Menaldum
Menaldum (officieel, Fries: Menaam) is een dorp in de gemeente Waadhoeke, Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  | ||||
| Gemeente |  | ||||
| Coördinaten | 53° 13′ NB, 5° 40′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2019) | 2.640[1] | ||||
| Overig | |||||
| Woonplaatscode | 2731 | ||||
| Belangrijke verkeersaders | A31 N383 | ||||
| Website | www.menaldumdorp.nl | ||||
Detailkaart | |||||
 | |||||
| Locatie in de voormalige gemeente Menaldumadeel | |||||
Foto's | |||||
 | |||||
| Uitzicht op Menaldum | |||||
| |||||
Het ligt ten westen van Leeuwarden, ten oosten van Franeker en net ten noorden van Dronrijp. Door het dorp stroomt de Menaldumervaart, verder stromen de Botgorre, de Oudevaart (Slappeterpstervaart), Liemervaart, Rentmeester en de Poelvaart door het dorpsgebied.
In 2019 telde het dorp 2.640 inwoners.[1] Tot 2018 was Menaldum de hoofdplaats van de voormalige gemeente Menaldumadeel. Tezamen met Beetgum en Berlikum heeft Menaldum een kassengebied.
Geschiedenis
.jpg)
Menaldum is een terpdorp dat enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling op de kwelderwal tussen Dronrijp en Beetgum is ontstaan.
De bebouwing concentreerde zich om de kerk, behalve aan de zuidoostelijke zijde, want daar stond Orxmastate. De Tegenwoordige Staat van Friesland meldde in 1786: 'Dit dorp heeft eene schoone kerk en toren, op eene groote hoogte gebouwd, en voor weinige jaaren merkelyk versierd. De buurtt ligt byna cirkelswyze ten Westen, Noorden en Oosten om de kerk, en ten Zuiden de aanzienlyke State Orxma, ook Dekema genoemd, bestaande in eene schoone oude uit het water opgehaalde huizinge en eene ruime wel aangelegde plantagie, hovinge, cingels.' Orxmastate, een van de vele staten die bij of in de omgeving van Menaldum stonden, is in 1830 gesloopt.
Hoewel Berlikum de oudste papieren leek te hebben en ook Dronrijp zich tot dorp van betekenis ontwikkelde, werd Menaldum de hoofdplaats van de grietenij.
Aan het einde van de 19de eeuw zijn stukken van de terp afgegraven. Het dorp was ontsloten door de Menaldumervaart die bij Marssum overging in de Ballensvaart richting Harlingertrekvaart. Langs deze vaart ontwikkelde zich aan Lytsebuorren, Lytsedyk en Langpaed bebouwing. Ook ten oosten van de oude kern en aan de vaart gelegen Warnserbuorren, was al in de 18de eeuw tot ontwikkeling gekomen. Vanaf de tweede helft van de 19de eeuw kwam er bovendien lintbebouwing langs de geleidelijk verharde uitvalswegen: Dyksterbuorren, Rypsterdyk en Bitgumerdyk en daarna ook Ljochtmisdyk.
De Menaldumers waren actief in de landbouw, de aardappelteelt in het bijzonder. In het begin van de 20e eeuw stond het gebouw van de aardappelveiling aan de Lytsedyk. Daar staat nog het café, dat niet meer als café dienstdoet, De Aardappelbeurs. Maar ook de tuinbouw was van belang, vooral aan de Berlikumer zijde waar veel gardeniersbedrijven waren te vinden.
In de tweede helft van de 19de eeuw groeide het inwonertal sterk en aan de belangrijke straten, zoals Dyksterbuorren, en uitvalswegen staan de representatieve woningen uit het einde van de 19de in mengstijl en het begin van de 20e eeuw in vernieuwingsstijl en ook enkele in chaletstijl. De eerste volkshuisvesting kwam aan de Ljochtmisdyk. Na de Tweede Wereldoorlog is Menaldum, vooral sinds het vanaf het einde van de jaren zestig als forensendorp was ontdekt, sterk gegroeid aan de noordwest- en zuidzijde.
Op 8 juli 1993 werd Menaldum getroffen door een zware brand in de serviceflat Gralda State. Drie inwoners kwamen om het leven, een vierde raakte zwaar gewond.
Bereikbaarheid
Menaldum is uitstekend te bereiken met de auto aangezien het op enkele kilometers van de A31 tussen Leeuwarden en Harlingen ligt.
Met het openbaar vervoer is Menaldum te bereiken door gebruik te maken van lijn 97 (Leeuwarden - Franeker - Harlingen v.v.).
Menaldum bevindt zich aan het vaarwater, de Menaldumervaart, vanaf het Van Harinxmakanaal is deze vaart bevaarbaar. Menaldum ligt aan de Kleiroute.
Gebouwen
In het centrum van het dorp staat aan de Dyksterbuorren nabij de vaart het nog als grietenijhuis, in 1841 - 1843, gebouwde voormalige gemeentehuis, een ontwerp van architect Thomas Romein. Het is een bouwwerk in neoclassicisme met een ingangspartij die geflankeerd wordt door gietijzeren Toscaanse zuilen met daarboven in de iets vooruitspringende middenpartij een drieledig venster met halfzuilen. Het gebouw wordt beëindigd door een kroonlijst en een attiek.
De op een hoog en ruim kerkhof staande kerk van Menaldum is een robuust gebouw dat in 1874 op de fundamenten van de vorige, aan de Heilige Lambertus gewijde, kerk is opgericht. De oude pastorie staat aan de Mieddyk op een omgracht erf. Het is een uit 1838 daterende flinke neoclassicistische middengangwoning. Aan de Greate Buorren staan twee 18de-eeuwse woningen.
Molens
Nabij het dorp staan de poldermolens De Kievit (1802) en De Rentmeester (1833/1981).
Schatzenburg
Recreatiegebied Schatzenburg ligt in het zuiden van Menaldum. Het was oorspronkelijk een buitenplaats. Er bevinden zich hier een bungalowpark en camping met zwembad en ook enkele sportfaciliteiten.
Sport
Het dorp kent diverse sportverenigingen. Het betreft de voetbalvereniging VV Foarút, tennisvereniging TV Schatzenburg, kaatsvereniging VvV Menaem, Hengelsportvereniging De Deinende Dobber, IJsclub D.O.W, gymnastiekvereniging UNITAS en volleybalvereniging DSVS.
Cultuur
Het dorp kent meerdere muziekverenigingen: drumband CMH Menaldum, Brassband Halleluja, Dweilorket De Menaemer Feintjes en fanfare Constantia. Verder is er de volksdansgroep Tarantella.
Onderwijs
Het dorp telt twee basisscholen, de Openbare Basisschool (OBS) De Cingel en de Christelijke Basisschool (CBS) Eben-Haëzer.
Geboren in Menaldum
- Geert Stapenséa (1877-1948), architect
- Tjeerd Venstra (1889-1977), architect
- Hendrik Wielenga (1904-1941), verzetsstrijder
- Kobus Algra (1948-2014), zanger en accordeonist van de Wiko's
- Sije Visser (1950), voetballer en voetbalbestuurder
- Wiebe Wieling (1955), sportbestuurder en onderwijsbestuurder
- Jouke Bakker (1873-1956), Tweede Kamerlid voor de CHU (1918-1945)
Externe links
 |
Zie de categorie Menaam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Bronnen, noten en/of referenties
|