Zoetstof

Voedsel wordt zoet doordat het een zoetmaker bevat. Deze zoetmakers zijn onder te verdelen in:

• suikers, bijvoorbeeld glucose, fructose, lactose en sacharose (eindigend op -ose)
• suiker-bevattende complexe stoffen, bijvoorbeeld stevioside en glycyrrizinezuur (zoethout)
• eiwitten, bijvoorbeeld thaumatine
• polyolen, (meervoudige alcoholen) bijvoorbeeld sorbitol en xylitol, die op basis van suiker zijn vervaardigd, maar zelf geen suikers zijn (deels natuurlijk, deels synthetisch)
• niet-calorische zoetstoffen, welke in de stofwisseling geen energie opleveren, bijvoorbeeld aspartaam, natriumcyclamaat, steviolglycoside en sacharine, (meestal van synthetische oorsprong).

Hoewel de verbrandingswaarde van de 'niet-calorische zoetstoffen' (het aantal calorieën per gram) ongeveer gelijk is aan die van suiker, zijn ze zóveel zoeter dan suiker (tot wel 500 maal) dat ze in veel kleinere hoeveelheden kunnen worden toegepast. Wanneer een zoetstof vijfhonderd maal zoeter is dan suiker, kan er in een consumptie waar normaal 500 gram suiker in gaat volstaan worden met slechts 1 gram van die zoetstof.

Zoetstoffen worden onder andere toegepast in snoepproducten zoals drop, om tandbederf tegen te gaan. Ze worden toegevoegd aan limonadesiroop en aan kindertandpasta.

Voor diabetici zijn polyolen vaak een bruikbare zoetstof.

Er bestaat een tweetal standaarden die aangeven hoeveel zoetstof men zonder bezwaar tot zich kan nemen:

• ADI: de "aanvaardbare dagelijkse inname" geeft per stof aan, hoeveel inname per dag verantwoord is.
• ARfD: de "acute reference dose" geeft aan hoeveel inname ineens nog verantwoord is.

Overigens is niet altijd duidelijk wat de gevolgen zijn als iemand zo'n dosis overschrijdt. Ook is de vaststelling van een ADI natte-vingerwerk, waarbij een grote veiligheidsmarge wordt aangehouden.

Zoetstoffen krijgen steeds weer kritiek te verduren, omdat ze niet altijd onschadelijk zijn. Sommigen mogen niet voorkomen in voedsel dat speciaal bestemd is voor baby's, peuters en kleuters.

Onderzoek uit 2005 van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit gaf aan dat 96% van de producten die zoetstof bevatten, de toegestane doses niet overschrijden.[1] Indien die producten echter naast elkaar worden gebruikt, kan uiteraard wel overschrijding plaatsvinden.

Met name voor natriumcyclamaat werd gevonden dat het gebruik bij kinderen van 1 tot 4 jaar tot een inname boven de ADI kan leiden als ze meer dan een a twee glazen (van een kwart liter) per dag drinken; voor kinderen tussen 4 en 8 wordt maximaal drie glazen aanbevolen door het Nederlandse voedingscentrum, voor volwassenen maximaal zeven glazen. De meeste 'light' frisdranken worden overigens niet met natriumcyclamaat maar met aspartaam gezoet.

Verder is bekend dat de polyolen bij overmatig gebruik diarree kunnen veroorzaken.

Van aspartaam wordt wel beweerd dat het kankerverwekkend zou zijn, maar dit wordt o.a. door het Koningin Wilhelmina Fonds met stelligheid ontkend. Ook de EFSA (European Food Safety Authority), de wetenschappelijke adviesraad van de EU heeft in mei 2006 opnieuw bevestigd dat er geen reden is om de huidige ADI van 40 mg/kg/dag te verlagen.[2][3] Andere instanties, zoals het Voedingscentrum en vergelijkbare instanties in andere Europese landen beschouwen aspartaam als volledig veilig. Alleen voor fenylketonurie-patiënten wordt aspartaam afgeraden omdat een van de afbraakproducten, fenylalanine, voor hen gevaarlijk is.

Hieronder volgt een (onvolledige) lijst van zoetstoffen, met hun zoetheid in vergelijking met gewone suiker (sacharose)

• Overzicht van zoetstoffen (Food-Info.net van Wageningen Universiteit)
• De module Zoetstoffen als webchemie voor 5/6 vwo
• Interview in Trouw