Sappemeer
Sappemeer, Gronings: Sapmeer, vroeger ook Sapmeer genoemd, is een plaats en tevens een voormalig meer in provincie Groningen in Nederland. Het is tevens de naam van de voormalige gemeente die in 1949 is opgegaan in de gemeente Hoogezand-Sappemeer. Sinds 1 januari 2018 behoort Sappemeer tot de gemeente Midden-Groningen.
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  | ||||
| Gemeente |  | ||||
| Coördinaten | 53° 10′ NB, 6° 47′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2019) | 8.005[1] | ||||
| Overig | |||||
| Postcode | 9611 | ||||
| Woonplaatscode | 1021 | ||||
| Belangrijke verkeersaders | A7 | ||||
| |||||
Het Sappemeer
Het dorp Sappemeer is genoemd naar het Sappemeer, Sapmeer of Duivelsmeer, een voormalig veenmeertje of meerstal met 2 tot 4 meter diepte, dat uitwaterde in het riviertje de Sijpe. Mogelijk is het Sapmeer naar de Sijpe vernoemd. Het Sap meer staat afgebeeld op de provinciekaart van Barthold Wichering uit 1616. Volgens de Groningse stadsrekening uit 1617 was het "een vreesselijk en vermaard meer, bij veel ouden gemeenlijk Sappemeer, ook om het groote geraas van het water het Duivelsmeer genaamd, hebbende op vele plaatsen doorgaans 16, 14, 12 en tenminste 7 voet water".[2] Een recente sage stelt daarentegen dat het meertje is genoemd naar de duivel Sappe.[3]
Het Sappemeer lag oorspronkelijk op het grondgebied van het kerspel Zuidbroek en was mogelijk identiek aan het Broeckster meer, dat in 1503 voor het eerst wordt vermeld.[4] Het meer omvatte de omgeving van het Achterdiep vanaf de Winkelhoek tot en met de Jagerswijk en de omgeving van de Noorderstraat ten noorden van de Middenweg (vroeger Zwarteweg genoemd). Ten zuiden daarvan lag het Kleinemeer of Kleine Sapmeer aan beide zijden van het Kleinemeersterdiep (nu: Vosholen). Beide meren werden drooggelegd nadat het Winschoterdiep of Schuitendiep in de jaren 1614 tot 1617 tot aan dat het Sapmeer was doorgetrokken. De waterspiegel van het meer lag enkele meters hoger dan het huidige maaiveld; ook de zandhoogtes bij Spitsbergen (2 m +NAP) stonden kennelijk ruim onder water.
Geschiedenis
_van_Hans_Mes_01.jpg)
De stad Groningen werd in 1613 eigenaar van een nog onontgonnen veengebied ten oosten van de stad, dat de provincie acht jaar daarvoor door Utrechtse of Rheense Compagnie had verpacht. Om dit gebied in cultuur te brengen werd vanaf 1618 het Winschoterdiep gegraven. Het dorp is in 1621 ontstaan, toen zich er enkele verveners vestigden. In 1631 sloot het stadsbestuur van Groningen een contract met de Friese vervener Feijthije Ottens, de de ontginning van het Sappemeer en het Kleinemeer ter hand nam. Sappemeer werd het eerste centrum in de Veenkoloniën.
Sappemeer was oorspronkelijk als dorp (niet als gemeente) dan ook groter dan het naastgelegen Hoogezand. De gemeente Sappemeer telde bij de oprichting in 1795 2.077 inwoners (tegen 4.044 voor Hoogezand), hetgeen in 1859 was doorgegroeid tot 3.475, in 1899 tot 6.117 en in 1947 tot 7.224. Toen zich in Hoogezand in de 19e eeuw industrie ging vestigen, groeide het tot aan Sappemeer. In 1949 werden beide dorpen samengevoegd tot één gemeente, waarbij Hoogezand inmiddels de dominante plaats was geworden.
Geografie en geologie
Indeling
Tot het kerspel Sappemeer behoorden oorspronkelijk de buurtschappen en gehuchten Achterdiep, Heerenlaan, Jagerswijk, Kleinemeer, Winkelhoek, Borgercompagnie (gedeeltelijk), Tripscompagnie (gedeeltelijk) en Spitsbergen (gedeeltelijk). Het dorp Sappemeer bestaat tegenwoordig uit de wijken en buurten Margrietpark, Sappemeer-Oost, Boswijck-West en -Oost, Compagniesterpark, De Vosholen-West en -Oost (met Kleinemeer), Nieuw Woelwijck, Polder de Nijverheid en Sappemeer-Noord (met het Achterdiep en Jagerswijk). Alleen de laatste wijk heeft afzonderlijke plaatsnaamborden.
Op het grondgebied van Sappemeer lagen de voormalige waterschappen Kleinemeer (1775), Overwater (1793), Jagerswijk, Spitsbergen en Kostverloren (1793), Borgercompagnie-Westkant (1835), De Nijverheid of Oostkant Kleinemeer (1857), De Winkelhoeken (voor 1934) en De Waker (1962).
Sappemeer ligt pal naast het aardgasveld van Slochteren, van waaruit aardgas wordt gewonnen. Het laatste decennium doen zich geregeld aardbevingen voor[5] in het polderrijke gebied. Deze aardbevingen zouden een oorzaak voor de vele schademeldingen aan gebouwen kunnen zijn. Een relatie tussen deze feiten wordt echter per schadegeval in twijfel getrokken door de NAM.
Cultuur
Bezienswaardigheden
- Koepelkerk uit 1653-1655 met achtkantige koepel
- Welgelegen, een veenborg uit 1655
- Ontmoetingskerk uit 1910
- een schuurkerk (de doopsgezinde kerk) uit 1846
- Buitenlust, een veenkoloniale boerenhoeve uit 1858
- voormalige Rijks-HBS uit 1868
- Sint-Willibrorduskerk uit 1873
- Historische Scheepswerf Wolthuis
- Voormalige moutwijnfabriekuit 1839 aan de Noorderstraat.
Verkeer en vervoer
In Sappemeer ligt het treinstation Sappemeer Oost, aan de spoorverbinding van Bad Nieuweschans en Veendam naar Groningen. Op het station stopt op doordeweekse dagen 4 keer per uur een trein richting Groningen en 2 keer per uur een trein naar zowel Bad Nieuweschans als Veendam. In mei 2007 is op dit station een nieuwe glazen wachtruimte gebouwd en is er een automaat geplaatst voor de OV-chipkaart, die sinds medio 2011 in gebruik is.
Verder heeft spitsbus 174 (Groningen P+R Zernike - Veendam) een aantal stophaltes in Sappemeer. Buurtbus 515 rijdt sinds december 2019 een ringlijn die begint en eindigt bij het medisch centrum van Hoogezand. Deze ringlijn gaat via Sappemeer.
Voorheen reden onder andere ook de lijnen 44, 74 en 79 door Sappemeer. Die lijnen werden opgeheven toen de parallelle spoorlijn vaker werd bediend.
Sport
Sappemeer heeft een voetbalvereniging, genaamd VV HSC en bijgenaamd de zwarte kraaien.
Geboren in Sappemeer
- Abraham Martinus Sorg (1738-1825), architect
- Cornelis Star Busmann (1800-1858), jurist en politicus
- Tunnijs Venema (1813-1899), burgemeester
- Charlotte Jacobs (1847-1916), eerste apothekeres in Nederland en Nederlands-Indië
- Aletta Jacobs (1854-1929), eerste vrouwelijke arts in Nederland en activiste voor vrouwenkiesrecht, naar wie een straat in Sappemeer en een scholengemeenschap in Hoogezand-Sappemeer zijn vernoemd
- Jan Vroom sr. (1855-1923), tuin- en landschapsarchitect
- Tammo Sijtse Bakker (1861-1893), burgemeester
- Frits Rijkens (1889-1998), was de oudste levende man van Nederland
- George Hofmann (1890-1957), onderdeel van Duo Hofmann
- Lambertus Hendrik de Langen (1900-1993), ingenieur en hoogleraar
- Jo Vegter (1906-1982), architect
- Henk Vos (1943-1999), lid van de Tweede Kamer
- Jos Stokkel (1960), dammer
- Anita Loorbach (1964), oud-langebaanschaatsster
- Marianne Timmer (1974), voormalig schaatsster met 21 Nederlandse titels en drie gouden medailles op de Olympische Spelen
- Maaike Vos (1985), shorttrackster
- Keziah Veendorp (1997), voetballer
Zie ook
 |
Zie de categorie Sappemeer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Bronnen, noten en/of referenties
|
