V&D

Aan het einde van de 19e eeuw waren Willem Vroom en Anton Dreesmann twee succesvolle zakenlieden in Amsterdam. Beiden hadden manufacturenzaken en waren streng rooms-katholiek. Via een neef maakte Vroom kennis met Dreesmann. Ze raakten bevriend en werden zakenpartners.[2] Vroom trouwde in 1883 met Cisca Tombrock, een zuster van Helena Tombrock, de vrouw van Dreesmann, waardoor de zakenpartners dus zwagers werden.

Dreesmann, en later ook Vroom, gebruikte in zijn winkel een voor die tijd ongebruikelijke strategie: lage en vaste prijzen tegen contante betaling. In die tijd was het namelijk gebruikelijk dat men altijd korting kreeg en op rekening kocht.

Aanvankelijk werkten Vroom en Dreesmann alleen samen op het gebied van inkopen, maar in 1887 leidde dit tot een verregaande samenwerking en op 1 mei dat jaar tot de oprichting van het bedrijf Vroom & Dreesmann "De Zon".[3][4] Omdat Vroom de oudste van de twee was, kwam zijn naam vooraan te staan. Hun eerste gemeenschappelijke zaak werd op zaterdag 21 mei 1887 geopend aan de Weesperstraat 70 in Amsterdam. Dreesmann leverde het geld. Er kwam drie man personeel en Dreesmanns jongere broer Nicolaas werd bedrijfsleider. Vroom hield zich vooral bezig met de financiële zaken en de administratie, terwijl Dreesmann voornamelijk de inkoop en verkoop leidde. Aan de plaatselijke Vijzelgracht 21 werd op 27 april 1889 een tweede vestiging geopend met zes personeelsleden.

Naast de twee gezamenlijke zaken had Vroom in Amsterdam nog een eigen manufacturenwinkel en Dreesmann zelfs twee. Dat gaf problemen bij de verdeling van de gezamenlijk ingekochte goederen. Om die op te lossen, werd besloten om ook hun eigen winkels bij elkaar onder te brengen. Hiervoor werd eind 1889 een nieuwe overeenkomst opgesteld, die op 1 januari 1890 van kracht werd.[4]

De zwagers verkochten manufacturen tegen een redelijke prijs. De winst was laag en om die te verhogen, werden er extra winkels geopend.[2] Aangezien ze meenden dat de markt in Amsterdam voor hen verzadigd was, zochten ze hun toevlucht buiten de stadsgrenzen. De eerste vestiging buiten Amsterdam kwam in 1892 aan de Binnenweg in Rotterdam. Een jaar later volgde een filiaal aan de Spuistraat in Den Haag. In hoog tempo werden nieuwe vestigingen geopend: Nijmegen (1895), Arnhem (1896), Haarlem (1896), Utrecht (1898), 's-Hertogenbosch (1899), Tilburg (1899), Breda (1901), Leeuwarden (1902),[4] Delft (1904), Deventer (1905), Alkmaar (1906), Hoorn (1906), Zwolle (1906) en Maastricht (1907).[2] Het hebben van veel filialen, met hetzelfde assortiment, was voor Vroom en Dreesmann belangrijk om bij de gezamenlijke inkoop een zo laag mogelijke inkoopprijs te kunnen bedingen.

De filialen werden door de zwagers Vroom en Dreesmann opgezet, die vervolgens een familielid bereid vonden de dagelijkse leiding ervan op zich te nemen of winkels van familieleden die al via V&D inkochten, werden volledig in de organisatie opgenomen. Er ontstond zo een groot aantal plaatselijke NV's: Amsterdam (A. Dreesmann, W. Vroom) Rotterdam (W. Vinke) Leeuwarden (G. Tombrock) Leiden (G. Berentzen) Den Haag (D. Holt) Utrecht (R. Dreesmann) Breda (H. Witte) Haarlem (B. Rosenmöller, W. Vehmeijer) Den Bosch (L. Vehmeijer) Nijmegen (N. Dreesmann) Tilburg (J. Huer) Deventer (R. Muller) Alkmaar/Hoorn (F. Berentzen) Maastricht (R. Rosenmöller) Zwolle (J. Vroom). In de jaren 1905-1912 werden vanuit bestaande plaatselijke NV's nieuwe filialen geopend. Zo opende bijvoorbeeld de vestiging in Nijmegen nieuwe zaken in Venlo (1912) en Tiel en die in 's-Hertogenbosch deed dat in Helmond en Eindhoven (1908).[4]

Door de snelle groei van het bedrijf werden ook de financiële risico's groter. Om die reden werd het privévermogen van de aandeelhouders gesplitst van het bedrijfskapitaal. Hiervoor werd op 23 mei 1905 de Naamloze Vennootschap Amsterdamse Manufacturenhandel van Vroom & Dreesmann opgericht. Willem Vroom en Anton Dreesmann waren de enige aandeelhouders. De aandelen, met een maatschappelijk kapitaal van 600.000 gulden, waren gelijk verdeeld. Vervolgens werden ook de afzonderlijke filialen verdeeld in naamloze vennootschappen.[4]

De beide ondernemers woonden al snel met hun families in panden aan de Amsterdamse grachten. In de nieuwe filialen kwamen voornamelijk katholieke familieleden aan het roer te staan. Een mannelijk familielid kreeg een opleiding bij Dreesmann en daarna een aanbod om een eigen filiaal te leiden. Zij kregen dan de helft van de aandelen, om ook financiële verbondenheid met de eigen vestiging te krijgen. De andere helft werd gelijk verdeeld onder Willem Vroom en Anton Dreesmann. De verschillende N.V.'s waren allemaal onafhankelijk. Desondanks was de medezeggenschap en invloed van de oprichters Vroom en Dreesmann in het reilen en zeilen van de onderneming aanzienlijk. Toen het bedrijf in 1912 25 jaar bestond, waren er al 22 zaken met 24 vestigingen.[2] Er werden nu ook gordijnen, meubels, vloerkleden en bedden verkocht. De vestiging aan de Kalverstraat in Amsterdam geldt als het eerste echte warenhuis van Nederland. Het is ook het eerste met liften en roltrap en werd op 4 oktober 1912 geopend, naar een ontwerp van de Nederlandse architect F.M.J. Caron.

Een aspect van het personeelsbeleid van V&D was het oprichten van internaten voor winkelmeisjes bij sommige vestigingen. Vroom & Dreesmann kon op die manier het personeel ook buiten werktijd in de gaten houden, waarbij onder andere het kerkbezoek aan de orde was. V&D kreeg op deze manier een goede naam onder katholieke families en een toestroom van katholieke medewerkers.

Opruiming bij Vroom & Dreesmann in de Kalverstraat te Amsterdam, januari 1948

In 1919 traden Willem Vroom en Anton Dreesmann terug en werden opgevolgd door hun oudste zonen Bernard Vroom (1884-1961) en Willem Dreesmann (1885-1954). Een jaar later volgde een filiaal in Heerlen en werd het centraal inkoopkantoor gehuisvest aan de Amsterdamse Prinsengracht 303-307. In 1927 werd een filiaal in Alkmaar geopend aan de Laat (architect G.W.J. Caron), als opvolger van de vestiging aan de Houttil die bekend was onder de naam Gebroeders Berentzen. De centrale administratie werd in 1930 gevestigd aan de Keizersgracht 216 te Amsterdam. Er werd een fonds voor het personeel opgericht, waaruit bijdrages werden betaald bij bijvoorbeeld invaliditeit en overlijden.[4]

De warenhuisketen ging zelf steeds vaker nieuwbouw uitvoeren, waarvoor bekende architecten als J. Kuijt, de gebroeders Kraaijvanger en opnieuw Caron werden aangetrokken. De gebouwen kregen een erg moderne uitstraling. Zo werden de etalages 's avonds verlicht.[2] Zowel Kuijt als Caron golden als 'huisarchitect' van Vroom & Dreesmann. In diverse steden werden samengevoegde kleine winkelpanden vervangen door moderne grote warenhuizen. Voorbeelden hiervan zijn Den Bosch (1929, Schapenmarkt, architect O. Leeuw), Haarlem (1930-1933, Grote Houtstraat, architect J. Kuijt), Leiden (1934, Aalmarkt) en Hoorn (1935, Grote Noord, architect H.L. Klein-Schiphorst). Verder werden in deze periode nieuwe filialen geopend in onder andere Vlissingen (1925), Apeldoorn (1926), Dordrecht (1931), Amersfoort (1934), Beverwijk (1938) en Enschede (1939).

Door de Duitse bezettingsmacht werden in de Tweede Wereldoorlog veel van de warenhuizen gesloten. De vestigingen in Arnhem, Middelburg, Nijmegen en Rotterdam werden verwoest door oorlogsgeweld. Na de oorlog werden die herbouwd.

In 1948 werd de Coöperatieve Handelsonderneming Vroom & Dreesmann Nederland opgericht. Een gevolg hiervan was dat de centrale inkoop niet meer door de directie gedaan werd, maar door hiervoor speciaal aangestelde experts en er kwam een vijf leden tellende hoofddirectie. Afgesproken werd dat altijd een nazaat van Willem Vroom en Anton Dreesmann een plek in het hoofdbestuur zou krijgen.[4] Bernard Vroom werd bijvoorbeeld meteen voorzitter van V&D Nederland.[5] Aan de tweehoofdige leiding van hun afstammelingen was echter een einde gekomen.

In de jaren vijftig kregen de meeste middelgrote Nederlandse steden een eigen Vroom & Dreesmann. Zo werd onder andere een filiaal geopend in Bergen op Zoom (1952). Ze kregen zelfbediening en het assortiment werd opnieuw groter; met onder meer grammofoonplaten, sport- en drogisterijartikelen.

Pas in 1958 kreeg Groningen als laatste grote stad van Nederland zijn eerste vestiging van Vroom & Dreesmann. Belangrijkste reden was dat een broer van Willem Vroom en later tevens de zoon van zijn broer er een eigen manufacturenwinkel op na hielden en hij hen geen concurrentie aan wilde doen. Evenmin wilden de Groningse familieleden toetreden tot de keten. Wederopbouwproblemen na de oorlog deden de rest. Uiteindelijk werd het de 42e vestiging van Vroom & Dreesmann.[6] Ook in de jaren zestig en zeventig ging de groei gestaag door.[2] Er werden filialen geopend in onder andere Den Haag Leyweg (1960), Emmen (1965), Roosendaal (1965), Zeist (1968), Vlaardingen (1969), Amstelveen (1971), Haarlem Schalkwijk (1971), Eindhoven Station (1971-1989) (in 1974 hernoemd naar Vendomus), Leidschendam (1971), Oss (1972) en Rotterdam Zuidplein (1972).

In de jaren zestig opende Vroom & Dreesmann de kleinere warenhuisversie Vendet. Dit waren winkels in de kleine en middelgrote steden, die minder geschikt waren om een echt warenhuis te vestigen.[7] In de Vendet-winkels werd een deel van het Vroom & Dreesmann-assortiment verkocht, bestaande uit een kwart food en een driekwart non-foodproducten. Vendet-winkels zaten in onder andere Tilburg - Westermarkt (1963), Den Haag - Hengelolaan (1965), Voorburg (1968), Delft - W.C. In de Hoven (1971), Utrecht Overvecht (1971), Assen (1973), Eindhoven - W.C. Woensel (1974), Waalwijk (1975), Valkenswaard (1977), Ede (1977), Doetinchem (1980), Oosterhout, Hoogezand, Winschoten, Uden, Groningen - W.C. Paddepoel en Nijmegen - W.C. Dukenburg (1976).

Logo van V&D in de jaren 1980

Vanaf 1971 werd kleinzoon Anton Dreesmann directeur van de warenhuisketen. In 1973 lukte het hem om de 23 plaatselijke NV's die de warenhuizen exploiteerden samen te voegen tot Vroom & Dreesmann BV. Daarnaast bleven er nog verschillende andere bedrijven bestaan. De twintig nv's waaruit het bedrijf bestond, werden in 1982 door hem ondergebracht in het conglomeraat Vendex International, bestaande uit alle aan V&D gelieerde bedrijven en merken.

In 1987 werd in Leiden onder grote belangstelling het honderdjarig bestaan van V&D gevierd voor alle betrokken familieleden. De resultaten dat jaar waren minder feestelijk: het verlies van V&D over het boekjaar 1987/1988 bedroeg 36 miljoen gulden. Een groot probleem was dat niet, Vendex International maakte in dezelfde periode 226 miljoen gulden winst.[8] Per 1 januari 1988 werd Anton Dreesmann formeel opgevolgd door Arie van der Zwan, maar wegens ziekte van Dreesmann nam hij enkele maanden eerder al het heft in handen. Hij begon met een vergelijking te maken tussen V&D, HEMA en De Bijenkorf en concludeerde dat de omzet van V&D te laag was en er te veel personeel rondliep.[9] Van der Zwan legde een plan op tafel om 2100 personeelsleden te ontslaan, waarvan 1400 gedwongen. De raad van commissarissen ging in juni 1988 unaniem akkoord, maar Anton Dreesmann noemde het ontslag asociaal en hield het tegen.[9] Van der Zwan vertrok in februari 1989.

Rond 1995 werd Vendex International beursgenoteerd en konden familieleden hun aandelen verkopen. In 1997 werd het gesplitst in detailhandelsbedrijf Vendex en dienstenbedrijf Vedior.

Een van de gebruikte logo's van V&D, in Almere

In 1998 fuseerde Vendex met Koninklijke Bijenkorf Beheer (KBB) tot Vendex KBB (later Maxeda). In 2005 werd het vastgoed voor 1,4 miljard euro verkocht en teruggehuurd. Het leverde Vendex KBB uiteindelijk 618 miljoen euro winst op.[10]

Rond 2003 vond door binnenhuisarchitect Jan des Bouvrie een restyling plaats van de vestiging in Maastricht en Enschede. De filialen kregen meer kleur en werden minder vol. Hier en daar kwamen zitjes. Doordat een omzetstijging uitbleef, is het daarbij gebleven.[11] Vanaf 2007 vond een algehele vernieuwing plaats en werd het filiaal aan de Amsterdamse Kalverstraat officieel heropend.[12] In de periode tot aan 2011 werden ook de andere winkels opnieuw ingericht. De naam Vroom & Dreesmann werd sindsdien niet meer officieel gebruikt, alleen nog de afkorting V&D.

V&D bleef nieuwe filialen openen: Zoetermeer (1993) (overname van failliete warenhuis Ter Meulen),[13] Rotterdam Oosterhof (1993) (overname van Ter Meulen),[14] Almere (1993) (overname van Ter Meulen), Ede (1998), Naaldwijk (1998), Hellevoetsluis (2001), Meppel (2003), Gorinchem (2003), Doetinchem (2007) (overname van failliet verklaard Warenhuis Huls)[15] en opnieuw Venlo (2008). In 2008 werd begonnen met een webwinkel, volgens veel marketingdeskundigen te laat.

In 2010 werd de V&D-holding, inclusief La Place B.V., door eigenaar Maxeda verkocht aan Sun Capital Partners. V&D kon zijn strategie voortzetten en de keten La Place B.V. zou in ieder geval nog drie jaar bij de V&D-holding blijven horen.[16] Ook deze eigenaar ging door met het openen van nieuwe vestigingen: Vlaardingen (2013) en Uden (2015).

De V&D-holding boekte in 2012 een verlies van 19 miljoen euro.[17] In januari 2013 werd Jacob de Jonge als CEO binnengehaald, als opvolger van de Brit Mark McKeon. De Jonge wilde in de V&D-warenhuizen de A-merken meer op de voorgrond plaatsen en wilde daarvoor tweehonderd merken in zijn winkels introduceren. "Lucht, licht en vernieuwing", vatte De Jonge begin mei 2014 zijn strategie samen.[18] Alle V&D-warenhuizen zouden een facelift krijgen. Die in de Amsterdamse Kalverstraat liet hij alvast voor twee miljoen euro herinrichten. Per 1 augustus 2014 vertrok hij alweer als CEO.[19] De Jonge werd tijdelijk opgevolgd door de Amerikaan Don Roach, afkomstig van Sun Capital en al commissaris bij V&D.

John van der Ent volgde per 1 maart 2015 Roach op als bestuursvoorzitter. Onder Van der Ents leiding verschoof de aandacht weer naar huismerken.[20] Met mediagiganten Sanoma en SBS werden in april 2015 afspraken gemaakt over het introduceren van 'live events' in de warenhuizen. Vijftien vestigingen gingen meedoen.[21] Een maand later gaf V&D aan zich meer te willen richten op vrouwelijke klanten en de plaatselijke bedrijfsleiders zouden meer invloed krijgen op de inkoop. Het concern wilde de collecties vaker gaan vernieuwen en meer gaan samenwerken met fashionbloggers. Ook kwam er een proef om in de warenhuizen met iPads online te bestellen. Verder wilde V&D met yogaworkshops klanten trekken.[22]

Over 2013 maakte V&D 42 miljoen euro verlies op een omzet van 619 miljoen euro.[23] In 2014 was dat 49 miljoen euro op een omzet van 604 miljoen euro.[24] De banken gaven op 12 december 2014 aan dat de rekening-courant faciliteit verminderd zou worden van 42,5 miljoen euro naar ruim 2 miljoen euro en op 9 februari moest een bedrag van 35 miljoen euro aan de leveranciers betaald worden, waarvoor geen krediet beschikbaar was. Na overleg met de banken werd de kredietmogelijkheid tot 31 januari 2015 alsnog vastgesteld op 22,5 miljoen euro. V&D meldde op 19 januari 2015 50 van de 450 medewerkers van het servicecentrum in Amsterdam te ontslaan.[23]

In de eerste maanden van 2015 kwam de leiding van V&D ook in botsing met haar verhuurders en personeel. Vanwege de jarenlange verliezen wilde V&D het salaris van het personeel met 5,8% korten. De vakbonden FNV en CNV maakten daar met succes bezwaar tegen bij de rechtbank.[25] Vanwege de liquiditeitsproblemen eiste de winkelketen in een schrijven van 19 januari 2015 van haar verhuurders een huurvrije periode van vier maanden, beginnend in februari en eindigend in mei 2015.[26] Daarnaast was er een plan voor een structureel lagere huurprijs in ruil voor minder winkeloppervlakte. De vastgoedeigenaren gingen daar niet mee akkoord.[27] In het weekeinde van 7-8 februari werd met de belastingdienst geregeld dat V&D uitstel van betaling van belastingschulden kreeg voor een bedrag van 16 miljoen euro. Met de meeste verhuurders werd afgesproken dat V&D voor de maanden februari tot en met juli 2015 aan zijn verhuurders een lagere huur zou betalen. Door de afgesproken huurkorting zou V&D 24 miljoen euro besparen als alle huurders zouden meedoen. Voorlopig werd daarmee een faillissement voorkomen.

Sun Capital Partners gaf op 10 juli 2015 aan nog eens een bedrag van 47 miljoen euro in V&D te steken, waarmee bankkrediet zou worden afgelost.

De verkoopcijfers van november en december 2015 vielen tegen. V&D weet dat aan het zachte weer, waardoor van de wintercollectie onvoldoende verkocht werd. In november was de omzet 15% lager dan verwacht en in december 20% lager. In totaal ging het om 25 miljoen euro aan spullen die niet verkocht werden.[28]

Op de dag dat Sun Capital Partners zijn toezegging introk voor een extra 47 miljoen euro kredietgarantie vroeg de V&D Group uitstel van betaling aan bij de rechtbank in Amsterdam.

Koopjesjagers wachten op 23 maart 2016 tot de V&D opengaat voor de faillissementsuitverkoop

Nadat op 22 december 2015 uitstel van betaling was verleend,[29][28] werden de V&D Group Holding B.V., V&D B.V. en La Place B.V. op 31 december 2015 failliet verklaard door de rechtbank van Amsterdam.[30][31] De warenhuizen bleven open tot en met 14 februari 2016. De webwinkel sloot echter na het aanvragen van de surseance van betaling. Eind maart werden de winkels tijdelijk heropend voor een laatste uitverkoop. Op 23 april 2016 om 12.00 uur sloot in Hilversum het laatste V&D-warenhuis definitief.[32]

Het personeel werd formeel ontslag aangezegd. Dit betrof ongeveer 10.300 mensen werkzaam bij V&D en La Place.[32] Binnen de opzegtermijn van maximaal zes weken werd het loon door het UWV gegarandeerd.

Gesloten en lege V&D in Utrecht na faillissement

Op 26 januari 2016 werd bekend dat Jumbo Groep Holding BV een belangrijk deel van La Place B.V. ging overnemen: het hoofdkantoor, de merknaam, de vestigingen buiten de V&D's en de inventaris van de restaurants in V&D-filialen. Jumbo betaalde in totaal 48 miljoen euro.[33] Roland Kahn van Cool Investments was sinds het faillissement geïnteresseerd in een deel van de warenhuizen die hij onder de naam van V&D wilde laten voortbestaan, maar op 16 februari 2016 bleek dat de onderhandelingen definitief waren mislukt.[34]

Op 9 juni 2016 maakte Kahn bekend dat hij de merknaam V&D had overgenomen en op korte termijn onder deze naam een webshop zou starten. Hij sloot niet uit ook weer nieuwe winkels te zullen openen. Kahn werkte hiertoe samen met een oud-bestuursvoorzitter van de HEMA, Ronald van Zetten. Uiteindelijk werd het plan om met de merknaam V&D een webshop te starten verlaten. Commercieel werd het als niet-aantrekkelijk beschouwd.

Op 20 juni 2016 werd bekend dat de meeste schuldeisers bij V&D hun geld niet meer zouden krijgen. Het failliete bedrijf had voor honderden miljoenen euro's aan schuld uitstaan, maar volgens de curatoren was er niet meer dan 54 miljoen beschikbaar om uit te keren. Het meeste hiervan zou naar UWV, de Belastingdienst en Sun Capital gaan.[35]

Veel panden hebben sinds het faillissement een nieuwe huurder gevonden. In Rotterdam, Den Haag, Leiden, Maastricht, Utrecht, Amersfoort, Zwolle, Den Bosch, Amstelveen, Enschede, Haarlem, Tilburg, Breda en Almere kwamen vestigingen van het Canadese Hudson's Bay.

Op 5 september 2018 startte een online warenhuis onder dezelfde naam.[36]