Keizer Rudolf II

Rudolf II als Vertumnus door Giuseppe Arcimboldo.

Rudolf van Habsburg volgde in 1576 zijn vader op als keizer. Hij riep Praag tot hoofdstad uit omdat de stad beter te verdedigen was tegen de Turken dan Wenen. De stad kende een korte, maar indrukwekkende bloeiperiode, die nooit meer is geëvenaard. Hij was fel gekant tegen het gebruik van geweld tegen protestanten, en voerde aan het eind van zijn leven zelfs een godsdienstvrijheid in Bohemen in. Ook startte hij in 1579 in Keulen vredesbesprekingen tussen Spanje en de opstandelingen in de Habsburgse Nederlanden, de Vredehandel van Keulen, maar deze leverden niets op. Diplomaten als Philip Sidney kwamen langs en de Nederlander Johan Barvitius was bij hem in dienst.

Rudolf II stond bekend als een groot liefhebber van kunst, wetenschap en muziek. Hij hield er een voor die tijd groot orkest op na. Hans Leo Hassler verhief hij in de adelstand. De uitvinder Cornelis Drebbel en geleerde Jacopo Strada stonden met hem in contact of waren in dienst. Rudolf interesseerde zich voor iedere menselijke creativiteit, maar zelf had hij een voorkeur voor beeldhouwwerk. Hij hield zich urenlang bezig met goudsmeedwerk, waarbij hij waarschijnlijk werd bijgestaan door de Utrechtse edelsmid Paulus van Vianen. Aan zijn hof was het een komen en gaan van kunstenaars, zoals Giuseppe Arcimboldo, Karel van Mander, Hans Vredeman de Vries, Adriaan de Vries, die hem drie maal portretteerde, Hans von Aachen, Roelant Saverij, Bartholomeus Spranger en Joris Hoefnagel. Rudolf bouwde een enorme kunstcollectie op. Vredeman de Vries en zijn zoon Paul waren betrokken bij de decoratie van zijn kunstgalerij. De wanden werden versierd met geschilderde doorkijkjes en imaginaire ruimten, en niet langer met wandtapijten. Toen Zweden in 1648 Praag bezette, was hun hoofddoel de burcht en de door Rudolf aangelegde kunstverzameling.

Tycho Brahe en Johannes Kepler, de twee grote astronomen van die tijd, bekleedden na elkaar de functie van "keizerlijke mathematicus". Maar Rudolfs brede belangstelling ging ten koste van de staatszaken. Een mooie tekening van de sfeer aan zijn hof geeft Harry Mulisch in het derde hoofdstuk van het boek De procedure: De Golem.

Als bestuurder was Rudolf II veel minder succesvol. Aan het begin van de 17e eeuw was er een onhoudbare situatie ontstaan doordat hij zijn bestuurlijke taken verwaarloosde. Hendrik Julius van Brunswijk-Wolfenbüttel werd te hulp geroepen om de financiën te reorganiseren. Een van zijn laatste officiële daden was in 1609 het toekennen van godsdienstvrijheid en privileges aan de protestanten in Silezië en Bohemen, zeer tegen de zin van zijn opperkanselier Zdeněk Vojtěch von Lobkowicz. Dit heeft bijgedragen aan het uitbreken van de Dertigjarige Oorlog in 1618.

Hoewel hij voorbestemd was om te trouwen met Isabella van Spanje vond het huwelijk nooit plaats en trouwde zij met Rudolfs broer Albrecht. Wel is bekend, dat Rudolf bij de volgende vrouwen kinderen had:

• Catherina de Estrada (gestorven 1629)
  • Julius Caesar (1586 – 1609)
  • Karel (1603 – 1628)
• Eufémia van Rosenthal
  • Charlotte (1591 – 1662)
  • Johan Matthias (1594 – 1626)
• Onbekende moeder
  • Anna Dorothea (1580 – 1624)
  • Dorothea (1612 -1694)