aby

aby (Englisch)

Verb

Zeitform Person Wortform
simple present I, you, theyaby
he, she, it
simple past  abought
present participle  
past participle  abought

Alternative Schreibweisen:

abye

Worttrennung:

aby, Partizip Perfekt: abought, Partizip Präsens: ?·ing

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] veraltet: etwas ertragen, erleiden
[2] an einem Ort verbleiben

Synonyme:

[1] endure

Beispiele:

[1]

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1] Merriam-Webster Online Dictionary „aby
[1] Dictionary.com Englisch-Englisches Wörterbuch, Thesaurus und Enzyklopädie „aby
[1] dict.cc Englisch-Deutsch, Stichwort: „aby
[1, 2] Samuel Johnson: English Dictionary. Nathan Hale, Boston 1835

aby (Niedersorbisch)

Konjunktion

Worttrennung:

aby

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] leitet einen Finalsatz ein; damit, um, dass
[2] leitet einen Objektsatz ein; dass
[3] veraltet, dialektal: leitet einen Vergleich ein; als ob

Herkunft:

Erbwort aus dem urslawischen *aby, das zunächst eine Partikel in der Bedeutung „wenn nur, dass bloß“ war und sich erst später zur Konjunktion entwickelte; *aby setzt sich aus *a (niedersorbisch a  dsb) und *by, einer Verbalform im Aorist zu dem Verb *byti (niedersorbisch byś  dsb), zusammen; gemeinslawisches Wort, das etymologisch verwandt ist mit obersorbisch aby  hsb, polnisch aby  pl, tschechisch aby  cs, slowakisch aby  sk, russisch абы (abý)  ru, ukrainisch аби (abý)  uk und weißrussisch абы (abý)  be[1][2]

Synonyme:

[1, 2] dialektal: ab
[3] ako by

Beispiele:

[1]

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1–3] Manfred Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik/Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch. 1. nakład/1. Auflage. Ludowe nakładnistwo Domowina/Domowina-Verlag, Budyšyn/Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, DNB 958593523, Stichwort »aby«.
[1] Bogumił Šwjela; po wotkazanju Bogumiła Šwjele rědował A. Mitaš: Dolnoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšyn 1961, Stichwort »aby«.
[1–3] Prof. Dr. Ernst Muka/Prof. Dr. Ernst Mucke: Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow/Wörterbuch der nieder-wendischen Sprache und ihrer Dialekte. 3 Bände, Verlag der russischen und čechischen Akademie der Wissenschaften/Verlag der böhmischen Akademie für Wissenschaft und Kunst, St. Petersburg/Prag 1911–1928 (Fotomechanischer Neudruck, Bautzen: Domowina-Verlag 2008), Stichwort »aby«.
[1, 3] Johann Georg Zwahr: Niederlausitz-wendisch-deutsches Handwörterbuch. Druck von Karl Friedrich Säbisch, Spremberg 1847 (Fotomechanischer Neudruck. Bautzen: Domowina-Verlag 1989), Stichwort »aby«.

Quellen:

  1. О. Н. Трубачева (Herausgeber): Этимологический словарь славянских языков. Праславянский лексический фонд. Band 1 (*A–*besědьlivъ), Издельство « Наука », Москва 1974 (PDF), „*a by“ Seite 35.
  2. Max Vasmer: Russisches etymologisches Wörterbuch. Этимологический словарь русского языка, Перевод с немецкого и дополнения члена-корреспондента АН СССР О. Н. Трубачева. Под редакцией и с предисловием проф. Б. А. Ларина. 2. Auflage. 1 А-Д, Прогресс, Moskau 1986, „абы“ Seite 58.

Partikel

Worttrennung:

aby

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] leitet Wunschsätze ein: nur, wenn, wenn nur, wenn doch, dass, wenigstens

Beispiele:

[1]

Redewendungen:

[1] aby śi psy a kócki zjědli

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1] Bogumił Šwjela; po wotkazanju Bogumiła Šwjele rědował A. Mitaš: Dolnoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšyn 1961, Stichwort »aby«.
[1] Prof. Dr. Ernst Muka/Prof. Dr. Ernst Mucke: Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow/Wörterbuch der nieder-wendischen Sprache und ihrer Dialekte. 3 Bände, Verlag der russischen und čechischen Akademie der Wissenschaften/Verlag der böhmischen Akademie für Wissenschaft und Kunst, St. Petersburg/Prag 1911–1928 (Fotomechanischer Neudruck, Bautzen: Domowina-Verlag 2008), Stichwort »aby«.
[1] Johann Georg Zwahr: Niederlausitz-wendisch-deutsches Handwörterbuch. Druck von Karl Friedrich Säbisch, Spremberg 1847 (Fotomechanischer Neudruck. Bautzen: Domowina-Verlag 1989), Stichwort »aby«.

aby (Polnisch)

Konjunktion

Anmerkung zur Syntax:

Bei Subjektsgleichheit steht nach aby der Infinitiv. Bei unterschiedlichen Subjekten steht nach aby das Prädikat im Präteritum, wobei die Personalendungen der 1. und 2. Person (-m, -ś, -śmy und -ście) an aby anghängt werden.

Worttrennung:

a·by

Aussprache:

IPA: [ˈabɨ]
Hörbeispiele:  aby (Info)

Bedeutungen:

[1] final: damit, um zu, dass
[2] konsekutiv: um zu, so dass, dass, als dass
[3] Wunsch, Begehren, Empfehlung, Befehl, meist verneintes Urteil: dass

Herkunft:

seit dem 14. Jahrhundert bezeugtes Erbwort aus dem urslawischen *aby, das zunächst eine Partikel in der Bedeutung „wenn nur, dass bloß“ war und sich erst später zur Konjunktion entwickelte; *aby setzt sich aus *a (polnisch a  pl) und *by (polnisch by  pl), einer Verbalform im Aorist zu dem Verb *byti (polnisch być  pl), zusammen; gemeinslawisches Wort, das etymologisch verwandt ist mit obersorbisch aby  hsb, niedersorbisch aby  dsb, tschechisch aby  cs, slowakisch aby  sk, russisch абы (abý)  ru, ukrainisch аби (abý)  uk und weißrussisch абы (abý)  be[1][2][3][4]

Synonyme:

[1–3] ażeby, by, żeby

Beispiele:

[1] „Ot, i dziś biegłem do ciebie, aby przy tobie uspokoić się, odpocząć…“[5]
Ach, und heute lief ich zu dir, um mich bei dir zu beruhigen, mich zu erholen…
[1] „Bo kiedy ja coś przedsięwezmę, to już niczego nie pożałuję, aby dokonać…“[6]
Wenn ich mir nämlich etwas vornehme, dann scheue ich nichts, um es zu Ende zu führen…
[1] „Sam wyroku dawać nie chcę, aby nie powiedziano, że w gniewie sądzę.“[7]
Alleine will ich kein Urteil fällen, damit man nicht sagt, dass ich im Zorn urteile.
[2] „Ty, moje dziecko, zbyt młodą jesteś, abyś zrozumieć mogła dziwne sprzeczności ludzkiego serca…“[8]
Du, mein Kind, bist zu jung, um die merkwürdigen Widersprüchlichkeiten des menschlichen Herzens verstehen zu können…
[2] „Ale któż jest tak szczęśliwym, aby móc spełniać wszystkie marzenia swoje, aby dysonanse życia nie zatruwały mu ducha i ciała?…“[9]
Aber wer ist so glücklich, dass er sich alle seine Wünsche erfüllen kann, dass die Unstimmigkeiten des Lebens nicht seinen Geist und Körper vergiften?…
[2] „Czy to ubogi człowiek jest psem, aby wszystko znosić musiał i aby każdy ubliżać mu miał prawo?“[10]
Ist denn der arme Mensch ein Hund, so dass er alles ertragen muss und so dass jeder das Recht dazu hat, ihm zu nahe treten zu dürfen!
[2] „ Nieszczęście to jest zbyt widoczne, aby można było o niem wątpić.“[11]
Dieses Unglück ist zu augenfällig, als dass man an ihm zweifeln könnte.
[3] Chcę, abyście przyszli.
Ich möchte, dass ihr herkommt.
[3] „Powiedzcie żonie, aby naszykowała ciepłej wody, jak powrócę.“[12]
Sagt meiner Frau, dass sie warmes Wasser vorbereiten soll, wie ich zurückkehre.
[3] „Z tego to powodu proponuję, abyśmy posiedzenie uznali za otwarte i szanownego gospodarza naszego uprosili, aby na dzień dzisiejszy raczył zająć prezydjalne krzesło.“[13]
Aus diesem Grund schlage ich vor, dass wir die Sitzung als eröffnet anerkennen und unseren geehrten Gastgeber bitten, dass er für den heutigen Tag den Vorsitzstuhl einnimmt.
[3] „Oto żąda, aby jej córki uczyły się malować pastelami i grać na cytrze, a przedewszystkiem, ażeby jak najprędzej wyszły zamąż.“[14]
So fordert sie, dass ihre Töchter lernten mit Pastellfarben zu malen und auf der Zither zu spielen, aber vor allem, dass sie schnellstmöglich heirateten.
[3] „Nie słyszałam nigdy, aby ktokolwiek tak pięknie czytał.“[15]
Ich habe noch niemals gehört, dass irgendjemand so wunderschön gelesen hätte.

Charakteristische Wortkombinationen:

[2] tak, zbyt
[3] chcieć, aby; kazać, aby; można, aby; proponować, aby; trzeba, aby; woleć, aby; żądać, aby

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1–3] PONS Polnisch-Deutsch, Stichwort: „aby
[1–3] Słownik Języka Polskiego – PWN: „aby
[1–3] Stanisław Dubisz: Uniwersalny słownik języka polskiego. 1. Auflage. Band 1 A–G, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, ISBN 83-01-13858-0, „I aby“ Seite 9.
[1–3] Mirosław Bańko: Inny słownik języka polskiego. 1. Auflage. Band 1 A–Ó, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, ISBN 83-01-12826-7, Seite 4.
[1–3] Halina Zgółkowa: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny. Band 1 a – amyloza, Wydawnictwo „Kurpisz“, Poznań 1994, ISBN 83-86600-22-5, Seite 29–30.
[1–3] Mieczysław Szymczak: Słownik języka polskiego. 1., integrierte Auflage. Band 1 A–K, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, ISBN 83-01-11835-0 (Diese Auflage umfasst die ursprünglich 7. Auflage von 1992 mit dem nun integrierten Supplement von Zygmunt Saloni.), Seite 5.
[1–3] Słownik Języka Polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego: „aby
[1–3] Witold Doroszewski: Słownik języka polskiego. Band 1–11, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, ISBN 83-01-12321-4 (elektronischer Reprint; Erstdruck 1958–1969) „aby“
[1] Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki: Słownik języka polskiego. Band 1 A–G, Warszawa 1900 (Digitalisat), Seite 5.
[1] Aleksander Zdanowicz et. al.: Słownik języka polskiego. Obejmujący: oprócz zbioru właściwie polskich, znaczną liczbę wyrazów z obcych języków polskiemu przyswojonych: nomenklatury tak dawne, jak też nowo w użycie wprowadzone różnych nauk, umiejętności, sztuk i rzemiosł: nazwania monet, miar i wag główniejszych krajów i prowincji; mitologję plemion słowiańskich i innych ważniejszych, tudzież oddzielną tablicę słów polskich nieforemnych z ich odmianą. Część I: A–O, Wilno 1861 (Digitalisat), Seite 5.
[1] Samuel Bogumił Linde: Słownik języka polskiego. Band 1, Teil 1 (Volumen I) A–F, Drukarnia XX. Piiarów, Warszawa 1807, „aby.
[*] Słownik Ortograficzny – PWN: „aby

Quellen:

  1. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. 1. Auflage. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, Seite 17
  2. Izabela Malmor: Słownik etymologiczny języka polskiego. 1. Auflage. ParkEdukacja – Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko-Biała 2009, ISBN 978-83-262-0146-2, Seite 33.
  3. О. Н. Трубачева (Herausgeber): Этимологический словарь славянских языков. Праславянский лексический фонд. Band 1 (*A–*besědьlivъ), Издельство « Наука », Москва 1974 (PDF), „*a by“ Seite 35.
  4. Max Vasmer: Russisches etymologisches Wörterbuch. Этимологический словарь русского языка, Перевод с немецкого и дополнения члена-корреспондента АН СССР О. Н. Трубачева. Под редакцией и с предисловием проф. Б. А. Ларина. 2. Auflage. 1 А-Д, Прогресс, Moskau 1986, „абы“ Seite 58.
  5. Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem. Tom I, Gebethner i Wolff, Warszawa 1938 (Wikisource), Seite 66.
  6. Eliza Orzeszkowa: Bene nati. Powieść wiejska. Gebethner i Wolff, Warszawa 1891 (Wikisource), Seite 41.
  7. Wikisource-Quellentext „Stefan Żeromski, O żołnierzu tułaczu
  8. Wikisource-Quellentext „Eliza Orzeszkowa, Pierwotni
  9. Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem. Tom I, Gebethner i Wolff, Warszawa 1938 (Wikisource), Seite 45.
  10. Eliza Orzeszkowa: Jędza. Powieść. Redakcya „Gazety Polskiej“, Warszawa 1899 (Wikisource), Seite 41.
  11. Bolesław Leśmian: Przygody Sindbada żeglarza. Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska“ S. A., Warszawa 1936 (Wikisource), Seite 13.
  12. Władysław Stanisław Reymont: Fermenty. Gebethner i Wolff, Warszawa 1928 (Wikisource), Seite 178.
  13. Bolesław Prus: Pałac i rudera. In: Pisma Bolesława Prusa. Tom IX: Opowiadania wieczorne, Gebethner i Wolff, Warszawa 1935 (Wikisource), Seite 36.
  14. Bolesław Prus: Emancypantki. Powieść. In: Pisma Bolesława Prusa. Tom I (= Tom XIV), Gebethner i Wolff, Warszawa 1936 (Wikisource), Seite 19.
  15. Eliza Orzeszkowa: Pieśń przerwana. Gebethner i Wolff, Warszawa 1896 (Wikisource), Seite 56.

Partikel

Anmerkung zur Syntax:

[1] Steht das Prädikat im Präteritum, werden die Personalendungen (-m, -ś, -śmy und -ście) an aby anghängt.

Worttrennung:

a·by

Aussprache:

IPA: [ˈabɨ]
Hörbeispiele:  aby (Info)

Bedeutungen:

[1] leitet Wunschsätze ein: nur, wenn, wenn nur, wenn doch, dass, wenigstens
[2] umgangssprachlich: verstärkt den Zweifel in einer Aussage: auch, denn, denn auch

Herkunft:

Siehe oben.

Synonyme:

[1] ażeby, byle, oby, tylko, zaledwie

Beispiele:

[1] „Aby to prawda…“[1]
Wenn es nur die Wahrheit wäre…
[2] „Dobrześ aby słuchała?“[2]
Hast du denn auch gut zugehört?
[2] „Czy to aby nie są jakie paradoksy?…“[3]
Sind das denn nicht irgendwelche Paradoxa?

Redewendungen:

[2] czy aby

Wortbildungen:

aby-aby

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1] PONS Polnisch-Deutsch, Stichwort: „aby
[1, 2] Słownik Języka Polskiego – PWN: „aby
[1, 2] Stanisław Dubisz: Uniwersalny słownik języka polskiego. 1. Auflage. Band 1 A–G, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, ISBN 83-01-13858-0, „II aby“ Seite 9.
[1, 2] Mirosław Bańko: Inny słownik języka polskiego. 1. Auflage. Band 1 A–Ó, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, ISBN 83-01-12826-7, Seite 5.
[1, 2] Halina Zgółkowa: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny. Band 1 a – amyloza, Wydawnictwo „Kurpisz“, Poznań 1994, ISBN 83-86600-22-5, Seite 29–30.
[1] Mieczysław Szymczak: Słownik języka polskiego. 1., integrierte Auflage. Band 1 A–K, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, ISBN 83-01-11835-0 (Diese Auflage umfasst die ursprünglich 7. Auflage von 1992 mit dem nun integrierten Supplement von Zygmunt Saloni.), Seite 5.
[1] Słownik Języka Polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego: „aby
[1] Witold Doroszewski: Słownik języka polskiego. Band 1–11, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, ISBN 83-01-12321-4 (elektronischer Reprint; Erstdruck 1958–1969) „aby“
[1] Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki: Słownik języka polskiego. Band 1 A–G, Warszawa 1900 (Digitalisat), Seite 5.
[1] Aleksander Zdanowicz et. al.: Słownik języka polskiego. Obejmujący: oprócz zbioru właściwie polskich, znaczną liczbę wyrazów z obcych języków polskiemu przyswojonych: nomenklatury tak dawne, jak też nowo w użycie wprowadzone różnych nauk, umiejętności, sztuk i rzemiosł: nazwania monet, miar i wag główniejszych krajów i prowincji; mitologję plemion słowiańskich i innych ważniejszych, tudzież oddzielną tablicę słów polskich nieforemnych z ich odmianą. Część I: A–O, Wilno 1861 (Digitalisat), Seite 5,
[1] Samuel Bogumił Linde: Słownik języka polskiego. Band 1, Teil 1 (Volumen I) A–F, Drukarnia XX. Piiarów, Warszawa 1807, „aby
[*] Słownik Ortograficzny – PWN: „aby

Quellen:

  1. Wikisource-Quellentext „Stefan Żeromski, Uroda życia
  2. Wikisource-Quellentext „Władysław Stanisław Reymont, Rok 1794
  3. Wikisource-Quellentext „Stefan Żeromski, Promień

aby (Slowakisch)

Deklinierte Form

Worttrennung:

aby

Aussprache:

IPA: [ˈabi]
Hörbeispiele:

Grammatische Merkmale:

  • Genitiv Singular des Substantivs aba
  • Nominativ Plural des Substantivs aba
  • Akkusativ Plural des Substantivs aba
aby ist eine flektierte Form von aba.
Alle weiteren Informationen findest du im Haupteintrag aba.
Bitte nimm Ergänzungen deshalb auch nur dort vor.

aby (Tschechisch)

Konjunktion

Person Wortform
1. Person Singular abych
2. Person Singular ty abys
3. Person Singular on/ona/ono aby
1. Person Plural my abychom
2. Person Plural vy abyste
Höflichkeitsform Vy abyste
3. Person Plural oni/ony/ona aby

Worttrennung:

aby

Aussprache:

IPA: [ˈabɪ]
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] final: damit, um zu + Infinitiv, dass
[2] konsekutiv: um zu + Infinitiv, dass
[3] Bedingungsform: Wunsch, Begehren, Empfehlung, Befehl: dass

Herkunft:

seit dem 14. Jahrhundert bezeugtes Erbwort aus dem urslawischen *aby, das zunächst eine Partikel in der Bedeutung „wenn nur, dass bloß“ war und sich erst später zur Konjunktion entwickelte; *aby setzt sich aus a  cs und by  cs zusammen; gemeinslawisches Wort, das etymologisch verwandt ist mit polnisch aby  pl und russisch абы (abý)  ru[1][2][3]

Beispiele:

[1] Pět lidí přišlo na kurs, aby se naučilo anglicky.
Fünf Leute kamen zum Kurs, um englisch zu lernen.
[1] Jenom tři lidé přišly na kurs, aby se naučily anglicky.
Nur drei Leute kamen zum Kurs, um englisch zu lernen.
[2] Fotografuje, aby nezapomněl, co na cestách viděl.
Er fotografiert, um nicht zu vergessen, was er bei den Reisen gesehen hat.
[3] Nechtěl, aby se to opakovalo.
Er wollte nicht, dass sich das wiederholt.
[3] Chtěla bych, aby ses vrátil ke mně.
Ich möchte, dass du zu mir zurückkehrst.

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1–3] Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR: „aby
[1] Bohuslav Havránek (Herausgeber): Slovník spisovného jazyka českého. Prag 1960–1971: „aby
[1] Oldřich Hujer et al. (Herausgeber): Příruční slovník jazyka českého. Prag 1935–1957: „aby

Quellen:

  1. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. 1. Auflage. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, Seite 17
  2. Izabela Malmor: Słownik etymologiczny języka polskiego. 1. Auflage. ParkEdukacja – Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko-Biała 2009, ISBN 978-83-262-0146-2, Seite 33
  3. Vasmer's Etymological Dictionary: „абы

Deklinierte Form

Worttrennung:

aby

Aussprache:

IPA: [ˈabɪ]
Hörbeispiele:

Grammatische Merkmale:

  • Genitiv Singular des Substantivs aba
  • Nominativ Plural des Substantivs aba
  • Akkusativ Plural des Substantivs aba
  • Vokativ Plural des Substantivs aba
aby ist eine flektierte Form von aba.
Alle weiteren Informationen findest du im Haupteintrag aba.
Bitte nimm Ergänzungen deshalb auch nur dort vor.

Ähnliche Wörter:

Abby, ażeby, oby
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.