NS 3700

De eerste 109 locomotieven uit deze serie werden in de jaren 1910 tot 1920 geleverd aan de SS en genummerd 685 - 778 en 785 - 799. De fabrikanten waren Beyer, Peacock and Company (36 stuks), Werkspoor (48 stuks), Hanomag (10 stuks) en Henschel & Sohn (15 stuks). Na de samenvoeging van het materieelpark van de SS en de HSM in 1921 werden in datzelfde jaar nog 6 machines geleverd door Werkspoor. De serie kreeg toen de NS nummers 3701-3815. In 1928 kwam er nog een nabestelling van 5 enigszins afwijkende locomotieven van Schwarzkopff bij. De gehele nummerserie werd toen 3701-3820.

Nadat de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS) in 1908 als eerste spoorwegmaatschappij in Nederland sneltreinlocomotieven met de asindeling 2'C in dienst stelde (NBDS 30-35, latere NS 3500) en er goede resultaten mee boekte, vroeg de SS om een van deze locomotieven te mogen testen op het baanvak Amsterdam - Emmerik. Deze proef verliep gunstig, waarop de SS ook tot aanschaf van 2'C sneltreinlocomotieven over ging. In tegenstelling tot de locomotieven van de NBDS welke van twee cilinders waren voorzien, bestelde de SS locomotieven met vier cilinders.

De locomotieven werden door de SS, naar Brits voorbeeld, ontworpen voor het trekken van de steeds zwaarder wordende personen- en sneltreinen. Deze machines hadden ten opzichte van de SS serie 801 - 935 (NS 1701 - 1835) tweemaal zoveel vermogen, en kregen daarom de bijnaam "Jumbo". Deze serie is jarenlang de belangrijkste geweest voor het trekken van sneltreinen in Nederland. Alleen aan hun sterkere broers van de serie 3900 zouden ze na 1929 de zwaarste sneltreinen moeten afstaan. Toen men op het middennet problemen had met de nieuwe dieseldrie-treinstellen die voor snelle verbindingen moesten zorgen tussen de grote steden, waren het 3700-en die hen moesten vervangen. Met deze zogenaamde stoomdiesels werden snelheden bereikt van meer dan 120 km/uur.

Voor het meenemen van de benodigde kolen- en watervoorraad reden de locomotieven van deze serie met een drie- of vierassige tender. Een versie als tenderlocomotief ("Tenderjumbo's") met de asindeling 2'C2' verscheen in 1929 als de serie NS 6101 - 6110. Deze tien machines (elk vijf stuks van Hohenzollern en Werkspoor) kwamen overeen met de laatste levering 3700-en (genummerd 3816 - 3820) van 1928. Eerder werd al een lichtere tenderversie gebouwd door Beyer, Peycock en Co. met slechts twee binnenliggende cilinders en een iets kleinere ketel, de serie NS 6000.

Locomotief 3737, de oorspronkelijke SS 731, in 1911 gebouwd door Werkspoor, maakte op 28 augustus 1911 zijn eerste proefrit tussen Amsterdam en Utrecht. Op 11 september 1911 werd ze officieel in dienst gesteld. Locomotief 3737 (van depot Roosendaal) reed op 7 januari 1958 de laatste officiële NS-stoomtrein van Geldermalsen naar station Utrecht Maliebaan, waar toen al het Nederlands Spoorwegmuseum gevestigd was. De locomotief 3737 is vervolgens opgenomen in de collectie van het museum.[1]

In de jaren zeventig werd de NS 3737 opnieuw rijvaardig gemaakt om te worden ingezet voor bijzondere ritten. In de seizoenen 1974 en '75 werd de locomotief verhuurd aan de Stichting Stoomtrein Tilburg-Turnhout (SSTT), die op een gedeelte van de Spoorlijn Tilburg - Turnhout een toeristische treindienst exploiteerde. Bij de jubileumviering van 150 jaar Spoorwegen in Nederland in 1989 speelde de 3737 een belangrijke rol. Ook in de jaren daarna is de locomotief, met als thuisbasis het Spoorwegmuseum, af en toe op het spoorwegnet actief geweest. In 1996 kreeg zij een geheel nieuwe ketel met een nieuwe vuurkist. Het was de bedoeling om de loc op regelmatige basis in te zetten, maar zij raakte al na een paar ritten defect. Toen in 2008 dienstvaardig herstel nodig was, maakte het Spoorwegmuseum bekend een deel van een ontvangen subsidie van de BankGiro Loterij hiervoor te willen gebruiken, maar eind 2008 bleek het bedrag niet toereikend te zijn.

• 
  NS-locomotief 3759 bij de opening van de Spoorbrug te Buggenum op 29 september 1947.
• 
  NS-locomotief 3752 met goederentrein op de 'badkuipspoorweg' door de Kruiningerpolder na de watersnood van 1953; 11 juni 1953.
• 
  NS-locomotief 3704 in de overstroomde Kruiningerpolder; 11 juni 1953.
• 
  NS-locomotief 3719 bij de overstroomde Kruiningerpolder; 11 juni 1953.
• 
  NS-locomotief 3760 te Amersfoort in 1953.
• 
  NS-locomotief 3737 op 23 mei 1974 met excursietrein te Bilthoven.
• 
  NS-locomotief 3737 in het Nederlands Spoorwegmuseum.
• 
  Detail van stoomlocomotief 3737.
• 
  Stoomlocomotief nr 713 van de S.S. (Staatsspoorwegen) later NS 3713
• 
  NS 3798 (links) samen met NS 2134 (rechts) op station Stavoren
• 
  NS 3767 op de rolbrug van de Centrale Werkplaats Tilburg
• 
  De NS 3737 word overgedragen na de laatste officiële rit van Geldermalsen naar Utrecht Maliebaan
• 
  Enkele stoomlocomotieven van de N.S., met van links naar rechts nr. 8605 (serie 8600), nr. 3780 (met een grotere rookkast deur) en nr. 3772 (serie 3700/3800)
• 
  Ontspoorde stoomlocomotief nr. 770 van de S.S. nabij Amsterdam Weesperpoort
• 
  Machinist H.A. van Hooij (rechts) en stoker P. Bos in het machinistenhuis van de stoomlocomotief NS 3737(1958)
• 
  Zeldzame kleuren foto van een NS 3700 serie uit ca. 1940
• 
  De fabrieksnieuwe stoomlocomotief NS 3785 (1921)
• 
  De stroomlijnbekleding voor de stoomlocomotief NS 3804 (1935 - 1936)

De 3700 is door enkele Nederlandse modeltreinfabrikanten in de schalen H0 en 0 uitgebracht, eerst als een duur handgemaakt messing model door Philotrain en sinds 2010 als een goedkoper productiemodel in schaal H0 door Artitec. Dit heeft vrijwel alle varianten van SS en NS in alle analoge en digitale stroomsoorten op de markt gebracht. Hierbij moesten enige concessies worden gedaan omdat de bochten in model veel krapper zijn dan in werkelijkheid.

• Foto van ontspoorde locomotief 3708 te Woerden op 15 oktober 1936
• Locomotief 3737 op de Nederlandse Museummaterieeldatabase
• Geluidsopname NS 3700 met personentrein uit Amsterdam C.S. in 1955

Zie de categorie NS 3700 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.