Hoeksche Waard (eiland)

De oudste vondsten die in de Hoeksche Waard gedaan zijn stammen uit het Neolithicum en zijn circa 4.000 jaar oud. Deze vondsten, die in Puttershoek gedaan waren, bestonden uit aardewerk.[4] Ook in Mijnsheerenland zijn er oude aardewerkscherven gevonden. Ook in Westmaas zijn er oude vondsten gedaan die erop duidden dat er gedurende de IJzertijd aan de oevers van de Binnenmaas in zeezout werd gehandeld. Er waren hulpmiddelen aangetroffen waarmee zeezout werd bereid en verpakt voor de handel, onder andere aardewerk en afval.

Rond 2015 zijn er in Puttershoek spectaculaire vondsten gedaan van een nederzetting uit de jonge steentijd, de periode van de eerste boeren. Bij de bouw van de laatste fase van de Wijk van je Leven zijn aardewerkfragmenten, voedselresten en een kleine vuistbijl gevonden.[5] Al deze opgravingen tonen aan dat er al heel vroeg permanente bewoning in de Hoeksche Waard aanwezig was, al ver voor de Romeinse Tijd.

Sint-Elizabethsvloed, geschilderd 70 jaren na de ramp

In de Hoeksche Waard zijn veel vondsten gedaan die erop duiden dat het een belangrijk gebied was voor de Romeinen, dat het achterland van goederen voorzag via rivieren en kanalen. Dat kwam door de ligging van de Romeins-Middeleeuwse Maas, waarvan de Binnenmaas nu nog slechts een overblijfsel is. Deze rivier vormde de noordelijke grens van het Romeinse Rijk, de limes. Bovendien was de Hoeksche Waard in die tijd ook erg dichtbevolkt en welvarend. Vooral het contreien van de Binnenmaas was van belang voor de Romeinen. Er zijn in Maasdam onder andere een hotel, grafveld, aanlegplaats en een legerkamp gevonden. Ook bij Westmaas en Mijnsheerenland zijn veel vondsten gedaan. Bovendien zijn er vier Romeinse havens gevonden en de resten van een dam of brug over de rivier.

Toen de Romeinen uit het gebied verdwenen bleef de Hoeksche Waard lang onbewoond. Ook de Romeinse dam bij Maasdam viel in verval. Pas rond 800 na Christus ontstonden er weer dorpen. Ze waren vaak gebouwd op terpen, die hier hillen worden genoemd. Dat was om zo min mogelijk last te hebben van overstromingen, die vooral vanaf 1000 na Christus het gebied teisterden. Bij Maasdam zijn resten van een hille gevonden. De bewoners lieten onder meer een gesp, een mantelspeld, een rammelaar en een drinkbeker na.[6]

Rond deze tijd bestond het dorp Strijen waarschijnlijk al, maar niet zo lang als de Strijenlegende doet beweren. Diverse opgravingen suggereren dat Strijen al erg vroeg een belangrijk dorp in de Hoeksche Waard was. Strijen lag in deze tijd langs de Striene, die van het noorden naar het zuiden door de Hoeksche Waard liep.

Op kaarten uit de late middeleeuwen zijn ook de twee eilanden Corendijck en Piershille te zien. Deze eilanden waren niet meer dan drooggevallen plekken in een gebied die werd beheerst door het getij. Piershille, het huidige Piershil, verwijst naar zo'n verhogende plek, een hille.

Kaart van de Grote Waard voor de Sint-Elizabethsvloed, met aan de linkerkant wat nu de Hoeksche Waard is

In de loop van de 13e eeuw raakte in de Hoeksche Waard de Maas als actieve rivierloop buiten gebruik. De rivier werd in 1282 ter hoogte van het huidige Maasdam afgedamd. Het oostelijk deel werd ingepolderd en omgeven door de Waarddijk en maakte daarmee onder deel uit van de Grote Waard. Later, in de 16e eeuw, zou er ook een dam bij Westmaas gebouwd worden, waardoor de Binnenmaas als enige overblijfsel van deze rivier bleef bestaan. De inpoldering van de Grote Waard zorgde ervoor dat overstromingen minder vaak voorkwamen, en dus werd het land ook meer bewoonbaar, wat veel inwoners aantrok. De Hoeksche Waard was in deze tijd deel van het Baljuwschap Zuid-Holland, een onderdeel van het Graafschap Holland (dat op zijn beurt weer deel uitmaakte van het Heilige Roomse Rijk).

Maar alles veranderde op 18 november 1421, toen de Sint-Elisabethsvloed de dijk bij Broek doorbrak en de gehele Grote Waard onderliep. De vloed veranderde de grond en het landschap drastisch en zorgde onder andere voor het ontstaan van de Biesbosch. Na de Sint-Elisabethsvloed strekte zich ten oosten van Maasdam, dat aan de uiterste westzijde van de Grote Waard had gelegen, een watervlakte of binnenzee uit die reikte tot aan Werkendam. Veel mensen kwamen bij de vloed om en hele dorpen werden vernietigd. Sommige dorpen zouden nooit meer heropgebouwd worden. Alleen de Munnikenpolder en de Sint Anthoniepolder overleefden de vloed, net als de kerk in de Sint Anthoniepolder, het oudste gebouw van de Hoeksche Waard.

Na de Sint-Elizabethsvloed werd de Hoeksche Waard langzaamaan weer ingepolderd en bewoond. De dam in de Maas werd herbouwd en nieuwe dorpen werden gesticht, zoals het huidige Oud-Beijerland, gesticht door Lamoraal van Egmont in 1559. De bedijking van de Hoeksche Waard vond in hoofdzaak plaats tussen 1538 en 1653. In de anderhalve eeuw daarna werden nog wat strookjes langs het Haringvliet en het Hollands Diep bedijkt. In de laatste 200 jaar is aan de omvang van het eiland dus niet veel veranderd.

In de loop van de jaren na de Sint-Elizabethsvloed werd ook de binnenzee die ontstaan was ten oosten van Maasdam ingepolderd. In deze ingepolderde gebieden werd in 1593 het dorp 's-Gravendeel gesticht. De reeks inpolderingen in oostelijke richting stokte bij de Trekdam, de ka langs de voorloper van de Dordtse Kil. Dit smalle watertje vormde voor Dordrecht de verbinding met de zee en daar moesten de landaanwinners afblijven.[7]