18e eeuw

De 18e eeuw (van de christelijke jaartelling) is de 18e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 1701 tot en met 1800. De 18e eeuw behoort tot het 2e millennium. Op politiek terrein hebben zich enorme verschuivingen voorgedaan, vooral in het laatste decennium. Na de Franse Revolutie van 1789 heeft Frankrijk zich ontwikkeld tot de meest agressieve mogendheid: onder leiding van Napoleon Bonaparte voert het oorlog tegen Rusland, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk, Portugal, Napels en het Osmaanse Rijk. Deze sterke expansiedrift doet zich voor aan het einde van een eeuw die juist een verlies van Franse macht op het continent en in de koloniën te zien heeft gegeven. Het Verenigd Koninkrijk heeft zich ontwikkeld tot de sterkste mogendheid in Europa, hoewel deze positie nu door Frankrijk wordt aangevochten. Vooral de omvang van het Britse koloniale rijk is toegenomen (Voor-Indië, Canada), ondanks het verlies van de nu onafhankelijke Verenigde Staten. Oostenrijk is evenals het Verenigd Koninkrijk een van de meest vooraanstaande en verbeten tegenstanders van het revolutionaire Frankrijk; het land heeft de afgelopen eeuw een voorname rol gespeeld in de strijd om de Europese hegemonie. Het andere belangrijke Duitse land, Pruisen, houdt zich afzijdig van de Europese troebelen. Het land heeft zich vooral door zijn sterke interne structuur de afgelopen honderd jaar kunnen opwerken tot een van de machtigste mogendheden. De kolos in het oosten, Rusland, heeft zijn grenzen verder naar het westen verlegd en speelt nu eigenlijk voor het eerst in zijn geschiedenis daadwerkelijk een rol van betekenis in de Europese politiek. Deze vijf landen – Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk, Pruisen en Rusland – bepalen grotendeels het politieke gezicht van Europa in de achttiende eeuw.

Er zijn grote verliezers in deze eeuw. Spanje, in de 17e eeuw nog in het bezit van een machtig leger en van uitgestrekte gebieden op het continent, is nu een verkommerd land in een uithoek van Europa. De hegemonie van Zweden in het noorden is sedert de rampzalige oorlogen van Karel XII volledig tenietgedaan. De trotse onafhankelijkheid van de Republiek der Zeven Provinciën is verloren gegaan: Nederland is nu onder de naam Bataafse Republiek een vazalstaat van Frankrijk. De Zuidelijke Nederlanden staan, na bijna een eeuw Oostenrijkse overheersing, onder Frans bewind. In Zuidoost-Europa heeft het Osmaanse Rijk verdere verliezen moeten accepteren; het speelt nauwelijks meer een rol in de continentale politiek

In deze eeuw is zich een mondiale economie gaan ontwikkelen met Europa als middelpunt; dit continent, met name het noordwesten, is dan ook onvergelijkbaar rijker dan welk ander werelddeel ook. De talrijke uitvindingen en de ontwikkelde techniek, die hun uitwerking op de landbouw en de industrie niet mist, stelt vele Europeanen in staat een grotere greep te krijgen op vroeger niet te beïnvloeden omstandigheden.