Homo erectus

Tegenwoordig worden de Afrikaanse "erectus"-vondsten vaak als een aparte soort beschouwd, Homo ergaster. De naam Homo erectus zou dan voorbehouden blijven aan de Aziatische tak. Europese "Homo erectus-achtige" vondsten worden nu meest als Homo antecessor ingedeeld. Niet alle paleoantropologen zijn het hier mee eens en beschouwen H. ergaster en H. erectus als variaties van dezelfde soort.

De eerste fossielen die werden toegewezen aan Homo erectus omvatten onder meer een schedeldak. Deze mensachtige resten werden tussen 1889 en 1893 door de Nederlandse paleontoloog Eugène Dubois op Java (Indonesië) ontdekt. Zij staan bekend als de 'Javamens'. Aanvankelijk werd deze soort beschreven als Pithecanthropus erectus, of de ‘opgerichte aapmens’. Later, in 1927, werden meer fossielen gevonden in Zhoukoudian (China) door Davidson Black, de toenmalige directeur van de Medische Universiteit van Peking. Deze fossielen werden aanvankelijk beschreven als Sinanthropus pekinensis, of de ‘pekingmens’. Zij worden gedateerd op ongeveer 300.000 tot 400.000 jaar oud. Na het verzamelen en bestuderen van talrijke fossielen kwam Black tot de conclusie dat Sinanthropus zeer sterk leek op de Pithecanthropus van Dubois (veel van dit materiaal is echter verloren gegaan gedurende de Tweede Wereldoorlog). Na verdere vergelijkende studies werden beide soorten uiteindelijk in 1951 binnen eenzelfde soort geplaatst, nl. Homo erectus.

Het hersenvolume van Homo erectus evolueerde van 850 cc tot 1100 cc. Deze toename in hersenvolume ging gelijk op met een toename in lichaamslengte. De schedel wordt gekenmerkt door opvallend dikke beenderen. Het frontale vlak van het schedeldak is schuin en laag, in tegenstelling tot het rechte en hoge voorhoofd bij Homo sapiens. De neusopening, die groter is dan bij de moderne mens, is lichtjes naar voor geplaatst, wat suggereert dat bij Homo erectus voor het eerst de neus uit het gezicht steekt zoals bij latere mensensoorten ook het geval zal zijn. De onderkaak is massief en zwaar gebouwd met relatief grote tanden. De kin ontbreekt. De lengte van Homo erectus wordt geschat op 1,8 m (63 kg) voor mannelijke individuen en 1,55 m (52 kg) voor vrouwelijke individuen. Aan de bouw van de heup en de heupgewrichten is te zien dat Homo erectus een uitstekende renner moet zijn geweest.

Homo erectus vertoonde ander gedrag dan Homo habilis. Deze laatste is wel de eerste die geassocieerd wordt met stenen werktuigen, maar H. erectus en H. ergaster vertonen specialisaties op verschillende vlakken. Bovendien is Homo erectus c.q. H. ergaster de eerste die het Afrikaanse continent verliet.

De sociale structuur van populaties van Homo erectus was vermoedelijk vrij complex. Er zijn aanwijzingen voor georganiseerde jachtpartijen. Ook kenden deze mensen een levensstijl waarbij tijdens hun trektochten vaste plaatsen werden aangehouden die het gunstigst waren gedurende de verschillende jaargetijden, en waar men steeds naar terugkeerde. Men gaat er tevens van uit dat het gebruik en de beheersing van het vuur aanwezig was bij Homo erectus. De oudste bewijzen hiervan zijn afkomstig van de Zhoukoudian-locaties, en bestaan uit verbrande beenderen en stenen, dikke lagen as en verkoold hout. Het gebruik van vuur wordt beschouwd als een van de cruciale vereisten die migratie mogelijk maakten.

De werktuigen bestonden vooral uit chopping tools. De karakteristieke vuistbijlen die gerekend worden tot de Acheuléen-cultuur van Homo ergaster komen slechts zelden voor.

• 
  Pekingmens
• 
  Lantianmens
• 
  Sangiran 17
• 
  Sangiran 2