Coronacrisis in België

In onderstaande grafiek wordt de evolutie van het aantal nieuw geregistreerde besmettingen per week op voortschrijdende wijze weergegeven dit betekent dat de eerste waarde in de grafiek betrekking heeft op de zeven opeenvolgende dagen tot en met 1 maart, voor de volgende waarden schuift dit telkens 1 dag op (dus tot 2 maart enz). Uit deze grafiek blijkt dat een eerste piek van het aantal nieuw vastgestelde besmettingen bereikt werd rond 4 april. Op 11 april wordt als gevolg van het hoger aantal afgenomen testen een nieuwe piek bereikt, waarna de curve neerwaarts afbuigt.

Bevestigde nieuwe besmettingen, voortschrijdend weekaantal

• Opmerking: dit voortschrijdend weekaantal voor de laatste twee vermelde dagen kan de eerstkomende dagen nog sterk evolueren door vertraging in de rapportering.

Viroloog Marc Van Ranst bevestigt het vermoeden dat sommige Belgen besmet zijn met het coronavirus zonder dat te weten. Uit de onderzoeken die UZ Brussel uitvoert op patiënten voor kleine ingrepen, die geen COVID-19-symptomen hebben, blijkt dat 10% toch het virus dragen en een infectie in de longen hebben.[8] Gedeeltelijke groepsimmuniteit mindert de verspreiding van het virus. Op 2 april 2020 kondigde het Rode Kruis aan van het bloed van bloeddonoren systematisch te gaan op antistoffen, om zo een beeld te krijgen van de immuniteit bij de Belgische burgers.[9]

Organigram van de federale besluitvorming.

De Belgische federale regering heeft een aantal maatregelen getroffen die er vooral op gericht waren de verspreiding van besmettingen te voorkomen. Dit gebeurde in verschillende fases naarmate de ernst van en de omvang van de crisis duidelijker werd. In eerste instantie werd

• Op 6 maart voor de scholen een reisverbod naar Italië opgelegd.
• Vanaf 13 maart middernacht, en dit tot en met 3 april, werden zware beperkingen opgelegd aan horecazaken en werden de lessen in het onderwijs opgeschort, niet essentiële handelszaken dienen te sluiten tijdens het weekend.
• Op 17 maart werd beslist tot een zogenaamde lockdown light ingaand op 18 maart 's middags. Vanaf dan blijven enkel essentiële winkels open (voedingszaken, apotheken etc.) en zijn alle niet essentiële verplaatsingen verboden.
• Op 20 maart besloot de regering om de grenzen grotendeels te sluiten. Al het niet-essentiële grensverkeer werd verboden. Al deze maatregelen werden op 27 maart verlengd tot en met minstens 19 april, met de mogelijkheid om deze nog zeker tot en met 3 mei te verlengen.
• Op 15 april besloot de Nationale Veiligheidsraad:[10]
  • de geldende inperkingsmaatregelen te verlengen tot en met 3 mei
  • doe-het-zelfwinkels en tuincentra mogen opnieuw openen vanaf 18 april, mits de veiligheidsafstanden die ook gelden in de supermarkten
  • bewoners van rust- en verzorgingstehuizen of centra voor personen met een beperking, en mensen die geïsoleerd leven en zich niet kunnen verplaatsen, mogen bezoek krijgen van een vaste, vooraf aangeduide persoon, op voorwaarde dat die persoon 2 weken vrij is van symptomen. Na protest vanuit de sector van woon-zorgcentra ging de versoepeling in de praktijk niet door.
• Op 24 april besloot de Nationale Veiligheidsraad:
  • stoffen- en fourniturenwinkels op 4 mei weer open mogen
  • alle ondernemingen op 4 mei weer mogen opstarten, mits ze de afstandsregels respecteren
  • sportieve activiteiten in de buitenlucht en zonder contact vanaf 4 mei opnieuw zijn toegelaten, met maximaal twee personen (of meer als ze onder hetzelfde dak wonen)
  • alle winkels op 11 mei weer open mogen, ongeacht de grootte of sector.

De Vlaamse Regering nam vanaf 13 maart 2020 een hele reeks maatregelen inzake de sluiting van dienstencentra, woon-zorgcentra, dagopvang en dagverzorging, de rijopleiding, de autokeuring, bustickets, rauwe koemelk, noodsituatie volksgezondheid, uitstel van procedures, en allerlei tegemoetkomingen.

Eveneens vanaf 13 maart gold in het Brussels Gewest een verbod op grootschalige evenementen en bijeenkomsten, bezoeken aan rust- en verzorgingstehuizen, schoolreizen in het buitenland, uithuiszettingen, afsluiting elektriciteits- of gasvoorziening, werd uitstel verleend van sommige verval- en beroepstermijnen, en een eenmalige premie van 4.000 euro toegekend aan een aantal bedrijven.

Onderstaande grafieken en cijfers zijn gebaseerd op de actuele data, het kan dus zijn dat deze cijfers retroactief aangepast worden bij nieuwe rapporten!

Vanaf week 12 (16 tot 22 maart) wordt ten opzichte van het verwachte aantal overlijdens (gebaseerd op het gemiddelde aantal sterfgevallen tijdens de laatste 5 jaren voor dezelfde periode) een duidelijke oversterfte vastgesteld. In week 12 enkel voor 2 van de 7 dagen, vanaf week 13 wordt elke dag een oversterfte waargenomen. Voor week 14 (30 maart tot 5 april) bedraagt de oversterfte 79,9%. Het niveau van de oversterfte overtreft voor deze week met 19,3% het aantal gemelde COVID-19-sterfgevallen. Voor week 15 ligt de gemelde oversterfte (cijfers kunnen retroactief nog aangepast worden) voorlopig bijna 10% lager dan het aantal voor deze week gemelde COVID-19-sterfgevallen (bevestigde en vermoede). In het totaal ligt de oversterfte voor de periode van 16 maart tot 12 april bij 54,6% en ligt ze 8,4% hoger dan het aantal gemelde COVID-19-overlijdens. Opvallend hierbij zijn de regionale verschillen, de oversterfte is veel hoger in Brussel (107,6%) dan in Wallonië (58,9%) waarvoor het cijfer dan weer beduidend hoger is dan in Vlaanderen (43,5%). Zowel voor Vlaanderen als Wallonië is de oversterfte bijna volledig gelijk aan het aantal gemelde COVID-19-overlijdens voor dezelfde periode, voor Brussel is de oversterfte meer dan 21% hoger dan het aantal gemelde COVID-19-overlijdens, dit zou kunnen wijzen op een onder rapportering van het aantal COVID-19-sterfgevallen in de Brussels woon-zorgcentra.

Dagelijks aantal uitgevoerde tests

Aantal nieuwe besmettingen per dag

Bevestigde sterfgevallen per dag

Dagelijkse verandering van het aantal gehospitaliseerden

Dagelijkse verandering van het aantal patienten met intensieve zorgen

Voortschrijdend 7-daags daggemiddelde - Gehospitaliseerden, patiënten intensieve zorgen, patiënten hersteld, sterfgevallen

Voortschrijdend 7-daags daggemiddelde - Sterfgevallen ziekenhuis/andere

• Opmerking: het voortschrijdend gemiddelde van de sterfgevallen voor de laatste twee vermelde dagen kan de eerstkomende dagen nog sterk evolueren door vertraging in de rapportering.

• Gegevens op 29 april 2020 (data afgesloten 28 april)
• Besmettingen per 100.000 inwoners gebaseerd op inwoneraantallen 2019.

Cijfers op 29 april (data afgesloten op 28 april)

Cijfers op 29 april (data afgesloten 28 april)

Van de retroactief vermelde overlijdens uit Vlaamse woon-zorgcentra is geen leeftijdsgroep of geslacht bekend.

Cijfers gecumuleerd van dag tot dag en ingedeeld per regio volgens plaats van overlijden zoals meegedeeld door de autoriteiten. Op 31 maart werden retroactief nieuwe cijfers voor de periode 11 tot en met 29 maart vrijgegeven. Op 7 april werden retroactief 241 nog niet gemelde overlijdens meegedeeld die zich vanaf 1 april tot en met 4 april voordeden in Vlaamse woon-zorgcentra. Eerdere sterfgevallen in Vlaamse woon-zorgcentra zijn op 7 april nog niet opgenomen. Diezelfde dag nog werd door de Vlaamse overheid gemeld dat er tot op 4 april in de Vlaamse woon-zorgcentra in totaal 619 overlijdens gerelateerd aan COVID-19 vastgesteld werden. Op 10 april werden nog eens 171 overlijdens tijdens de periode van 18 tot 31 maart in Vlaamse woon-zorgcentra gemeld. Het aantal sterfgevallen in deze tabel voor Vlaanderen (en dus ook voor het totaalcijfer) vertoont dus nog steeds een onder rapportering van 207 overlijdens.

Sterfgevallen per regio (retroactief aangepaste cijfers)

Sterfgevallen per regio per 100.000 inwoners

Bij de aanvang van de crisis werd burgers afgeraden mondmaskers te dragen. Maskers zouden "geen zin hebben", "een vals gevoel van veiligheid geven", en "doorgaans verkeerd worden gebruikt, met nog hoger risico". Nadien werd de communicatie bijgesteld naar "nuttig", en uiteindelijk zelfs "aanbevolen" tijdens het afbouwen van de maatregelen. Critici vermoedden dat het ontraden van mondmaskers niet zozeer ingegeven was door medische redenen, maar eerder door een tekort aan maskers, vooral voor de zorgsector, en hekelden de schijnbaar tegenstrijdige communicatie.[19][20][21]

De openbaarvervoer-bedrijven NMBS en De Lijn willen mondmaskers gaan verplichten, als door de versoepeling van de beperkingen, het vervoer zodanig stijgt dat de handhaving van de nodige afstand niet meer mogelijk is. Bij de spoorwegen is het vervoer gedaald tot ongeveer 10% van normaal en kan er gemakkelijk voldoende treinmaterieel ingezet worden, zodat reizigers voldoende ruimte hebben. Bij de heropening van de scholen wordt een grote drukte verwacht in de bussen.[22]

Antwerps burgemeester en N-VA-voortzitter Bart De Wever liet in een Facebook-reclame verstaan dat hij het strikt uitgaansverbod in parken een overdreven maatregel vond: "Er staan dingen in het ministerieel besluit die ik niet wil toepassen, omdat ik ze niet kan uitleggen (…) Men mag ook niet rusten op een bank? Dat ga ik niet handhaven."[23] De advertentie werd spoedig ingetrokken, en op 13 april verontschuldigde De Wever zich voor wat hij “geen goede advertentie” noemde, omdat het suggereerde “dat we de regels niet zouden moeten volgen".[24]

In het weekend van 11-12 april braken in de Anderlechtse wijk Kuregem rellen uit, vermoedelijk aangevuurd door de oplopende spanning na vier weken lockdown.[25] Nadat een vluchtende jongeman omkwam bij een botsing met een politievoertuig, gingen jonge relschoppers bij het plunderden van een politievoertuig aan de haal met een dienstwapen.[26] Kort nadien besloot de gemeenteraad om de plannen voor het uitbreiden van autoluwe straten versneld uit te voeren.[27]

Toen de Nationale Veiligheidsraad op 15 april besloot beperkt bezoek te gaan toelaten in de woon-zorgcentra,[10] stak in Vlaanderen een storm van kritiek op uit de sector,[28] die van oordeel was niet gehoord en niet voorbereid te zijn. Ook bevoegd Vlaams minister Wouter Beke drong aan op uitstel.[29] Ook de Waalse en Brusselse overheden pleitten weliswaar voor uitstel, maar willen toch snel de voorbereidingen starten, om de sociale noden van ouderen te lenigen.[30] In de praktijk werd bezoek daarom nog steeds niet toegelaten.

Politiek analisten zoals Sascha Lobo,[31] Bert De Munck[32] en Hendrik Vuye[33] verbaasden zich over het gemak waarmee drastische beperkingen van onze grondrechten, voorgesteld door virologen maar bekrachtigd door de regering, quasi kritiekloos worden aanvaard, en dat het stellen van vragen hierover werd beschouwd als "onverantwoord" of "roekeloos".[34]