Facebook

Voordat hij Facebook oprichtte had Zuckerberg, die destijds een tweedejaars student psychologie was aan het Harvard College, al meerdere socialenetwerksites voor zijn medestudenten ontworpen, zoals facemash.com dat slechts enkele dagen bestond maar in die korte tijd zeer populair werd. Zuckerberg werd er door het universiteitsbestuur van beschuldigd met deze site de privacy van anderen te schenden en de regels te overtreden, maar hij werd uiteindelijk niet vervolgd.[8]

In januari 2004 ontwierp Zuckerberg een code voor een nieuwe, met Facemash vergelijkbare website. Facebook ontstond daadwerkelijk op 4 februari 2004 als "The facebook". Een van de oprichters was Zuckerberg, de andere oprichters waren Eduardo Saverin, Andrew McCollum, Dustin Moskovitz en Chris Hughes.[9] Binnen 24 uur nadat "The facebook" was opgericht hadden al 1.200 studenten zich geregistreerd, waarna dit aantal snel verder groeide. In eerste instantie konden alleen nog studenten van het Harvard College lid worden, maar al snel werd dit uitgebreid tot de gehele Harvard-universiteit, vervolgens naar andere universiteiten in Boston en de hele Ivy League. Nog enige tijd later werden studenten van de meeste universiteiten in de VS en Canada toegelaten. Het hoofdkantoor van Facebook werd in juni 2004 verplaatst naar Palo Alto, Californië.[10] In augustus 2005 werd de domeinnaam Facebook.com opgekocht voor $200.000.[11]

In september 2006 werd Facebook geheel openbaar, waarna iedereen van dertien jaar en ouder zich kon registreren. Er was in dat jaar even sprake van een overname door Yahoo! voor een bedrag rond een miljard dollar. De verkoop was mondeling overeengekomen, maar toen Yahoo! zijn bod verlaagde naar US$ 800 miljoen sloeg Zuckerberg het bod af. Ook nadat Yahoo! zijn oorspronkelijke bod van een miljard weer op tafel had gelegd weigerde Zuckerberg te verkopen.[12] In 2007 maakten Google en Microsoft bekend te azen op een belang in het bedrijf. Op 25 oktober 2007 werd bekend dat Microsoft voor US$ 240 miljoen een aandelenbelang had genomen van 1,6% in Facebook.[13] De totale waarde van Facebook werd hierdoor nu geschat op US$ 15 miljard.

Facebook was een van de eerste virtuele gemeenschappen die een publieke web-API aanbood, een manier voor derden om gebruik te maken van de data van Facebook in een eigen (web)applicatie. Dit was een groot succes, wat tot uiting kwam in populaire Facebook-applicaties als Scrabble, Schaken, Poker, FarmVille, CityVille, Gardens of Time en Pet Society. De meeste van deze applicaties werden uitgegeven door Zynga en Playfish. Veel andere virtuele gemeenschappen, waaronder het Nederlandse Hyves, hebben destijds ook dergelijke API's gelanceerd. Enige standaardisatie in dergelijke API's werd gebracht door het OpenSocial-initiatief van Google. Onder meer Googles eigen Orkut heeft zijn API's destijds via die manier toegankelijk gemaakt, maar ook concurrenten als Friendster, hi5, Netlog en Myspace waren van plan dat te gaan doen.

Facebook is sinds mei 2008 ook in het Nederlands te raadplegen. Spaans, Duits en Frans waren de eerste talen waarin Facebook werd vertaald.

Het aantal Facebook-leden nam enorm toe vanaf 2007.[14] In december 2008 groeide de site met 600.000 nieuwe aanmeldingen per dag.[15] In april 2009 had Facebook meer dan 200 miljoen actieve gebruikers, vijf maanden later waren dat er 50 miljoen meer.[14] In juli 2010 bediende Facebook een half miljard gebruikers, circa zeven procent van het aantal aardbewoners.[16] In 2012 had Facebook ongeveer 1 miljard gebruikers.[17] Sinds juni 2014 heeft Facebook ongeveer 1,3 miljard actieve gebruikers.[18] Eind juni 2017 behaalde Facebook twee miljard actieve gebruikers.[19]

Toename aantal gebruikers Facebook (in miljoen) 2004-2017

Bovenaan de pagina staat een omslagfoto (cover photo), weergegeven met een breedte van 851 pixels en een hoogte van 315 pixels. Als de oorspronkelijke afbeelding een minder langwerpige beeldverhouding heeft, dan vallen boven en onder stroken weg. De hele afbeelding kan men zichtbaar maken door erop te klikken.

De profielfoto (profile picture) wordt vierkant weergegeven met een afmeting van 160 pixels. Deze wordt links onder grotendeels over de omslagfoto weergegeven.[20] Als iemand op Facebook een reactie plaatst, verschijnt zijn of haar profielfoto steeds ernaast in verkleinde vorm.

Een gebruiker heeft de mogelijkheid om in te stellen wie onderdelen van de door hem of haar verstrekte informatie kan zien (publiekselectie),[21][22] en in hoeverre hij of zij wordt geconfronteerd met activiteiten van anderen.

Leden kunnen elkaar berichten zenden, als een soort e-mail of sms.

Een lid kan een tekst, eventueel met afbeeldingen, creëren als Notitie. Er is links op de profielpagina een vak voor Notities, die bij aanklikken de hele paginabreedte beslaat. Er kan worden aangegeven of de Notitie al of niet tevens in de Tijdlijn moet komen. Een notitie kan achteraf bewerkt worden. Dit bewerken is niet als activiteit zichtbaar te maken, en oude versies zijn niet meer te raadplegen. De datum en tijd zijn die van het oorspronkelijke aanmaken.[23] Een alternatief is om voor de nieuwe versie van de inhoud een nieuwe notitie te maken.

Een andere standaardfunctie is dat een Facebook-lid bij elke voor hem toegankelijke post kan aangeven dat hij dit "leuk" vindt (ook wel aangeduid als liken), door op het standaardpictogram met een omhooggestoken duim te klikken. Anderen kunnen zien wie de post "leuk" vonden. Deze functionaliteit is tevens beschikbaar voor posts die men zelf geplaatst heeft. Als een tijdlijn niet alles maar alleen hoogtepunten bevat kan het aantal leden dat iets "leuk" vindt mede bepalen of het in de tijdlijn wordt opgenomen en hoe hoog het op de tijdlijn komt. Liken en andere positieve vermeldingen op de tijdlijn, zoals verjaardagen, geven ook een positieve beloning en maken dat mensen terugkomen op Facebook.

Sinds februari 2016 zijn naast de 'like button' ook de pictogrammen 'geweldig', 'grappig', verbluffend', 'verdrietig' en 'boos' opgenomen, voor als de post geen vrolijk, maar bijvoorbeeld wel een interessant, spraakmakend of aangrijpend bericht is.

Het Nieuwsoverzicht (News Feed) op de startpagina meldt, afhankelijk van de instellingen, activiteiten van vrienden. Inmiddels bepalen algoritmen wat hoog op de startpagina komt en wat lager.

Sinds maart-april 2016 kunnen gebruikers van Facebook live video's streamen. Dit heeft vooral voor bekende personen veel meerwaarde.

In de balk linksboven kunnen zoekvragen of zoekwoorden ingevoerd worden of personen worden gezocht. Met de search filters kan gericht worden gezocht.

Begin november 2007 introduceerde Facebook een nieuw onderdeel genaamd Beacon. Het is een advertentieprogramma waarmee advertenties worden getoond op basis van voorkeuren en gedrag van gebruikers en vrienden.[24] Na een paar weken ontstond er commotie bij de gebruikers van Facebook wegens het schenden van de privacy van de gebruikers door deze Beacon-applicatie. De nieuwe toepassing zorgde ervoor dat het aankoopgedrag van de gebruikers bij tientallen andere onlinewinkels aan hun vrienden werd getoond. Dit gebeurde zonder duidelijke aankondiging of toestemming.[25] De onlinegemeenschap stond naar aanleiding hiervan op haar achterste benen en startte een online protestactie. Na een korte week van protesten van gebruikers en een petitie van ruim 50.000 gebruikers wijzigde Facebook eind november het advertentieprogramma Beacon en maakte het gebruiksvriendelijker.[26]

Selecteren van accounts door doelgroepselectie met een schatting van de hoeveel mensen die worden bereikt. Indien er meerdere advertenties zijn wordt de advertentie met de hoogste totale waarde weergegeven.

De Tijdlijn (Timeline) kwam als nieuwe functionaliteit beschikbaar in december 2011, eerst nog optioneel.[27][28] Het is een chronologisch (van nieuw naar oud) overzicht van Facebookgebeurtenissen, zoals berichten en foto's die de gebruiker plaatst, met reacties daarop (waaronder het leuk vinden) en het wijzigen van de profielfoto, met de nieuwe foto. Aan het eind staat de geboortedatum (met de geboorte standaard weergegeven als eerste gebeurtenis).

Het woord Pagina heeft op Facebook een speciale betekenis. Pagina's zijn voor bedrijven, merken en organisaties zodat ze hun verslagen kunnen delen en met mensen kunnen communiceren.[29] Alleen officiële vertegenwoordigers kunnen een Pagina maken. De auteur van de Pagina kan vervolgens rollen toewijzen aan andere mensen om te helpen met het beheer.

Facebook schrijft voor dat men zijn eigen naam gebruikt en dat ook de andere persoonsgegevens kloppen.[30] Niet iedereen houdt zich daaraan, de politie ook niet.[31] Soms worden nepaccounts aangemaakt voor positieve of negatieve profilering of het verspreiden van desinformatie.

Bij inschrijving als lid moet men zijn geboortedatum opgeven. Personen onder de 13 jaar kunnen geen lid worden. Voor wie jonger is kan dit een reden zijn om niet de echte geboortedatum op te geven. Men kan apart kiezen voor wie de verjaardag te zien is, en voor wie het geboortejaar.

Facebook biedt twee opties: een account deactiveren, of een profiel wissen. Deactiveert een gebruiker zijn account, dan blijft alle informatie op de Facebookservers bewaard. Als een gebruiker zijn profiel wist blijft sommige informatie nog drie maanden op de servers aanwezig. Alles wat een gebruiker ooit op een profiel van iemand anders plaatste blijft echter bestaan. Plaatst een Facebookgebruiker iets in een groep of op het prikbord van een ander, dan verdwijnt dat pas als ook die gebruikers hun profiel verwijderen.

Naast de door de gebruikers ingevoerde gegevens en de gegevens van de adverteerders verzamelt Facebook gegevens zonder interventie van de gebruiker via smartphones, zoals locatiegegevens, telefoonnummers, foto's, video's en audio via de microfoon en camera van de smartphone. Klantgegevens worden geleverd door bedrijven en organisaties. Facebook verzamelt ook gegevens van mensen die niet op Facebook zitten.

Adverteerders kunnen advertenties tonen op basis van surfgedrag. Sommige bedrijven, bijvoorbeeld zorgverzekeraars, hebben de trackingpixel van Facebook op hun site geplaatst. Dit om gepersonaliseerde advertenties te tonen. Door de trackingpixel weet Facebook welke pagina's over bijvoorbeeld specifieke ziektes worden bezocht. Hierdoor kan een opgezochte kwaal worden gekoppeld aan de Facebook-accounts van bezoekers.

Door het inloggen op andere websites met het Facebook-account worden ook het gedrag en de interesses verzameld.

Facebook levert de gegevens van accounts van gebruikers aan de Amerikaanse overheid. In november 2015 bleek uit een intern rapport dat er sinds een jaar of twee steeds meer verzoeken om persoonlijke gegevens van de regering kwamen.[32]

Met scansoftware worden berichten en conversaties gemonitord hetgeen op gespannen voet staat met gegevensbescherming.

Facebook doet met de gegevens onderzoek op veel gebieden, zoals gebruikerservaring, artificiële intelligentie, social science.

Voorspellen op basis van complexe time series met de gegevens.

Met kunstmatige intelligentie wil Facebook voor adverteerders gaan voorspellen wanneer en wat een gebruiker eventueel wil gaan kopen. Hiervoor wordt een psychologisch profiel samengesteld gebaseerd op gebruikersdata. Dit dient bijvoorbeeld om te voorspellen of een gebruiker merkloyaal is. Op basis daarvan kan worden ingeschat wanneer iemand precies wil overstappen naar een nieuw merk. Op basis hiervan kunnen adverteerders berichten plaatsen in een poging dit te voorkomen. Andere adverteerders kunnen berichten plaatsen om hun merk onder de aandacht te brengen. Het psychologisch profiel zal in ieder geval gebaseerd zijn op locatie, apparaatinformatie, verbonden wifi-netwerken, videoverbruik, interesses en vriendschappen.

Bijna de gehele omzet van het bedrijf bestaat uit advertentie-inkomsten. De helft van de omzet wordt gegenereerd in twee landen, de Verenigde Staten en Canada, ondanks dat minder dan een vijfde van de dagelijkse actieve gebruikers hier wonen. In 2018 behaalde Facebook een omzet van gemiddeld US$ 25 per gebruiker, in Noord-Amerika lag dit boven de US$ 110 en in Europa op US$ 37. De meeste kosten die Facebook maakt zijn gerelateerd aan Onderzoek & Ontwikkeling (R&D). In 2019 steeg de omzet met 27%, maar de kosten stegen met 51%, waardoor de bedrijfsmarge onder druk kwam te staan. De lagere nettowinst was vooral een gevolg van een hogere belastingdruk van 25%, in vergelijking tot 13% in 2018.

In de Noord-Afrikaanse revoluties van 2011 in Egypte en Tunesië was, naast Twitter, Facebook een belangrijk medium waarmee de opstandelingen zowel met elkaar als met de buitenwereld communiceerden.

De rol van sociale media in de Arabische opstanden is omstreden. Sociale media als Facebook en Twitter hebben bijgedragen aan sociale en politieke mobilisatie maar geen onafhankelijke en beslissende rol hierin gespeeld.[40] Daarbij is Facebook veelvuldig gebruikt door verschillende regimes, waaronder Egypte, ter surveillance en controle van de bevolking.[41]

Via Facebook kan iedere potentiële kiezer zijn eigen persoonlijke politieke meest relevante agendapunten te zien krijgen via microtargeting door een politieke partij. De potentiële kiezer kan hierdoor denken dat het belangrijke verkiezingspunten van de partij zijn terwijl ze in werkelijkheid laag op de agenda staan.

In november 2016 begon het Openbaar Ministerie van de Duitse stad München een strafrechtelijk onderzoek naar enkele hoofdmanagers van Facebook, onder wie Zuckerberg. Aanleiding waren berichten dat Facebook haatberichten negeerde en ze ook op verzoek niet verwijderde.[42]

Op 15 december 2016 maakte Facebook bekend meer maatregelen te gaan nemen om de verspreiding van nepnieuws – valse nieuwsberichten die zich via de site razendsnel verspreiden – tegen te gaan. Er zouden "feitencheckers" (personen die serieus nieuws van fakeberichten scheiden) worden aangesteld. Ook moest het eenvoudiger worden om vals nieuws te rapporteren.[43][44] De rechtstreekse aanleiding hiertoe waren geruchten dat de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen – waarbij Donald Trump als winnaar uit de bus kwam – door nepnieuws op Facebook zou zijn beïnvloed.[45]

Persoonsgegevens over iemands ras, seksuele geaardheid, geloofsovertuiging of medische geschiedenis zijn gevoelig omdat de betrokkene hierdoor kan worden onderworpen aan pesten, uitschelden en toewensen van ziekten als kanker, hoon, uitsluiting, sociale afkeur, haatcampagnes, racisme, discriminatie, wraak en vergeldingsacties, terrorisme of geweld. Ook kan het leiden tot woninginbraak, diefstal, identiteitsfraude of stalking.

In maart 2018 werd bekend dat Facebook de privé-informatie van tientallen miljoenen Facebookgebruikers door databedrijf Cambridge Analytica onvoldoende had afgeschermd.[46] Het laatstgenoemde bedrijf bleek betrokken te zijn geweest bij de verkiezingscampagne van Donald Trump in 2016 en stond toen onder leiding van Steve Bannon.[46] De gelekte data werd gebruikt om profielen te maken van Amerikaanse kiezers om ze daarna persoonlijk te benaderen en in te spelen op hun angsten en verlangens. Facebook was op de hoogte van deze grootste privacyschending en datalek, maar nam pas na twee jaar actie.[46] Zuckerberg bood op 22 maart 2018 publiekelijk excuses aan en gaf toe dat er door Facebook fouten waren gemaakt.[47] Veel mensen van Cambridge Analytica vertrokken naar Data Propria.

Autoriteiten stelden een onderzoek in naar de zaak.[46] De Britse privacytoezichthouder, de Information Commissioner's Office (ICO), legde Facebook een boete op van 500.000 pond (ca. 565.000 euro) vanwege het Cambridge Analytica-schandaal.[48] Het is de maximumboete die de ICO kan opleggen voor het schenden van dataregels.

In april 2019 nam Facebook een voorziening voor een mogelijke boete van US$ 3 miljard van de Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC).[49] Aanleiding daarvoor zijn verschillende schandalen zoals met Cambridge Analytica. Met de schandalen zou Facebook de regels van een eerdere schikking in 2011 hebben overtreden. Dat is van belang omdat het FTC alleen boetes kan uitdelen aan bedrijven die opnieuw in de fout zijn gegaan. In juli 2019 oordeelde het FTC dat Facebook tientallen miljoenen mensen heeft bedrogen door misleidende toelichtingen en instellingen. Facebook kreeg van de FTC een recordboete van US$ 5 miljard.[50] Verder moet Facebook de privacy van gebruikers gaan verbeteren door een onafhankelijk privacycommissie in te stellen.[50] Marc Zuckerberg mag zich niet langer met het privacybeleid bemoeien. Facebook hoeft overigens geen schuld te bekennen. De Amerikaanse beurstoezichthouder, de SEC, heeft ook een boete uitgedeeld van 90 miljoen euro omdat Facebook zijn investeerders heeft misleid over de financiële risico's van de privacyschandalen.[50]

Facebook deed met succes een proef om te kijken of het opkomstpercentage bij de verkiezingen kon worden opgekrikt.

Facebook benaderde verschillende Amerikaanse zorginstellingen om data van patiënten te verzamelen. Het was de bedoeling de medische status van patiënten te koppelen aan hun activiteit op het sociale netwerk. Zo zouden medische instellingen kunnen bepalen of mensen extra zorg behoeven – bijvoorbeeld omdat ze weinig Facebook-vrienden hebben en niet zo actief zijn op Facebook.

Facebook had een samenwerking met externe databedrijven als Axciom en Experian, die aankoopgedrag verzamelen. Die bedrijven verzamelden de gegevens volgens Facebook om andere bedrijven ‘te helpen in contact te komen met mensen die mogelijk zijn geïnteresseerd in hun producten en diensten’.

In februari 2019 onthulde de website TechCrunch dat Facebook tieners vanaf 13 jaar tot 20 dollar per maand betaalde om een app op hun smartphone te installeren waarmee het socialemediabedrijf al hun doen en laten kon volgen. Apple weerde de app terstond van zijn platform.[51][52]

De Amerikaanse hoogleraar en sociaal-psycholoog Shoshana Zuboff viseerde vooral Facebook en Google in haar boek The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power,[53] gepubliceerd in 2018.

Facebook heeft in sommige landen alternatieven verdreven. Zo zijn voorheen vrij succesvolle sites als Hyves[54] en Netlog[55] ter ziele gegaan doordat zij hun marktaandeel verloren aan Facebook.

Naakt is verboden, maar er zijn, soms na protesten ingevoerde, uitzonderingen.[56][57]