Humor

Humor is het vermogen om iets wat als grappig, amusant of geestig wordt ervaren aan te voelen, te waarderen of tot uitdrukking te brengen. Humor kan ook een aanduiding zijn van de expressie van iets komisch of grappigs in woord, daad of geschrift.[1]

Er bestaan meerdere vormen van humor. Grappen zijn verhalen of vooropgezette situaties met een bedoelde humoristische of geestige strekking.

Humor als fenomeen
Slapstick als vorm van humor: Stan Laurel en Oliver Hardy in "Utopia" ("Atoll K.") (1950).

Humor is een zeer subjectief fenomeen. Wat één iemand hilarisch vindt, is voor een andere flauw, ongepast of onbegrijpelijk. Individuele verschillen spelen een belangrijke rol, zoals verschillen in cultuur, leeftijd en opleidingsniveau, alhoewel ook hier geen algemene lijn kan worden getrokken. Zo houden kinderen bijvoorbeeld van slapstick, een eenvoudige en grove vorm van humor, terwijl volwassenen juist satire beter zullen waarderen, maar zijn er ook veel volwassenen die met slapstick kunnen lachen en kinderen die een satirische voorstelling van iets of iemand waar ze mee vertrouwd zijn ook als humoristisch kunnen ervaren.

Sommige vormen van humor, meestal rond taboes of gevoelige thema's, worden niet door iedereen amusant gevonden. Soms is dit louter een kwestie van een slecht gekozen moment en/of de smaak en ethische grenzen van het publiek. Bepaalde komieken en moppentappers kunnen de intentie hebben om deze gespreksonderwerpen bespreekbaarder te maken en spanningen weg te nemen. Andere willen dan weer vooral hun publiek choqueren of kwaad maken. Aangezien de reactie van het publiek onvoorspelbaar is, zijn zwarte humor of beledigende grappen soms zeer riskant.

Aanleidingen voor (elementen van) humor

Humor kan in de volgende situaties optreden:

  • Plotselinge opluchting of vermindering van spanning.
  • Bij een onverwachte (of verrassende) wending of een onverwacht antwoord op een bepaalde vraag of een ontknoping.
  • Bij sterke incongruentie, dit wil zeggen: als twee gedachten of zaken op een lijn worden geplaatst, die qua betekenis of emotionele inhoud sterk van elkaar verschillen. Dit aspect komen we bijvoorbeeld bij een woordspeling tegen. Onverwachtheid en incongruentie zijn ook door de Franse filosoof Henri Bergson als kernelementen van humor benadrukt. Zie ook de discussie op een meer theoretisch vlak tussen John Morreall en Robert Latta over dit laatste aspect.[2][3]
  • Als vorm van leedvermaak, dit wil zeggen als anderen fouten maken, zich dom of onhandig gedragen of pech hebben. Het voorbeeld van de clown sluit hierbij aan. Ook de Belgen- en Nederlandermop kunnen gezien worden als een variant hierop. Een overheersend element van veel grappen is, dat er een slachtoffer in voorkomt. Dit kan een personage in de grap zijn, zoals iemand die over een bananenschil uitglijdt, maar ook de verteller, een "typetje", uitgebeeld door een cabaretier en de clown en in laatste instantie kan degene die de grap ondergaat het slachtoffer zijn, zoals in de zogenaamde "practical joke".

Soorten en stijlen
"Uitgang voor lastige klanten", en daaronder twee handen die uit het water steken. Een vorm van humor.
Vervoersmaatschappij De Lijn promoot het openbaar vervoer met een auto op een bus.
De schepping van Jimbo Wales

Verbale humor

Non-verbale humor

Humor die zowel verbaal als non-verbaal kan zijn

Landsgebonden humor

Met "Britse humor" wordt een vorm van humor aangeduid die typisch wordt geacht voor het Britse volk en vaak te zien is in Britse komische films en series. Over het algemeen worden zelfspot, ironie, sarcasme, droge humor, zwarte humor, verbale humor, absurdisme, excentrieke personages, hyperbolen en anti-establishment-humor als typisch voor Britse humor gezien. Vaak aangehaalde voorbeelden hiervan zijn programma's als Monty Python's Flying Circus, Fawlty Towers, Blackadder, Absolutely Fabulous en The Office. Desondanks bestaat er ook veel Britse comedy die meer gestoeld is op onderbroekenlol, non-verbale humor, slapstick en seksuele insinuaties en dubbelzinnigheden, zoals Benny Hill, Carry On, Mr. Bean, 'Allo 'Allo en Are You Being Served?.

In veel Amerikaanse komedies wordt gebruikgemaakt van humor waar in sommige kringen op wordt neergekeken: slapstick, visuele humor, onderbroekenlol, poep-en-pieshumor, sekshumor, overdreven gezichtsexpressies, karikaturale en stereotiepe typetjes, grappen waarbij een personage iets beweert en dan een seconde later juist het tegenovergestelde doet van wat hij gezegd had, parodie, grappige situaties die teren op de aanwezigheid van een bekende Hollywood-ster of tekenfilmachtige grappen. Amerikaanse humor is doorgaans ook sentimenteler, met grappen die niet al te veel mensen kwetsen, sympathieke personages, een veilige, gezellige sfeer en af en toe ook ernstige, gevoelige momenten. Voorbeelden van deze vorm van Amerikaanse humor zijn I Love Lucy, Happy Days, Will & Grace, Family Matters, The Naked Gun, Dude, Where's My Car?, Home Alone, Jim Carrey, Meet the Parents en Scary Movie. Twee andere aspecten die mee hebben gezorgd voor de pejoratieve bijklank van "Amerikaanse humor" is de lachband, die in veel Amerikaanse sitcoms erg nadrukkelijk aanwezig is, en het feit dat Amerikaanse sitcoms en filmkomedies meestal zo lang mogelijk worden voortgezet in sequels en nieuwe seizoenen, wat in beide gevallen de kwaliteit niet altijd ten goede komt.

Ironie, sarcasme, satire, zwarte humor, woordspelingen en zelfspot zijn in de VS niet zo populair, al bestaan er ook uitzonderingen, zoals The Simpsons, Looney Tunes, Married With Children, The Daily Show, Woody Allen en All in the Family. De VS is ook de bakermat van de stand-upcomedy, die doorheen de jaren ook veel komieken heeft voortgebracht die gebruikmaken van gewaagdere humor, zoals Bob Hope, Lenny Bruce, George Carlin, Eddie Murphy, Bill Hicks, Richard Pryor ... Ook zijn er sinds de jaren 2000 méér Amerikaanse sitcoms die zonder lachband of studiopubliek worden opgenomen, zoals Malcolm in the Middle en de Amerikaanse versie van The Office. En men mag ook niet uit het oog verliezen dat veel Amerikaanse en Britse humor vanwege de woordspelingen en verwijzingen naar de cultuur uit deze landen voor niet-Engelstaligen niet altijd volledig begrijpbaar zijn.

In de media

Literatuur

Ook in de literatuur wordt gebruikgemaakt van humor, soms als doel op zich, maar meestal als stijlmiddel om bijvoorbeeld de spanning wat te ontladen of sympathie voor een personage op te wekken. Geestigheid hoort net als intelligentie bij de persoonlijkheid van de schrijver, waardoor het ook in de producten van die schrijver zichtbaar zal worden. Het is dus best mogelijk dat die schrijver zich niet echt bewust is van zijn 'geestigheid'. Willem Elsschot die met Lijmen een van de geestigste boeken uit de Nederlandse literatuur schreef, beschouwde zichzelf geenszins als humoristisch. Andere bekende humoristische auteurs zijn Rudolf Erich Raspe, Miguel de Cervantes, Molière, Voltaire, Charles Dickens, Oscar Wilde, Jerome K. Jerome, Godfried Bomans, P.G. Wodehouse, Herman Brusselmans, Simon Carmiggelt, Douglas Adams, Sue Townsend, Roald Dahl, Mark Twain, James Thurber ...

Er bestaat ook een groot aantal humoristische strips, waaronder Asterix, Kuifje, Suske en Wiske, De familie Snoek, Piet Fluwijn, De Lustige Kapoentjes, De familie Doorzon, Guust, The Katzenjammer Kids, Kwik en Flupke, Donald Duck, De Generaal, Agent 327, Peanuts, Krazy Kat, Fritz the Cat, Popeye, Nero, De Kiekeboes, Lucky Luke, De Smurfen, Piet Pienter en Bert Bibber, Tom Poes, Billie Turf, Garfield, Hägar de Verschrikkelijke, Iznogoedh, Paling en Ko, Cowboy Henk, Kabouter Wesley, Dirkjan.

Muziek

Humoristische liedjes kunnen noveltynummers zijn die een grappig verhaaltje vertellen, zoals het fenomeen van de carnavalskrakers. Ze kunnen ook een parodie zijn op een bestaand liedje of satirische maatschappijkritiek leveren. Sammy Davis Jr. voerde tijdens zijn concerten vaak grappige imitaties of sketches op. Veel cabaretiers en komieken hebben komische nummers opgenomen die meestal dankzij hun naambekendheid grote hits werden. Bekende komische muzikale artiesten zijn William S. Gilbert & Arthur Sullivan, Erik Satie, Louis Armstrong, Maurice Chevalier, Gracie Fields, George Formby, Frans Lamoen, Spike Jones, Harpo Marx, Chico Marx, Stan Freberg, Victor Borge, The Beatles, The Coasters, De Strangers, Bourvil, Henri Salvador, Drs. P, Frank Zappa, The Fugs, The Bonzo Dog Band, Neil Innes, André van Duin, Randy Newman, Tom Lehrer, 10cc, Napoleon XIV, Sjef van Oekel, Robert Long, Vuile Mong en zijn Vieze Gasten, Urbanus, The Residents, Les Charlots, George Clinton, Monty Python, Kamagurka, Spinal Tap, The Rutles, Ray Ventura, Annie Cordy, Normaal, De Gantwerp Rappers, Van Kooten en de Bie, Madness, "Weird Al" Yankovic, De Kommeniste, De Nieuwe Snaar,Katastroof, Osdorp Posse, Psychostick, Belgian Asociality, Paul de Leeuw, Ome Henk, De Heideroosjes, The Bloodhound Gang, Hans Teeuwen, de Clement Peerens Explosition, Richard Cheese, Liam Lynch, The Barron Knights, Eminem, ...

Zie ook
Beluister (info)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.