Australopithecus sediba

Lee Berger laat de schedel ter vergelijking zien

In 2008 begon de Zuid-Afrikaanse paleoantropoloog Lee R. Berger de omgeving van de werelderfgoedlocatie uit te kammen. De eerste vondst van Australopithecus sediba was een deel van een sleutelbeen, toevallig ontdekt door Bergers negen jaar oude zoontje. Verdere opgravingen leverden onder andere de schedel van het holotype op, specimen MH1. Het bleek te gaan om een 1,27 m lange mannelijk, juveniel exemplaar, waarschijnlijk rond de 12 jaar oud. De leeftijd werd afgeleid uit het feit dat de verstandskiezen al door waren en in occlusie stonden. De inhoud van de schedel bedraagt ongeveer 420 cm³. Uit vergelijking met andere mensachtigen werd geconcludeerd dat het schedelinhoud van het holotype ongeveer 95% van dat van een volwassen exemplaar moet zijn.[2] Behalve het sleutelbeen en de beide kaken, waarin verschillende relatief kleine tanden, werden ook een opperarmbeen, een kuitbeen en fragmenten van de wervelkolom, de ribben en het bekken gevonden. In vergelijking met de oudste homo vondsten zijn de skeletten vrij compleet, waardoor er een meer compleet beeld van een vroege mensensoort is.

Van het tweede skelet, een volwassen vrouwelijk individu, werden een tand uit de bovenkaak, fragmenten van de onderkaak en een vrijwel complete arm gevonden. Daarnaast werden fragmenten van nog twee skeletten gevonden, een volwassen en een juveniel exemplaar.

Australopithecus sediba had net als andere soorten Australopithecus relatief lange armen vergeleken met de benen. De handen waren krachtig en kort en het bekken was relatief modern en doet aan Homo denken.

Op dezelfde plek werden Vroeg-Pleistocene fossielen van diverse dieren gevonden, zoals sabeltandkatten (Dinofelis, Megantereon), voorouders van bruine hyena's en Afrikaanse wilde honden, paarden, varkens, hazen, mangoesten en antilopen (klipspringers). Mogelijk vormde de vindplek in het vroege Pleistoceen een ondergrondse bron in een zinkgat, waar de dieren invielen na te zijn aangetrokken door de geur van water. De karkassen kunnen in een ondergrondse poel kalkrijk water zijn terechtgekomen waar de omstandigheden voor fossilisatie gunstig waren. De zinkgaten zijn later door verdere verkarsting uitgegroeid tot het huidige grottensysteem.

De mensachtigen werden waarschijnlijk begraven en konden op die manier voor aaseters beschermd worden en fossiliseren. Door middel van uranium-looddatering kon de onder de skeletten liggende gesteentelaag gedateerd worden op 2,026 ± 0,021 miljoen jaar. De eroverheen liggende laag, waarin zich de fossielen bevonden, werd met magnetostratigrafische analyse op 1,95 tot 1,78 miljoen jaar oud gedateerd.[3]

De schedel van het holotype heeft zowel apomorfe als plesiomorfe kenmerken en verschilt zowel van oudere chronosoorten als Australopithecus anamensis, Australopithecus garhi en Australopithecus afarensis, als van jongere soorten binnen het geslacht Homo. De geringe schedelinhoud en kleine lengte van beide exemplaren waren de belangrijkste redenen voor de ontdekkers hun vondsten niet aan het geslacht Homo maar aan Australopithecus toe te wijzen.[2] De morfologie van het bekken en de heupen doet echter sterk aan het geslacht Homo denken en laten zien dat de soort relatief snel op twee benen moet hebben kunnen lopen vergeleken met oudere soorten Australopithecus.

De ontdekkers zien de soort als een tussenvorm tussen Australopithecus africanus (de soort waartoe het Taung Child en Mrs. Ples behoren) en Homo habilis of zelfs de latere Homo erectus (waarvan in Afrika o.a. Turkana Boy een voorbeeld is).[2] Andere onderzoekers wijzen op verschillen met Homo en zijn daarom voorzichtiger. Ze zien Australopithecus sediba als een late zuidelijk-Afrikaanse soort Australopithecus, die een tijdgenoot van de eerste mensen (geslacht Homo) was.[4] De oudste fossielen die tot het geslacht Homo worden gerekend zijn die van Homo rudolfensis en zijn ongeveer 2,5 miljoen jaar oud, duidelijk ouder dan Australopithecus sediba.

Daarnaast is er kritiek op het feit dat de morfologische conclusies aan de hand van een juveniel exemplaar werden gedaan, terwijl onbekend is hoe een volwassen exemplaar eruitzag. Ook wijzen de critici op het feit dat er tussen de verschillende vondsten van Australopithecus veel morfologische verschillen bestaan en dat hiermee rekening gehouden moet voordat vast kan staan dat Australopithecus sediba een aparte soort vormt.