Golfstroom
De Golfstroom of Noord-Atlantische Drift is een snelle, krachtige warme stroming in de oceaan. De Golfstroom vindt zijn oorsprong in de Golf van Mexico, waarvan de naam van de stroom afgeleid is.[1] Hier wordt ze onder andere gevoed door de Antillenstroom.
De Golfstroom volgt de oostelijke kusten van de Verenigde Staten en Newfoundland. Vervolgens steekt hij als Noord-Atlantische stroom ter hoogte van Kaap Hatteras de noordelijke Atlantische Oceaan over en bereikt Europa ter hoogte van de Golf van Biskaje. Daarna stroomt hij verder naar het noorden via onder meer de Noordzee tot aan de Noordelijke IJszee en een deel gaat ook zuidwaarts via de Canarische stroom. De Golfstroom maakt deel uit van de thermohaliene circulatie. Ten zuidoosten van de Golfstroom ligt de Noord-Atlantische gyre.
In de Golfstroom kunnen stroomsnelheden van 3 meter per seconde voorkomen, waardoor de scheepvaart en dan vooral de zeilvaart er enige hinder van kan ondervinden. De Golfstroom vervoert per seconde tot 1,5×108 kubieke meter water, dat is meer dan 100 keer zo veel als alle rivieren in de wereld. De stroom vertegenwoordigt 5 petawatt (5×1015 W) vermogen, wat overeenkomt met ongeveer drie miljoen moderne grote kerncentrales.
Door de Golfstroom is het klimaat op 50 graden noorderbreedte in Europa (de regio van België en Nederland) veel warmer dan op vergelijkbare andere plaatsen op aarde: het steeds nieuw aangevoerde warme zeewater functioneert als buffer. Vooral aan de Atlantische kust van Scandinavië is de invloed ervan van groot belang. De havens van Noorwegen tot en met Moermansk zijn 's winters ijsvrij. Grote delen van Europa zijn hierdoor dan ook een stuk warmer dan andere gebieden op vergelijkbare breedtegraad. New York ligt bijvoorbeeld op dezelfde geografische breedte als Rome maar is 's winters veel kouder dan Amsterdam.
Ontdekking
De Golfstroom werd ontdekt in 1513 tijdens de expeditie van Juan Ponce de León. Daarna werd hij veel gebruikt door Spaanse schepen die van de Caraïben naar Spanje zeilden.[2] In 1786 bestudeerde Benjamin Franklin de stroming en bracht deze in kaart.[3]
Naamgeving
De naam Gulf Stream werd door Benjamin Franklin bedacht. De Nederlandse naam is daarvan de vertaling. Vroeger werd hij ook Floridastroom genoemd en op kaarten van 1600 en 1700 heet hij het Kanaal van Bahama.
Ontstaan en historisch gedrag
De stroming gedraagt zich als een slingerende rivier met draaikolken en opwellende en zinkende bellen van koud en warm water. De Golfstroom begint in de Golf van Mexico (vandaar de naam Golfstroom) en brengt warm water naar het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan waar het water aan de noordpool bevriest. Hierdoor bevat het resterende water meer zout waardoor het zwaarder is en naar beneden zakt, waarna het in zuidelijke richting terugstroomt. De Golfstroom wordt waarschijnlijk aangestuurd door enorme wervels in de wateren rond Zuid-Afrika. Daardoor lekt warm water uit de Indische Oceaan naar de Zuidelijke Atlantische Oceaan. Dankzij onderzoek vanaf het Nederlandse onderzoeksschip Pelagia zijn de wervels en zeestromingen rond Afrika in kaart gebracht.
We weten uit onderzoek van boorkernen uit de ijskap van Groenland dat de zeewatertemperatuur in het verre verleden (tienduizenden tot honderdduizenden jaren geleden) soms snel wisselde. Misschien had dat te maken met de veranderlijke sterkte van de Golfstroom. De transportband kan vrijwel tot stilstand komen en dan kan het ijs in de Atlantische Oceaan zich uitbreiden. Of die veranderingen samenhangen met de Golfstroom is niet duidelijk. Pas in de twintigste eeuw, en door satellieten vooral in de laatste tientallen jaren, hebben we de beschikking over meetgegevens van oceanen. Dat is nog te kort om conclusies te trekken; misschien zijn de natuurlijke variaties van de Golfstroom veel groter dan algemeen wordt aangenomen. De Golfstroom is daarom een onzekere factor in de klimaatverandering waarmee de aarde te maken heeft.
Toekomst
Sommige klimaatonderzoekers[4] voorspellen op grond van berekeningen dat de Golfstroom in een warmere wereld mogelijk af kan nemen. Het smeltende ijs van de polen en de grotere hoeveelheden neerslag leveren dan zoveel zoet water op dat het na afkoeling minder naar beneden zinkt, waardoor de Golfstroom in het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan minder ver doordringt.
Voor West-Europa zou dat enorme gevolgen hebben. De opwarming zal hier dan verdwijnen waardoor de temperatuur vergelijkbaar wordt met de temperatuur in Noord-Amerika op gelijke geografische breedte. Op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar de snelheid in de Golfstroom; deze blijkt af te nemen. De circulatiekracht van de Golfstroom, die warmte aanvoert naar West-Europa via de Atlantische Oceaan, is de afgelopen dertien jaar met 30 procent afgenomen, zo meldden Britse wetenschappers in Nature op 1 december 2005.
Zo'n verandering zou echter een zware temperatuurdaling tot gevolg hebben, wat niet waargenomen is. Verder onderzoeken hebben uitgewezen dat dergelijke variaties op een enkel jaar niet ongewoon zijn.
Externe link
- (en) Interactive. Gulf Stream under threat., The Guardian, 2 december 2005.
Bronnen
Referenties
|
 |
Zie de categorie Gulf stream van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |