Johanna van Castilië

Reeds tijdens haar verblijf in de Nederlanden, toen zij haar echtgenoot Filips achterna gereisd was, vertoonde Johanna tekenen van onevenwichtig gedrag. Toen Filips in september 1506 stierf raakte zij verder verward. Zijn lijk werd gebalsemd en in een loden kist gelegd die Johanna in haar slaapkamer liet plaatsen. Elke ochtend liet ze de kist openen in de hoop dat Filips tot leven zou zijn gekomen. Ook als zij op reis ging nam ze het lijk van haar echtgenoot met zich mee. Haar vader, Ferdinand, wist haar ervan te overtuigen dat Filips moest worden begraven. Uiteindelijk werd Johanna krankzinnig verklaard en opgesloten in een kasteel te Tordesillas waar zij ook verbleef tijdens het bewind van haar zoon Karel V (in Spanje Karel I). Haar reactie op het overlijden van Miguel da Paz, het kind van haar oudere zus Isabella van Asturië, versterkte de vermoedens over haar geestesziekte.[2]

Hoe ernstig haar “waanzin” werkelijk is geweest valt niet meer vast te stellen. Gezegd moet worden dat de ambitieuze mannen in haar omgeving, haar vader, haar man en later haar zoon, belang hadden bij deze verklaring. Het maakte voor hen de weg vrij naar de Spaanse troon, die haar als opvolgster van haar moeder Isabella toekwam. Tijdens de Opstand van de comunidades in Castilië in 1520 werd zij even door de steden als koningin erkend, maar toen de opstand nog hetzelfde jaar werd onderdrukt, bleef zij voorgoed in dezelfde vesting opgesloten. Zij leefde in totale afzondering tot zij er in 1555 overleed. Officieel is ze steeds koningin van Castilië gebleven.

Het praalgraf en de lijkkisten van Johanna en haar man bevinden zich in de Koninklijke Kapel naast de Kathedraal van Granada.

Beeld van Johanna in Tordesillas

Haar huwelijk vond plaats in 1496 in Lier.[3] Daarbij werd de basis gelegd voor een meer dan tweehonderd jaar durende verbintenis tussen de Nederlanden en Spanje. Het huwelijk was een gebeurtenis op zich. Het was nog nooit gebeurd dat vanuit Spanje een bruid werd uitgestuurd, vergezeld van 20.000 individuen en 130 schepen onder andere bestaande uit kamerheren, hofdames, pages, kamervrouwen, lijfknechten, thesauriers, grootmeesteressen en bedienend personeel. De vloot vertrok uit Laredo op 30 juli 1496 met bestemming Zeeland. Niemand hoefde onderweg honger te lijden. Aan boord waren 85.000 pond gerookt vlees meegenomen, 50.000 haringen, 1000 kippen, 6000 eieren en 400 vaten wijn. Tijdens de twee maanden durende reis gingen er een paar schepen verloren tijdens stormweer. In Antwerpen wachtte haar een grandioze ontvangst en een officiële plechtigheid. Op 19 oktober nam Johanna haar intrek in Lier. De volgende dag arriveerde Filips, die de dagen ervoor met zijn vader in Tirol op jacht was geweest.[4]

Amper hadden de toekomstige echtelingen één blik uitgewisseld, of de vonk sloeg over. Tegen elke hofetiquette in liep het koppel zwijgend - ze spraken immers elkaars taal niet - de deur uit en lieten de verstijfde hovelingen achter voor wat ze waren. Ze gingen samen op zoek naar een priester. Toen ze die vonden, beval Johanna hem om hen ter plekke in de echt te verbinden, zomaar midden op een Lierse straat. Zonder op hun gevolg te letten begaven de jongelui zich op een drafje naar de voor hen voorziene woning en draaiden de deur achter zich dicht. De volgende dag kwamen zij buiten en werden zij tijdens een luisterrijke plechtigheid voor een tweede keer in de echt verbonden. Het huwelijk werd gevolgd door een hofbal, volksfeesten en een gigantisch banket. Er werd 1200 liter wijn geconsumeerd. Het gedrom van de toeschouwers was zo intens dat op zeker ogenblik een brug over de Nete instortte door overbelasting met als gevolg tal van doden en gewonden.