Homo heidelbergensis

Schöningen speer VII

De Homo heidelbergensis bediende zich van stenen werktuigen van het Acheuléen-type (Mode 2), zoals deze al sinds lang door zijn voorganger Homo ergaster gemaakt werden.[10] Rond 300.000 jaar geleden ontwikkelde Homo heidelbergensis deze techniek verder, waarbij de zogeheten Levallois-werktuigen gemaakt werden door stukken van stenen af te hakken, net zo lang totdat ze een brede vlakke vorm hadden.[11] Vervolgens gaf de maker een harde klap op de bovenkant van de steen en sloeg zo een groot stuk af. Ze gebruikten Levallois-werktuigen om vlees en plantaardig voedsel te snijden en misschien ook als speerpunt.

De door brand gewijzigde gereedschappen en verbrand hout gevonden op de plaats van Gesher Benot Ya-aqov in Israël, waarvan de ouderdom geschat wordt op ca. 790.000 jaar, bewijzen dat de H. heidelbergensis in staat was controle te hebben over het vuur.[12]

Pieter Stoel en Freek Busschers (TNO) onderzochten vuurstenen voorwerpen en de geologische omstandigheden waarin zij werden gevonden uit het Utrechtse Woerden. De voorwerpen hebben waarschijnlijk een ouderdom van 370.000-600.000 jaar en kunnen daarom gemaakt zijn door de Homo heidelbergensis.[13] Deze vondsten zijn ouder dan die uit de regio Maastricht waar de tot nu toe oudste Nederlandse artefacten vandaan komen. Deze voorwerpen behoorden toe aan mensen die hier 250.000-300.000 jaar geleden hun kampementen opsloegen. Of ze van neanderthalers waren of van mensen van het Homo heidelbergensis-type is nog onduidelijk. Voor de neanderthalers zijn de voorwerpen aan de oude kant, terwijl ze voor Homo heidelbergensis aan de jonge kant zijn.[14]

Atypische vroegpaleolithische vuurstenen vuistbijl, 500.000 tot 390.000 jaar oud, opgegraven te Kesselt Op de Schans, collectie van de KU Leuven, Gallo-Romeins Museum (Tongeren)

In België zijn geen fossiele resten van Homo heidelbergensis gevonden, maar wel vuurstenen werktuigen die op basis van hun ouderdom zeker door Homo heidelbergensis gemaakt en gebruikt geweest zijn. De sites bevinden zich in twee gebieden: het Beneden-Maasbekken (Kesselt) en het Henebekken (Mesvin, Spiennes en Masnuy-Saint-Jean). Dat is geen toeval, want in beide gebieden komt overvloedig vuursteen voor. De Acheuleaanwerktuigen van Kesselt Op de Schans, waaronder een vuistbijl[15], zijn minstens 390.000 en mogelijk zelfs 500.000 jaar oud.[16]

Sinds 1976 hebben Spaanse wetenschappers van de Universidad Complutense te Madrid in de grot van Sima de los Huesos veel fossielen van de Homo heidelbergensis opgegraven. Een van de skeletten betrof een 10-jarig kind. Een Spaans team onder leiding van antropoloog Ana Garcia ontdekte dat het kind al vanaf de geboorte ernstig gehandicapt was. Het leed aan craniosynostose.[17] In tegenstelling tot bij gezonde pasgeborenen zijn de schedelnaden grotendeels aan elkaar gegroeid. De schedel is hierdoor niet meer flexibel genoeg om plaats te maken voor de groeiende hersenen. De gevolgen zijn niet alleen een ander uiterlijk, maar ook mentale retardatie. Dat het kind niet aan zijn lot overgelaten werd en 10 jaar oud kon worden, geeft aan dat het verzorgd werd. Een aanwijzing dat de Homo heidelbergensis aan zorg deed, een duidelijke vorm van modern menselijk gedrag.

Aanwijzingen dat ze hun doden ritueel begroeven zijn er niet. Integendeel: de skeletvondsten die aangetroffen werden in de grot Sima de los Huesos geven aan dat ze hun doden als afval behandelden. Ze werden samen met ander afval, zoals botten van dieren, in een diepe rotsspleet gegooid.[18]

H. heidelbergensis was waarschijnlijk de eerste mensensoort die op groot wild jaagde.[19] Botresten van dieren, zoals wilde herten, paarden, olifanten, nijlpaarden, neushoorns, waar door het slachten veroorzaakte markeringen op voorkwamen, zijn op verschillende locaties samen met fossielen van de H. heidelbergensis gevonden.

Verder bewijs hiervoor vormen de 400.000 jaar oude houten werp- en jachtsperen gevonden op de archeologische site van Schöningen, Duitsland, die aangetroffen werden met stenen werktuigen en de overblijfselen van meer dan 10 geslachte paarden.[20]

Reconstructie van de hut Terra Amata 2. Deze is ca. 390.000 jaar oud.

H. heidelbergensis maakte waarschijnlijk gebruik van natuurlijke schuilplaatsen. Van deze soort is ook bekend dat ze in staat waren eenvoudige schuilplaatsen te bouwen.[21] Bewijs hiervoor komt van de site van Terra Amata, Frankrijk.

Deze hutten boden onderdak en bescherming aan een vroege menselijke familie of sociale groep. Wetenschappers vonden op deze locatie paalgaten en andere bewijzen van meerdere hutten.[21] Sommige onderkomens waren 14,9 meter lang.