Draak (fabeldier)

Een draak is een groot mythisch wezen met een slangachtig of anderszins reptielachtig lichaam. De draak speelt wereldwijd een rol in mythologieën. Het geloof in deze wezens ontstond mogelijk door de geringe kennis die oude culturen bezaten van de gigantische, prehistorische, 'draakachtige' reptielen.[1] Het woord "draak" is afgeleid van het Griekse δράκων (drakōn),[2] waarmee oorspronkelijk elk soort serpent werd aangeduid. Welke vorm de draak in de mythologie later ook aannam, hij bleef in essentie een slang.

Draak uit de middeleeuwen, Nordisk familjebok
Een van de oudste afbeeldingen van een draak op de Isjtarpoort
Een draak (zie ook Draak van India en Ethiopië) grijpt een olifant, afbeelding uit het Aberdeen Bestiarium, 12e eeuw.

Beschrijving

De Europese draak, afkomstig uit verschillende Europese mythologieën, verschilt in menig opzicht van de oosterse draak die afgeleid is van de Chinese draak. De draak wordt in het bijbelgedeelte Openbaring 12:3 (Apocalyps) voorgesteld als een monster met meerdere koppen (meestal zeven), een uitbeelding die duidelijk geïnspireerd is door de oude Mesopotamische iconografie.

De vorm en het uiterlijk van een draak variëren per overlevering. Een draak wordt vaak uitgebeeld met het lichaam van een slang of een krokodil; klauwen en soms de kop van een arend, leeuw of valk; vleermuisvleugels (vlerken). In Indië vindt men olifants-draken en in China herten-draken.

Veel draken worden ook wel ingedeeld bij de serpenten. Ook worden ze in verband gebracht met visachtigen. De termen worden vaak door elkaar gebruikt. Zie ook bestiarium en het Visboeck.

Het geloof dat een draak vuur spuwde wordt soms toegeschreven aan het feit dat men een vallende ster ook draak noemde. Het spoor dat een vallende ster trok werd dan geassocieerd met de vurige adem van de draak.

Cultuurafhankelijke symboliek
Y Ddraig Goch van het wapen van Wales
Lancelot vecht met de draak, Arthur Rackham

Draken symboliseren afhankelijk van de cultuur, verschillende krachten. In het voor-christelijke Europa gold de draak niet per se als ongunstig en vaak zelfs als gunstig. Onder het christendom verkreeg de draak in Europa een kwalijke roep en werd, als verwant aan de slang uit het Bijbelhoofdstuk Genesis, als kwaadaardig voorgesteld.

In het middeleeuwse christendom stond de draak symbool voor het voorchristelijke denken, de niet-christelijke, heidense wereld en ook voor de gevallen engel, de duivel. Enkele bekende drakendoders zijn Sint-Michaël, Sint-Joris, Perseus, Herakles, Apollo, Siegfried, koning Arthur en Lancelot. Om zijn afschrikwekkende uiterlijk siert de draak veel wapenschilden en vlaggen, de draak wordt vaak gebruikt in de heraldiek. Ook komt de draak voor in namen zoals Drakensteyn en kasteel Drakenburg.

In landen buiten Europa brengt de draak vaak geluk of biedt bescherming tegen het kwade. In Mesopotamië was de oorspronkelijke almachtige godin die de andere goden ter wereld bracht een draak, zie Mesopotamische mythologie. In Egypte was Apepi een god in drakengedaante die heerste over de onderwereld en over het kwade. In Griekse mythes worden drakontes voorgesteld als slimme, magische wezens die uit de aarde kwamen, en de godin Athena had een slang als huisdier en helper.

Gedeelde symboliek
Ouroboros, Lucas Jennis, 1609-1631

De ouroboros is een afbeelding van een slang of een draak die in zijn eigen staart bijt (deze opeet) en op die manier een eeuwige cirkel vormt. Van de draak wordt gezegd dat hij zichzelf op deze manier bevrucht: de staart is het mannelijk orgaan en de mond is het vrouwelijk orgaan. De naam ouroboros komt uit het Grieks ("ουροβόρος") en betekent staart-eter. In de alchemistische symboliek worden draken geassocieerd met vuur en het chaotische oermateriaal.

De draak is een van de oudste mythische symbolen ter wereld. Hij komt voor in de Azteekse mythologie, de Chinese mythologie en in vele andere. Kur was in de Akkadische mythologie de slang en werd voorgesteld als een monsterlijke draak met geschubd lichaam en grote vleugels. De Midgaardslang is zo enorm groot dat hij in een cirkel om Midgard, de wereld, ligt. Zijn kop reikt tot aan de punt van zijn staart en wanneer hij er in bijt (net als de ouroboros) schudt hij van woede, waarmee hij aardbevingen veroorzaakt. Op bas-reliëfs wordt Tiamat, uit de Sumerische en Babylonische mythologie, meestal afgebeeld als draak, in navolging van de zogenaamde chaosdrakenstrijd. Azhi Dahaka wordt vaak beschreven als een driekoppig, draakachtig monster.

Ook de regenboogslang komt in meerdere culturen voor. Aido-Hwedo eet ook zijn eigen staart.

Europa
De Slavische draak is verslagen en de vrouw wordt bevrijd, Ivan Bilibin
Draak in het museum in Laon, 13e tot 15e eeuw

In Europese mythologie wordt een draak als een legendarisch slangachtig wezen beschouwd. Mogelijk vinden ze hun oorsprong in de verering van slangen in verschillende religies ter wereld.

Het Latijnse woord draco stamt direct af van het Griekse δράκων (drákoon), wat slang betekent. Het Nederlandse woord 'worm' (Oudengels: wyrm, Oud-Duits: wurm, Oudnoords: ormr) betekent (ongeveer) hetzelfde als slang.

De draak is gevleugeld, maar heeft toch een ondergronds verblijf zoals een grot, wat erop wijst dat het een wezen is dat met het aarde-element verbonden is. Dit laat zien dat de draak een verschrikkelijk oud aardwezen moet zijn. Zie ook de lintworm, wyvern, basilisk en de slangdraak. De draak staat in Europa meestal voor de duivel of het kwaad, al zijn er uitzonderingen, zoals Y Ddraig Goch, de 'Rode Draak' van Wales.

Sint-Margriet is ook patroonheilige van enkele dorpen waar ze meestal staat afgebeeld als een heldin die net een draak heeft verslagen, een verwijzing naar een andere legende die men over haar vertelt. Het verhaal van de draak en de dito afbeeldingen zijn symbolisch of allegorisch voor de lokale omverwerping van de afgoderij in casu het geloof van de Noormannen of van de vernietiging van hun afgodsbeelden (de draak is een typisch attribuut in de Noormannen- of Vikingenwereld) die zich op de Wy of heilige vikingplaats bevonden.

De aitvaras is een fabeldier dat voor het eerst opduikt in 1547. Het is volgens de inwoners van Letland en Litouwen een zwarte kat of een haan met vier drakenpoten en een vurige staart.

De peluda (ook wel velue genoemd) is een Frans fabeldier, een waterdraak met slangenstaart, een lijf als van een stekelvarken en schildpadpoten. De tarasque zouden in het Rhônedal in Frankrijk leven.

Smok Wawelski, beter bekend als De Wawel Draak, is de bekendste draak uit Poolse volksverhalen.

Griekse mythologie

In het Oude Griekenland vinden we de eerste vermelding van een draak in de Ilias waarin Agamemnon beschreven wordt als "een zwaardriem dragend met een blauw drakenmotief" en "met een driekoppig drakenembleem op zijn borstplaat".

In Griekse mythologie wordt Echidna vaak de 'moeder van alle draakachtige-wezens' genoemd, omdat ze volgens de Grieken een verhouding met de reus Typhon had gehad: Cerberus, Orthrus, de Sphinx, de Python (en nog veel meer) waren het gevolg van deze relatie.

Ladon, zoon van Echidna en Typhon (of Phorcys en Ceto, volgens andere versie), was in de Griekse mythologie, een enorme draak met honderd koppen die elk een verschillende taal spraken.

De meest voorkomende vorm van de lamia is die van een vrouwenbovenlijf met berenklauwen, geitenpoten als benen, een achterlijf van een draak uitlopend in een paardenstaart

Zie ook Drakon, Geryones, de hydra van Lerna, Amphiptere en Amphisbaena (Grieks voor "gaat twee kanten op").

Noordse en Germaanse mythologie
Siegfried vecht tegen Fafnir, 1914.

In de Noordse mythologie is de Nidhogg de draak of slang die eeuwig en altijd aan de wortels van de levensboom Yggdrasil knaagde.

De Midgaardslang is een enorme zeeslang die Midgaard omgeeft.

Fafnir is een halfdraak uit de Germaanse en Noordse mythologie.

Azië
Chinese draken
Japanse draak
Koreaanse draak
Draak op de tempel van Longshan

Chinese en in het algemeen oosterse draken kunnen een menselijke vorm aannemen en worden als goedwillend en gunstig beschouwd, zie Chinese draak, Japanse draak en Koreaanse draak.

Draken zijn bijzonder populair in China. Chinese draken zijn god over het water. Chinese draken beschermen een parel met magische eigenschappen in hun baard, de zogenaamde drakenparel. Zie bijvoorbeeld Het verhaal van Liu Yi en Het verhaal van het Keizerskanaal.

De vijfklauwige draak was het symbool van de Chinese keizers, en de feniks of fenghuang dat van de Chinese keizerinnen. Draken staan voor yang. Op Chinese festivals is het drakenkostuum een vertrouwd gezicht. Zie ook drakenboot, drakenbootfestival en drakendans.

In Vietnam trouwt een fee met een draak in de legende van Âu Cơ.

Garoeda, wordt ook wel Nāgāntaka, Pannaganāśana (drakendoder) en Sarpārāti (vijand der slangen) genoemd. zie ook naga.

Barong is een leeuw-draak.

Afrika

De Pygmeeën fluisterden over wezens, half draak en half olifant die plots uit het water opdoken, de mokele-mbembe.

Zie ook de Draak van India en Ethiopië.

Amerika
Piasa

De Piasa is een fabeldier dat zou leven langs de Mississippi in Noord-Amerika. Het is een draak die de Algonquinsprekende volkeren de “mensenetende vogel” noemen.

De Didibri-Draken is een volksverhaal uit Suriname.

Overig

In de Hettitische mythologie is Illuyankas een draak, zie ook Lilwanis.

In de Perzische mythologie is Azhi Dahaka bekend, het wordt wel beschreven als een driekoppig, draakachtig monster.

Astrologie en sterrenbeeld
Draco op een afbeelding uit 1690

De draak of draco is ook een sterrenbeeld.

In de Chinese astrologie is de draak het vijfde teken in de twaalfjarige cyclus.

Draken in hedendaagse cultuur
Draaksteken (zie ook doudou) in Mons (België), gravure uit de negentiende eeuw
Folklore (Drac) in Catalonië.
Finca Güell van Antoni Gaudí, Barcelona
Draak in Parc Guell

Volksverhalen

In sprookjes spelen draken ook een rol, bijvoorbeeld De draak met de zeven koppen. Zie ook Slangensprookje; padden of slangen bewaken een schat. Ze zijn verwant aan draken en andere mythologische wezens. In Het aardmanneke komen drie veelkoppige draken voor. In een Friese sage komen ook draken voor, zie Rodeklif en Kreil. Pulau Nusa is een volksverhaal uit Indonesië.

Volksfeesten

De legende van Sint Joris en de draak wordt in het Limburgse Beesel, een keer in de zeven jaar uitgevoerd in een schouwspel genaamd het Draaksteken. Zie ook doudou

Bij festivals, zoals het Midherfstfestival, wordt een drakendans opgevoerd.

Moderne cultuur

Draken worden veel gebruikt in fantasyboeken zoals de De Poort des Doods, Eragon, Temeraire of de Dragonlanceserie van Margaret Weis, boeken als de verhalen van Harry Potter en spellen zoals Warhammer.

In de wereld van J.R.R. Tolkien worden Ancalagon, Glaurung, Scatha en Smaug met name genoemd. Ook in de populaire boekenserie Het Lied van IJs en Vuur van George R. R. Martin spelen draken een grote rol. In veel spellen, met name in MMORPG's en fantasy-spellen, komen draken voor. Sommige spellen zijn zelfs volledig gebaseerd op draken, zoals Drakan, Drakengard, The Elder Scrolls V: Skyrim en The Witcher (boekenreeks) reeks. Ook in films en series spelen draken een rol, bijvoorbeeld in

Ook in strips spelen draken een rol, zoals in de De dartele draak, De ringelingschat en De schone slaper.

In de Efteling is Draak Lichtgeraakt te zien. Sinds 1 juli 2010 is in de Efteling ook een houten achtbaan te vinden met de naam Joris en de Draak.

Trivia

Zie ook

Referenties
  • Drakologie:Het complete boek over draken
  • Cursus drakologie:Werken met draken
  1. Encyclopaedia Britannica 2010: "Dragon"
  2. Een term die zelf komt van derkomai: kijken, met de blik fixeren.
Zie de categorie Dragons van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.