SARS-CoV-2

Dit virus behoort tot de familie van coronavirussen. Deze behoren tot de positief enkelstrengige RNA-virussen en worden zo genoemd vanwege de ‘krans’ ('corona' betekent 'krans' in het Latijn) rond de losse virusdeeltjes (virions). Het genoom van SARS-CoV-2 heeft een lengte van 29.903 nucleotiden en bestaat uit verschillende genen die coderen voor de eiwitten waaruit het virus is opgebouwd.[5]

Van de bekende coronavirussen is er een zevental in staat om mensen te infecteren. De ziekteverschijnselen variëren een simpele verkoudheid tot ernstigere aandoeningen zoals Middle East respiratory syndrome (MERS) en severe acute respiratory syndrome (SARS). SARS-CoV-2 is op grond van de genetische overeenkomsten ingedeeld bij de SARS-gerelateerde coronavirussen, wat niet betekent dat COVID-19 dezelfde ziekte is als SARS: het gemiddelde beloop en de besmettelijkheid wijken af.

Bij het vergelijken van het genoom van dit virus met andere bekende virussen, werd een overeenkomst van 80% met het SARS-CoV gevonden en een overeenkomst van 96% met coronavirussen die bij vleermuizen voorkomen. Een reconstructie van de fylogenetische stamboom van het virus-genoom maakte aannemelijk dat het virus geen lange geschiedenis heeft gehad in menselijke gastheren, voordat het in Wuhan opdook. De eerste overdracht op mensen vond waarschijnlijk in november of december 2019 plaats.

Tijdens de pandemie noemden mensen het virus vaak kortweg ‘het coronavirus’, hoewel deze naam eigenlijk een veel ruimere groep van virussoorten aanduidt.

Aanvankelijk had het virus geen eigen naam.[6] In het begin duidde men het virus daarom simpelweg aan als een ‘nieuw coronavirus’, in het Engels een ‘novel coronavirus’. Met het jaartal van ontdekking erbij werd dit afgekort tot 2019-nCoV[7] of nCoV-2019.[8]

Een informele aanduiding in de eerste wetenschappelijke publicaties van Chinese onderzoekers was het “Wuhan seafood market pneumonia virus” of “Wuhan-Hu-1 virus”, naar de stad waar het virus voor het eerst opdook.[9] Massamedia verwezen in de weken daarna ook regelmatig naar de naam van de stad waar de epidemie was uitgebroken: ‘het coronavirus uit Wuhan’, het ‘Wuhan-coronavirus’ of het ‘Wuhan-virus’.

Op 11 februari 2020 maakte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bekend dat de 'ziekte' die het virus veroorzaakt de naam COVID-19 zou krijgen, een afkorting van coronavirus disease (coronavirusziekte) met het jaartal van ontdekking. Directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus van de WHO zei dat er een naam nodig was die niet zou verwijzen naar een bepaalde geografische plek, een dier of een groep mensen. Ook moest de naam uitspreekbaar zijn.[10]

Dezelfde dag stelde de Coronavirussenwerkgroep van het International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) voor om voor het virus zelf voortaan de naam ‘severe acute respiratory syndrome coronavirus 2’ te gebruiken, afgekort ‘SARS-CoV-2’, vanwege de gelijkenissen met het SARS-virus dat officieel dezelfde naam draagt, maar dan zonder het volgnummer 2. Beide virustypen zijn ingedeeld bij de soort Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus (SARS-gerelateerd coronavirus).[11]

Dit idee kreeg kritiek van Chinese virologen omdat sommige andere sterker overeenkomen met het SARS-virus en toch een eigen naam hebben en omdat de ziekte COVID-19 op verschillende punten afwijkt van Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS). De nieuwe virusnaam zou dus verwarring veroorzaken en mogelijk zelfs paniek. Als alternatief stelden zij human coronavirus 2019 (menselijk coronavirus 2019) met de afkorting HCoV-19 voor.[12]

Om dezelfde reden koos de WHO in publiekscommunicatie voor omschrijvingen als “the virus responsible for COVID-19” of “the COVID-19 virus” (het virus verantwoordelijk voor COVID-19 respectievelijk het COVID-19-virus) en geeft daarbij aan dat deze omschrijvingen niet zijn bedoeld ter vervanging van de officiële naam SARS-CoV-2.[13]

Bij de bovenstaande controverses bleef het niet: in de Verenigde Staten werd de naam van het virus onderdeel van een politiek steekspel. President Trump noemde het virus in maart herhaaldelijk “het Chinese virus” wat hem op brede kritiek kwam te staan, omdat het zou leiden tot stigmatisering, toenemend racisme en zelfs fysiek geweld gericht tegen Chinezen en andere mensen van Aziatische herkomst in de VS. Een medewerker van het Witte Huis sprak zelfs van de “Kung Flu”. Trump noemde zijn woordkeuze een verdediging tegen valse informatie uit China als zou het Amerikaanse leger achter de uitbraak zitten. Ook verwees hij naar andere virussen die jaren eerder wél een geografische naam hadden gekregen zoals het Westnijlvirus en het Ebolavirus.[14][15]

De eerste uitbraak van het virus werd halverwege december 2019 gesignaleerd in de Chinese miljoenenstad Wuhan. De vismarkt aldaar, waar ook levende en wilde dieren verkocht werden, is de waarschijnlijke besmettingsbron.[16][17] Deze dieren zijn de veronderstelde besmettingsbron of de vector van het virus. Het zou dan ook om een zoönose gaan. Het virus verspreidde zich vervolgens via besmette reizigers naar andere provincies van China en naar andere landen.

Op 20 januari 2020 werd in Guangdong bevestigd dat het nieuwe virus zich kan verspreiden door contact tussen mensen. Het aantal bevestigde besmettingen nam in de tweede helft van januari exponentieel toe, met ongeveer wekelijks een vertienvoudiging van het aantal besmettingen. Begin februari verliep de toename ongeveer half zo snel. Volgens deskundigen was het nog te vroeg om aan die trend waarde te hechten. Zo vermoedde de directeur van het virologie-instituut van de Charité dat het Chinese meldsysteem overbelast is en dat daarom het aantal nieuwe infecties minder sterk lijkt toe te nemen.[18]

Op 30 januari 2020 werd door de Wereldgezondheidsorganisatie een internationale noodtoestand uitgeroepen.[19] Eind januari werd in vele landen een meldingsplicht voor het virus ingevoerd.

Op 11 maart werd door de Wereldgezondheidsorganisatie de corona-uitbraak officieel bestempeld tot pandemie.

Volgens een voorlopige schatting van de Wereldgezondheidsorganisatie ligt bij de overdracht van mens tot mens het basaal reproductiegetal R₀, een maat voor de besmettelijkheid van het virus, tussen 1,4 en 2,5.[20] Zhao et al. schatten R₀ hoger in: tussen 3,3 en 5,5.[21] Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding schat het R₀ op 2,2.[22] Ter vergelijking: de R₀ van griep en SARS ligt respectievelijk tussen 2-3 en 2-5.

• Belgische federale overheidsdienst Volksgezondheid over dit virus
• Nederlands Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu over dit virus
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC) over dit virus
• Totaaloverzicht wereld (Global Cases by Johns Hopkins CSSE)

Wikinieuws heeft een nieuwsartikel over dit onderwerp: Categorie:2019-nCoV.

Zie de categorie SARS-CoV-2 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.