Spijkenisse

Spijkenisse ( uitspraak (info / uitleg)) is een stad en voormalige gemeente in de gemeente Nissewaard op het eiland Putten in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De voormalige gemeente Spijkenisse telde 72.545 inwoners (1 mei 2014) volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en besloeg ruim 30 km², waarvan 4,07 km² water.[2] Het was qua inwoneraantal de 42e gemeente van Nederland en de derde stad binnen de Stadsregio Rotterdam.[3] Spijkenisse grensde in het zuiden en westen aan Bernisse en Korendijk en in het noorden en oosten aan Albrandswaard en Rotterdam. De kernen Hekelingen (tot 1966 een aparte gemeente) en Beerenplaat maakten deel uit van de gemeente Spijkenisse. De gemeente Spijkenisse participeerde in de samenwerkingsverbanden Stadsregio Rotterdam en Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Op 1 januari 2015 fuseerden de gemeenten Spijkenisse en Bernisse tot de nieuwe gemeente Nissewaard, waarvan Spijkenisse de hoofdplaats is. De plaats Spijkenisse telt 71.855 inwoners (4 oktober 2019).

Spijkenisse
Plaats in Nederland
(Details) (Details)

Situering
Provincie Zuid-Holland
Gemeente Nissewaard
Coördinaten51° 50′ NB, 4° 19′ OL
Algemeen
Oppervlakte30,27 km²
Inwoners (BAG, 2019)71.855[1]
Overig
Postcode3200-3209
Netnummer0181
Woonplaatscode3032
Belangrijke verkeersadersMetrolijnen
 C   D 

Auto(snel)wegen
A15 N218

Amsterdamse code10735
COROP-gebiedGroot-Rijnmond
Websitewww.spijkenisse.nl
Portaal    Nederland

Naam

De naam Spickenisse wordt het eerst genoemd in een bron van het jaar 1231. De plaats dankt zijn naam aan de woorden spieke (spits) en nesse (letterlijk neus); een spits stuk uitstekend land in een rivier, of schiereiland in een rivier.[4]

Bijnaam

Toen Spijkenisse als groeikern een snelle ontwikkeling doormaakte wisten de inwoners niet meer of ze de plaats nu nog een 'dorp' of eerder een 'stad' moesten noemen. Een gang naar het stadscentrum wordt nog vaak 'naar het dorp gaan' genoemd.[5] Spijkenissers gingen hun woonplaats schertsend Spijkcity of Spike City noemen. In straattaal komt ook de naam Spikri voor.[6]

Geschiedenis

Het gebied van Spijkenisse wordt al zeer lang bewoond. Archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat de eerste sporen van bewoning in het Maasmondgebied dateren van ongeveer 10.000 jaar geleden. Toen werkten er vissers (steurvangers) en jagers in het moerassige gebied van het huidige Spijkenisse.

De middeleeuwse dorpskerk is het oudste gebouw in Spijkenisse
Korenmolen Nooit Gedacht

Spijkenisse is ontstaan als een boeren- en vissersgemeenschap aan een kreek van de Oude Maas, nu de haven van Spijkenisse. Op de noordoever vormde zich een woondijk, de huidige Voorstraat. De huizen, de akkers en een stenen kerkgebouw daaromheen groeide uit tot dorpskern. De middeleeuwse Oude Kerk en het Marktplein bestaan nog steeds en zijn een bezienswaardigheid, evenals de molen Nooitgedacht aan het Noordeinde. In de 16e eeuw werd het dorp enkele malen getroffen door overstromingen. In de 17e en 18e eeuw werd Spijkenisse getroffen door branden. Door deze rampen werd de welvaart en economische groei in het gebied belemmerd.

De Heer van Putten had zeggenschap over het grondgebied. Het wapen van die familie wordt tegenwoordig gebruikt als het stadswapen. In 1459 ging de Heerlijkheid Putten, waaronder Spijkenisse, over naar Philips van Bourgondië. In 1581 kwam het gebied onder de macht van de Staten van Holland.[7]

Van 1817 tot 1966 waren Spijkenisse en Hekelingen twee zelfstandige gemeenten onder één burgemeester. Na de Tweede Wereldoorlog was het dorp nog bescheiden van omvang (ca. 2500 inwoners), maar vanaf de jaren 60 en jaren 70 is de gemeente als groeikern uitgegroeid tot een middelgrote gemeente. Spijkenisse werkt hard aan het ontgroeien van zijn status van groeikern door het actuele Centrumplan, een omvangrijk project dat Spijkenisse een groter en diverser centrum moet geven. Zo zijn er een grote bibliotheek annex cultureel centrum (de Boekenberg) en is er een nieuw theater (de Stoep) gebouwd.

Ontwikkeling van dijkdorp, via groeikern naar stad

De samenstelling van de bevolking bestond tot het midden van de twintigste eeuw vooral uit ambachtslieden en boeren die generaties lang afkomstig waren uit de directe nabijheid van Spijkenisse. Spijkenisse lag tot 1903 op een eiland zonder vaste oeververbindingen en daardoor vonden er weinig verhuisbewegingen plaats van en naar Voorne-Putten. Pas sinds de aanleg van een vaste oeververbinding met Rotterdam kwam er meer diversiteit in de bevolking.

In de jaren zestig van de twintigste eeuw groeide Spijkenisse door zijn ligging ten opzichte van de groeiende Rotterdamse havens. Veel werkende Rotterdammers vestigden zich in Spijkenisse om dichter bij het werk te kunnen wonen (vanaf de jaren 60 in Spijkenisse Noord, Sterrenkwartier en Groenewoud). In deze periode ontwikkelde Spijkenisse zich van een dorp tot een kleine woonplaats van 25.000 inwoners in 1973. In deze periode veranderde de bevolkingssamenstelling, waardoor de 'oorspronkelijke' Spijkenisser uit de dorpstijd vrijwel geheel opgaat in de 'nieuwe' Spijkenisser bevolking die voor een omvangrijk deel vanuit Rotterdam (en omgeving) zich vestigde. Ook het eeuwenoude dialect moest daarbij plaatsmaken voor het Rotterdams.

In 1977 aanvaardde de gemeente Spijkenisse de status van groeikern met een verhoogde taakstelling. Deze groeitaak hield in dat in een periode van vijftien jaar ca. 16.500 woningen gebouwd moesten worden. Het Rijk stelde middelen beschikbaar om de Rotterdamse metro naar Spijkenisse door te trekken. Voorwaarde hiervoor was dat het grootste deel van de taakstelling binnen een bepaalde straal van de metrostations moesten worden gebouwd en dat in een kleine straal rond de nieuwe metrostations in een hoge dichtheid moest worden gebouwd.

Het gemeentebestuur wilde de groei alleen realiseren door middel van een uitgebreid inspraakproces. De gebieden De Hoek, Groenewoud-Noord, De Akkers en Vriesland werden hiervoor opgedeeld in deelplannen van circa 300 woningen. Vooraf werden hiervoor uit het enorme woningzoekendenbestand (het zogenaamde stuwmeer) kandidaten geselecteerd. Deze toekomstige bewoners kozen de architect en gaven in ongeveer 20 inspraakavonden vorm aan het deelplan. Tijdens een van deze avonden werd een zogenaamde deelplanraad gekozen, die de bewoners tot een jaar na de oplevering van de wijk moest vertegenwoordigen. Deze deelplanraad had officiële bevoegdheden, zoals het verlenen van de bouwvergunning van het plan en het vaststellen van het bestemmingsplan. In 1980 en 1981 waren er ongeveer 25 van deze deelplanraden actief. Cor Lamers, de latere burgemeester van Bleiswijk, Houten en Schiedam, was de eerste deelplanraadsecretaris.

In de eerste groeikernjaren kwam er geen hoogbouw bij (meer dan vier verdiepingen), maar voor het overgrote deel eengezinswoningen, waarbij koop en huur volledig werden gemengd. Deze woningen worden voor het overgrote deel betrokken door woningzoekenden uit Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen. In de jaren tachtig groeide het inwonertal van Spijkenisse snel naar bijna 70.000 inwoners, waarvan verreweg het grootste deel in de wijk De Akkers kwam te wonen (daarnaast ook in Vriesland, De Hoek en Vogelenzang). In tegenstelling van wat vaak wordt gedacht ("Spijkenisse is een stad met lage inkomens") heeft Spijkenisse vooral de middeninkomens uit Rotterdam weggetrokken. Het hoge bouwtempo, het grote aantal woningen per hectare en het ontbreken van hoogbouw hebben bijgedragen tot een eenvormige uitstraling van deze groeikernwijken. Hoewel de groei van de plaats niet direct zorgde voor een stadse sfeer in het voormalige dorp bleek de gemeente wel de problemen van grote steden te ervaren.

Na deze periode stabiliseertde het inwoneraantal. Spijkenisse bouwt na de taakstellende groeitijd meer duurdere woningbouw (Schenkel, Maaswijk) en kampt met vertrekkende inwoners uit oudere wijken naar andere gemeenten en een blijvende groei van inwoners uit Rotterdamse wijken die gesaneerd worden (bijvoorbeeld Pendrecht). Hierdoor wordt de bevolkingssamenstelling verder gemêleerd door de instroom van grotere groepen immigranten.

Bibliotheek 'De Boekenberg'

In de 21e eeuw sloeg de gemeente een nieuwe koers in om na decennia van woningbouw de kwaliteit van het nog steeds karakterloze imago wat Spijkenisse nog steeds in de ogen van vele Nederlanders heeft op te poetsen: In een Stadsplan 2010/2020 besloot de gemeente het centrum zowel kwalitatief (sfeer en uitstraling) als kwantitatief (aantallen winkels) grondig nieuw in te richten, luxere voorzieningen te bouwen (publiekstrekkend) en bestaande (woning)bouw te herontwikkelen. Dit is tevens noodzakelijk gebleken om bewoners met nieuwe midden- en hogere inkomens naar Spijkenisse te lokken, die in de voorgaande decennia vooralsnog grotendeels Spijkenisse links hebben laten liggen. Juist voor deze inkomensgroepen wordt aan de zuidkant ruimte vrijgemaakt voor luxueuze woningbouw (in het dorp Hekelingen en Maaswijk-Landgoed), wordt een industrielocatie herontwikkeld tot klassiek ogende woningbouw (Centrum-Staalmeesters; Vierambachten) en wordt een nieuwe stadswijk ontwikkeld direct aan de Maas (De Elementen).

Bestuurlijke indeling

Wijken

Spijkenisse (Nissewaard stad) bestaat uit diverse wijken, o.a.

  • De Akkers (met de buurten Gaard, Dreef, Kreek, Voorde, Donk en Akkers-Centrum)
  • Centrum
  • De Elementen
  • Gildenwijk (voorheen: Groenewoud-Noord)
  • Groenewoud
  • De Hoek
  • Hoogwerf (samen met Schiekamp bekend als Spijkenisse-Noord)
  • Maaswijk (met de buurten Landgoed en De Waaijer)
  • Schenkel
  • Schiekamp (samen met Hoogwerf bekend als Spijkenisse-Noord)
  • Staalmeesters (vaak apart genoemd onderdeel van Centrum, het is echter een buurt binnen een wijk)
  • Sterrenkwartier
  • Vierambachten (ook bekend als: Rietvelden)
  • Vogelenzang (-Noord en -Zuid)
  • Vriesland
  • Waterland

Verbindingen met het vasteland en het achterland

Spijkenisse ligt midden in de Rijn-Maasdelta. De rivieren Oude Maas en Spui, de Bernisse en het Hartelkanaal en ook de Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg omzomen de plaats en vormen van oudsher natuurlijke barrières. Het dorp heeft -net als andere dorpen op Voorne-Putten eeuwenlang een geïsoleerde ligging gehad ten opzichte van het vasteland van Holland. Pas bij de opening van de Spijkenisserbrug over de Oude Maas (geopend in 1903) werd het contact met IJsselmonde en Rotterdam gestimuleerd. Hierdoor werd Spijkenisse (en de rest van Voorne-Putten) uit zijn isolement gehaald. In de jaren 70 werd deze brug vervangen door een deel van de oude Moerdijkbrug, maar de portalen zijn behouden en herplaatst.

De Spijkenisserbrug ten tijde van groot onderhoud in 2002.

Vanaf Voorne-Putten zijn sinds de eerste brug enkele verbindingen gemaakt met het noordelijk gelegen havengebied van Rotterdam (waaronder de Hartelbrug bij Spijkenisse), maar deze sluiten gezamenlijk slechts op één punt net ten noorden van Spijkenisse (Botlektunnel en Botlekbrug) aan op Rotterdam. Naar het zuiden is Spijkenisse ontsloten naar Goeree-Overflakkee via de Haringvlietdam, naar de Hoeksche Waard via een veerpontverbinding met Nieuw-Beijerland vanaf Hekelingen en een toeristisch fietsveer tussen Beerenplaat, Oud-Beijerland en Rhoon. Geen van deze verbindingen naar het zuiden zijn zo belast als de eerder genoemde verbindingen naar Rotterdam en verder naar Den Haag, Utrecht, Dordrecht en Noord-Brabant, die allen over vaste bruggen en tunnels gaan en tevens gedeeld moeten worden met het omvangrijke goederenverkeer vanuit de Rotterdamse havens. Het is tegenwoordig dan ook landelijk bekend dat dit deel van Nederland zeer slecht bereikbaar (en ontsloten) is, vooral in spitsuren. Dit wordt mede veroorzaakt door het feit dat Spijkenisse (na Amstelveen) de op één na grootste plaats van Nederland is zonder eigen treinstation.

Stoomtram en metro

De Spijkenissebrug is geopend als trambrug. De stoomtram van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij werd aangelegd, die langs de Groene Kruisweg naar Brielle en door de polder naar Hellevoetsluis liep. Deze lijn is wegens de oprukkende auto en autobus op 14 februari 1966 gestaakt. Tegenwoordig is de trambaan een fietspad.

In 1985 werd (in verband met de verstedelijking) Spijkenisse weer bereikbaar per rails, dit keer door aansluiting op het Rotterdamse metronet. De Rotterdamse metro heeft tegenwoordig zijn eindpunt in Spijkenisse. Nadat de metro vanuit de tunnel onder de Oude Maas bovenkomt stopt hij op de stations Spijkenisse Centrum, Heemraadlaan en De Akkers. Om vanuit Spijkenisse met de trein te reizen zijn er twee mogelijkheden:

Met de komst van de Calandlijn zijn de busverbindingen van Connexxion naar Schiedam komen te vervallen. De doortrekking van de metro naar Spijkenisse werd geopend op 24 april 1985; van deze gebeurtenis is door de Smalfilm- en Videogroep Spijkenisse een opname gepresenteerd die in 2000 is uitgezonden door RTV Rijnmond.

Kunst en cultuur

In Spijkenisse is een theater (de Stoep) en een Centrum voor de Kunsten Spijkenisse en Muziekpodium. Daarnaast kan men een discotheek en een bibliotheek vinden in Spijkenisse. Verder wordt er ieder jaar in april een Kunstroute gehouden. Daarnaast is er achtmaal per jaar in galerie en kunstuitleen RAR in het oude gemeentehuis uit 1886 aan het Noordeinde, een open podium met muziek en poëzie: LiteRAR.

Evenementen
Standbeeld ter herinnering aan alle dorpsomroepers in Spijkenisse

Gezondheidszorg

Bekende inwoners

Geboren

Woonachtig

Woonachtig in het verleden

Centrumplan

In het centrum van Spijkenisse wordt volop gebouwd. Deze bouw is een deel van het "Centrumplan". Dit is een project om in Spijkenisse een geheel nieuw stadshart te creëren. Spijkenissers noemen het centrum van hun stad ook wel "het dorp".

Partnersteden

Een overeenkomst tussen deze drie gemeenten is dat ze alle drie sinds de tweede helft van de 20e eeuw snel in bevolkingsgrootte zijn toegenomen door verhuizing vanuit een nabijgelegen grote stad: Spijkenisse vanuit Rotterdam, Thetford vanuit Londen en Hürth vanuit Keulen.

Sport
  • Aikido (martial art): stichting Iwa-ryu aikido
  • Atletiek: (AV Spark)
  • Basketbal: De Hurricanes
  • Korfbal: Korfbalvereniging Olympia
  • Handbal: H.V.O.S
  • Hockey: HV Spijkenisse
  • Honkbal: HSV Spikes
  • Voetbal: VV Spijkenisse, VV Hekelingen, SCO 63 en SC Botlek
  • Badminton: BC De Akkers en BC Ritte-Spijkenisse (fusie van de clubs BC Spijkenisse en BV De Ritte)
  • Volleybal: SPIVO
  • American Football: Spijkenisse Scouts
  • Zwemmen: Zwemvereniging De Kempvis
  • Turnen: GV Sportuna
  • Taekwondo: Taekwondo Voorne-Putten
  • Twirlen: Toss
  • Triathlon : tvs90
  • Skateboarden: Dirty Green
  • Krav Maga (zelf verdediging): Self Defence and More
  • Braziliaans Jiu-Jitsu: BJJ Spijkenisse

Monumenten

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:

Zie ook
Zie de categorie Spijkenisse van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.