het eiland stortte als gevolg volledig in.

Sint Eustatius is gevoelig voor orkanen. Op 5 september 1772 werden 300 huizen verwoest en ook diverse kerken en de synagoge werden niet gespaard. De orkanen van 1792, 1852 en 1928 richtten ook op grote schaal vernielingen aan. Na de orkaan van 1792 werd het dak van de synagoge niet meer gedicht omdat de joodse bevolking gedecimeerd was na de plundering van Rodney. De gerefomeerde kerk verloor het dak bij de orkaan van 1852, alleen de muren staan nog overeind.

Na de val van Napoleon in 1815 kreeg Nederland de voormalige koloniën in het Caribisch gebied van Groot-Brittannië terug. Deze werden in het begin beschouwd als drie West-Indische koloniën:

• Suriname
• Curaçao en Onderhorigheden (Nederlandse deel van de Benedenwindse Eilanden)
• Sint Eustatius en onderhorigheden (Nederlandse deel van de Bovenwindse Eilanden)

Door de teruggave van de koloniën door de Britten werden Sint Eustatius, Sint Maarten en Saba vanaf 1816 weer Nederlands bezit, maar bleef de voertaal Engels.

Om de bestuurskosten te verlagen werden de drie koloniën in 1828 teruggebracht tot één kolonie met een gouverneur-generaal in Paramaribo. In 1845 kwam men hier gedeeltelijk op terug omdat het besturen van de eilanden vanuit Suriname niet goed werkte. Vanaf dat jaar waren er weer twee West-Indische koloniën:

• Suriname
• Curaçao en Onderhorigheden (bestaande uit zowel de Bovenwindse als de Benedenwindse Eilanden).

Slavenhandboeien uit 1848, die moesten voorkomen dat slaven zouden vluchten naar het vrije St. Kitts.

Op 1 juli 1863 werd de slavernij afgeschaft, op de naburige Britse kolonie St. Kitts was dit al in 1833 gebeurd, wat tot succesvolle vluchtpogingen had geleid.[4]

Met de herziening van de Nederlandse grondwet in 1922 kwam de term 'kolonie' in die grondwet te vervallen. Pas op 23 april 1936 volgde de hiermee samenhangende herziening van wetten waarmee de staatsinrichting van Suriname en Curaçao werden aangepast. Zo werd de Koloniale Raad van Curaçao vervangen door de Staten van Curaçao. Het parlement bestond uit vijftien leden, van wie er tien werden gekozen en vijf door de gouverneur werden aangewezen. In dat jaar werd ook Curaçao en Onderhorigheden omgedoopt tot het Gebiedsdeel Curaçao.

In 1937 volgden de eerste verkiezingen, waaraan vanwege het toen geldende census- en capaciteitskiesrecht voor mannen slecht ± 5 procent van de bevolking mocht meedoen.

De Tweede Wereldoorlog zorgde voor een andere kijk op het Koninkrijk en het kolonialisme zoals dat tot 1939 had gefunctioneerd. Het 'Gebiedsdeel Curaçao' (vanaf 1948 officieel 'de Nederlandse Antillen') en Suriname waren in die tijd de enige stukjes onbezet 'Nederland'. Koningin Wilhelmina kondigde via Radio Oranje in 1942 al meer zelfstandigheid aan voor de overzeese delen. In februari 1945 werd de naam van het Ministerie van Koloniën gewijzigd. Door de herziening van de grondwet in 1948 werd het Gebiedsdeel Curaçao vervangen door Nederlandse Antillen waarna alle Statenleden door middel van algemene verkiezingen gekozen werden. In 1948 waren intussen ook de onderhandelingen begonnen met Suriname en de Nederlandse Antillen. Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden, ofwel kortweg het Statuut, was in 1954 voltooid. Dit Statuut kondigde koningin Juliana op 15 december 1954 in de Ridderzaal plechtig af. In het statuut was het uitgangspunt de gelijkwaardigheid van Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen (Nederlands-Nieuw-Guinea niet).

De Nederlandse Antillen kregen in grote mate een eigen bestuur wat lokale zaken betrof. De gezamenlijke aangelegenheden van het Koninkrijk werden in gezamenlijk overleg beslist. Tot 1983 was Sint Eustatius onderdeel van het eilandgebied Bovenwindse Eilanden, waar ook Saba en Sint Maarten toe behoorden. In 1983 kreeg het een zelfstandige status als eilandgebied en een eigen zetel in de Staten van de Nederlandse Antillen.

Op 10 oktober 2010 zijn de Nederlandse Antillen als land opgeheven. Sindsdien is Sint Eustatius rechtstreeks deel uit gaan maken van Nederland. Het eiland is een openbaar lichaam, dat qua bevoegdheden vergelijkbaar is met een gemeente. Het eiland maakt echter geen deel uit van het Schengen-gebied.

Op 2 februari 2018 heeft de staatssecretaris van Binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties, Raymond Knops, een wetsontwerp strekkende tot ontbinding van de eilandraad en op non-actiefstelling van de waarnemend gezaghebber en gedeputeerden, de Tijdelijke wet taakverwaarlozing Sint Eustatius, ingediend naar aanleiding van een onderzoek door een 'commissie van wijzen' onder leiding van Jan Franssen. De commissie stelde vast dat het bestuur op het eiland wordt gekenmerkt door machtsmisbruik, financieel wanbeleid en discriminatie. De wet maakt onder meer de benoeming van een regeringscommissaris mogelijk. Het wetsontwerp werd op 6 februari 2018 door beide kamers van de Staten-Generaal behandeld en unaniem aangenomen.[5][6]

Marcolino Franco, voormalig parlementsvoorzitter van Curaçao, is op 29 januari 2018 per 7 februari 2018 tot regeringscommissaris benoemd[7]; Mervyn Stegers is tot plaatsvervangend regeringscommissaris benoemd.[8]

De rede van Sint Eustatius in de 18de eeuw

De Quill domineert het aanzicht van Sint Eustatius, Cultuurvlakte en The Quill vanaf Gilboa Hill

Sint Eustatius bestaat uit een slapende vulkaan in het zuidoosten van het eiland, The Quill genaamd (verengelsing van de oorspronkelijk Nederlandse naam 'De Kuil') met een hoogte van 601 meter, en een ca. 200.000 jaar oud, uitgedoofd vulkanisch gebied in het noorden van het eiland rond de heuvel met de naam Bergje en een hoogte van 223 m. Rond Bergje liggen nog Boven, Gilboa Hill, en Signal Hill. Tussen Signal Hill en The Quill ligt een betrekkelijk vlak terrein, de Cultuurvlakte, waar ook het vliegveld en de zonnecentrale te vinden is.

Sint Eustatius had op 1 januari 2010 2886 inwoners.[9] Bij de laatste volkstelling in 2001 had 78% van de bevolking de Nederlandse nationaliteit, maar was slechts 45% op het eiland zelf geboren. Voor 83% was Engels de belangrijkste huistaal, voor 6% Spaans, voor 4% Nederlands.

Het eiland telde in 1665 1600 inwoners en tijdens de grootste bloei in de jaren 1790 naar schatting 10.000. Na een bezetting door Fransen en de isolatie van het eiland door de Engelsen in het begin van de 19de eeuw (zie Geschiedenis) daalde het inwonertal echter sterk: men vermeldt 7600 (3000 blanken, 600 kleurlingen en 4000 slaven) voor 1786 en 2591 voor 1817, waarvan "blanken 507, gecouleurde vrije lieden 336, slaven 1748". In 1850 bedroeg het inwonertal 1932, in 1890 1588 en in 1914 1437.[10]

Op Sint Eustatius zijn eigenlijk twee kernen: Oranjestad en Concordia-Golden Rock. Deze laatste buurt ligt bij het (enige) vliegveld, het F.D. Roosevelt Airport.

Het bestuur van het eiland bestaat uit een een eilandsraad en een bestuurscollege.

• * Op het openbare lichaam Sint Eustatius werden op deze datum in verband met bestuurlijk ingrijpen door Nederland geen eilandsraadsverkiezingen gehouden

De overheid (Rijksoverheid en openbaar lichaam Sint Eustatius) is de grootste werkgever op Sint Eustatius. De grootste private werkgever is NuStar Energy.

Elektriciteit en drinkwater

De Zonneweide van Sint Eustatius in 2016.

Het bedrijf Statia Utility Company N.V. verzorgt de elektriciteitsvoorziening van het eiland. Ook voorziet het in drinkwater per tankauto en op een deel van het eiland via een waterleidingnetwerk. De elektriciteitsvoorziening wordt in hoog tempo verduurzaamd. Tot 2016 werd er alleen maar elektriciteit opgewekt met dieselgeneratoren. In maart 2016 is een fotovoltaïsche zonneweide van 1,89 MWp in gebruik genomen die 23% van de gehele elektriciteitsvraag verzorgde. Deze is in november 2017[16] uitgebreid met nog eens 2,26 MWp, in totaal zijn er nu 13.310 zonnepanelen, goed voor een vermogen van 4,15 MWp. De zonnecentrale is gekoppeld aan een lithium-ion-accubuffer van 2,6 MW / 5,9 MWh die zowel de piekfluctuaties afvlakt, als het overschot aan stroomproductie van overdag opslaat en ‘s avonds levert. Op een zonnige dag kunnen de dieselgeneratoren van 9 tot 20 uur uit. De gehele centrale kan op jaarbasis 46% van de elektriciteit van het eiland als duurzame zonnestroom leveren.[17][18]

• Jacob Ernst Marcus (1774), graficus
• Gerald Berkel (1969), politicus
• Kizzy (1979), zangeres
• Shirma Rouse (1980), zangeres
• Ziggi Recado (1981), artiest

• Caribisch Nederland
• Staatkundige hervormingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden
• Nederlandse Antillen van A tot Z
• Lijst van gouverneurs van Sint Eustatius, Saba en Sint Maarten
• Haven van Sint Eustatius
• F.D. Roosevelt Airport

• (en) St. Eustatius Government (Openbaar Lichaam Sint Eustatius)

Zie de categorie Sint Eustatius van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Caraïbische eilanden binnen het Koninkrijk der Nederlanden
Aruba · Bonaire · Curaçao · Saba · Sint Eustatius · Sint Maarten — Cow & Calf · Green Island · Hen & Chickens · Guana Key of Pelikan · Klein Bonaire · Klein Curaçao · Molly Beday · Pelikan Key Zie ook: Caribisch Nederland

Koninkrijk der Nederlanden
Land: Nederland· Aruba · Curaçao · Sint Maarten Provincie in (Europees) Nederland: Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland Openbaar lichaam in (Caribisch) Nederland: Bonaire · Saba · Sint Eustatius