Tiamat (godin)

Als concept is Tiamat moeilijk na te trekken. Ze belichaamt tegelijk de persoonlijkheid van de godin en het principe van de zoute oeroceaan. Hetzelfde geldt voor Apsu, wiens naam als persoon later ook voor het verblijf van de god Enki (of Ea) gebruikt wordt.

Op bas-reliëfs wordt Tiamat meestal afgebeeld als draak, in navolging van de zogenaamde chaosdrakenstrijd.

Voor de wereld zoals deze nu is, die door Marduk werd gemaakt, bestond een wereld die wij ons amper kunnen voorstellen, omdat hij enkel uit 'vloeistof' bestond, de rusteloze eindeloze oceaan. Tiamat en haar echtgenoot Apsu heersten in die wereld die aan de onze voorafging, en er leefden drie generaties goden.

Tiamat was als godin reusachtig groot, vruchtbaar en heftig van aard. Ze werd voorgesteld als een draak of zeeslang met twee vertakte geweien. Marduk was haar tegenstrever. Marduk (zonnegod) ging op weg in zijn wagen. De elf bondgenoten (igigi) van Tiamat sloegen ervan op de vlucht. Tiamat lag hem op te wachten, maar de zonnegod ving haar in een net van licht. Hij slingerde een orkaan tussen haar waterkaken en schoot pijlen dwars door haar heen. Daarna sneed hij ze als een platvis in twee. Haar gespikkelde bovenhelft spande hij uit als firmament, de onderste helft werd de wereld met alle zeeën en oceanen. Zoals de god van het Oude Testament begon Marduk daarna de natuur te vormen en te ordenen zoals wij die kennen. Daarbij schiep hij ook het mensdom.

Tiamat was de schitterende godin van zout water die brulde en tekeer ging in de chaos van de originele schepping. Zij en Apsu vulden de kosmische afgrond met de oerwateren. Zij is daarom ook “Ummu-Hubur die alles vorm gaf”.

Bij Tiamat verwekte Apsu (of Abzu, van het Sumerisch Ab = water, Zu = ver) de oudere goden Lahmu en Lahamu (de "modderige"), een titel ook verleend aan de wachters van de Enki Abzu tempel in Eridu. Lahmu en Lahamu waren op hun beurt de ouders van de as van de hemel Ansjar (An = hemel, Sjar = as of draaispil) en van de wereld (Kisjar). Ansjar en Kisjar werden beschouwd elkaar aan de horizon te raken, waardoor zij de ouders werden van Anu en Ki.

De jongere god Enki (later Ea) geloofde terecht dat Apsu verveeld zat met de chaos die de jongere goden hadden geschapen en deze wilde ombrengen. Daarom bracht Enki Apsu om. Dit vertoornde Kingu, hun zoon, die het gebeuren aan Tiamat meldde. Daarop begon zij monsters te vormen die de goden zouden bestrijden. Ze bracht ze zelf voort: zeeslangen, stormdemonen, viswezens, schorpioenwezens en veel andere soorten. Tiamat was ook in het bezit van de “Tafels van het Lot” en in de eerste strijd gaf ze die aan Kingu, de god die ze had gekozen als haar minnaar en als aanvoerder van haar leger. De Goden beraadslaagden in angst, maar Anu (vervangen eerst door Enlil en na de 1ste Dynastie van Babylon, door Marduk, de zoon van Ea, in de late versie die is overgebleven), ontrukte hen eerst de belofte dat hij als “Koning van de Goden” zou worden vereerd, en overwon haar daarna, gewapend met de pijlen van de winden, een net, een knots en een onoverwinnelijke speer.

En de Heer stond op haar achterdelen,

En met zijn onmeedogende knots sloeg haar de schedel in.

Hij sneed door de vaten van haar bloed,

En hij deed de Noordenwind het wegvoeren naar geheime plaatsen.

Hij splijt ze in twee en maakt uit de helften het firmament en de wereld. Haar tranende ogen werden de bron van de Tigris en van de Eufraat. Met instemming van de oudere goden nam hij van Kingu de Tafels van het Lot over en installeerde zich als hoofd van het Babylonisch pantheon. Kingu werd gevangen en later omgebracht. Zijn rood bloed mengde met de rode klei van de aarde om er het lichaam van het mensenras van te maken, dat als dienaars van de jongere Igigi goden zou functioneren door het land voor hen te bewerken.

• Enuma Elisj
• The Babylonian creation story