Hermitage Amsterdam

Begin jaren negentig van de 20e eeuw onderzocht directeur Michail Piotrovski van Staatsmuseum de Hermitage in Sint-Petersburg de mogelijkheden voor dependances van dit museum in het Westen. De relatie tussen De Nieuwe Kerk en de Hermitage, gegroeid door de vele contacten tijdens de organisatie van grote tentoonstellingen, bracht de directeur van De Nieuwe Kerk, Ernst Veen, op het idee van een vestiging van het Russische museum in Amsterdam, mede ingegeven door de driehonderdjarige historische band tussen beide steden. De stichter van Sint-Petersburg, tsaar Peter de Grote, had in 1697 stage gelopen op een Zaanse scheepswerf en in de 19e eeuw was de Nederlandse koning Willem II gehuwd met de Russische tsarendochter Anna Paulowna.

Het museum is gevestigd in het gebouw de Amstelhof, gelegen aan de Amstel tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht. Het is in 1681 in monumentale klassieke stijl gebouwd als verpleeghuis en dat ruim driehonderd jaar gebleven. De beheerder achtte het gebouw echter niet langer geschikt voor verpleging en droeg het in 1999 aan de gemeente Amsterdam over. De laatste bewoners van het verpleeghuis vertrokken in maart 2007 naar elders, waarna het complex tussen 2007 en juni 2009 naar ontwerp van architect Hans van Heeswijk werd verbouwd tot museum. Enkele ruimten, zoals de kerkzaal, de regentenkamer en de historische keuken, en de statige classicistische gevels bleven gehandhaafd en werden gerestaureerd.

De Amstelhof werd getransformeerd tot de Hermitage Amsterdam. De verbouwing van het voormalige verpleeghuis tot tentoonstellingsgebouw begon op 8 mei 2007 en heeft in totaal 96 weken geduurd. Vervolgens is er nog een paar maanden afgebouwd en getest, waarna de Hermitage Amsterdam (fase 2) op zaterdag 20 juni is geopend. De renovatiekosten hebben uiteindelijk zo’n 40 miljoen euro bedragen.

Naast twee grote tentoonstellingszalen behoren ook 48 kabinetten tot het expositiegebied. De Hermitage Amsterdam heeft een groot restaurant, met een terras in de oostelijke tuin, een auditorium, drie lezingenzalen, een kerkzaal, een studiecentrum en twee museumwinkels.

De renovatie van het carrévormige gebouw vond gefaseerd en per vleugel plaats. De eerste tentoonstellingszaal kreeg op 19 maart 2008 zijn uiteindelijke hoogte en vorm door de verwijdering van twee vloeren en het dak. Het hoogste punt was bereikt, het moment voor de Hermitage om pannenbier te schenken.

Aan de achterzijde van de Hermitage Amsterdam kijkt men uit op de aan de Nieuwe Herengracht gelegen monumentale huizen Het Corvershof (1722) en Amstelrank (1789) en de aan de Nieuwe Keizersgracht gelegen Hodshonhof (1876) en de Van Limmikhof (1895). De panden, die ter diaconale verzorging van bejaarden en zieken werden gebouwd, maakten voor de opening van de Hermitage Amsterdam deel uit van het Amstelhoven-complex. De door Bureau Mien Ruys ontworpen gemeenschappelijke binnentuin grenst aan het terras van het museumrestaurant Neva.

In 2000 werd een onderdeel van het complex, gebouw Neerlandia aan de Nieuwe Herengracht, per direct ongeschikt verklaard voor verpleging en vervroegd aangeboden aan de Stichting Hermitage aan de Amstel. Die besloot om er eind februari 2004 de eerste fase van de Hermitage Amsterdam te beginnen, met kleine tentoonstellingen en een kleinschalig educatief aanbod, de twee pijlers van deze fase. In de bijna vijf jaar tot de afloop van de eerste fase in januari 2009 zijn zo’n 600.000 mensen komen kijken naar de tien tentoonstellingen Grieks Goud, Nicolaas & Alexandra, Venezia!, Pelgrimsschatten, Zilver. Het wonder uit het Oosten, Verzamelaars in St.-Petersburg, Perzië, Art Nouveau, St.-Petersburg in beeld en Caspar David Friedrich. De eerste fase van de Hermitage Amsterdam werd ontworpen door architect Hubert-Jan Henket en interieurontwerper Wim Crouwel.

Tentoonstellingen in de Hermitage

• Aan het Russische hof (juni 2009 - januari 2010). Op de tentoonstelling waren schilderijen van tsaren en tsarina’s te zien. Onder meer het portret van de laatste tsaar, Nicolaas II, gemaakt door Ilja Repin. Ook waren er aquarellen, tekeningen, foto’s en filmbeelden. Er waren prachtige baljurken van onder meer Maria Fjodorovna, de vrouw van Alexander III, en uniformen. Ook waren er Russische vazen, beschilderd met beelden van Hollandse meesters, meubilair, waaronder de Romanov-troon, een neorococo vleugel en fotoportretten van de verklede gasten die naar een themabal kwamen. In de Herenvleugel waren speelkaarten, rijk bewerkte pijpen, programma’s van het Mariinskitheater en jachtgeweren te zien. De tentoonstelling bevatte verder kostbaarheden, juwelen en accessoires zoals bijzondere waaiers, balschoenen en parasols. Ongeveer 705.000 mensen hebben de tentoonstelling Aan het Russische hof bezocht.
• Matisse tot Malevich. Pioniers van de moderne kunst uit de Hermitage (maart - september 2010). Er waren circa 75 schilderijen geselecteerd uit de Hermitage in Sint-Petersburg, die een van de mooiste collecties Franse schilderkunst ter wereld uit het begin van de 20e eeuw herbergt. Behalve de wereldberoemde Franse meesters waren ook even beroemde Russische tijdgenoten als Malevitsj en Kandinsky vertegenwoordigd. Deze kunstenaars gelden als de pioniers van het modernisme. Bijna alle getoonde werken behoren tot de vaste presentatie in St.-Petersburg. De meeste komen oorspronkelijk uit de Moskouse verzamelingen van Morozov en Sjtsjoekin. Het was voor het eerst dat deze omvangrijke collectie avant-gardemeesterwerken in Nederland getoond werd. In de tentoonstelling kreeg het ontstaan van de moderne kunst als kunsthistorisch verschijnsel aandacht, maar vooral ook de bezieling van de kunstenaars zelf toen zij aan het begin van de 20e eeuw een revolutie in de kunst ontketenden, een cruciaal moment in de kunstgeschiedenis. Topstukken waren die van Maurice de Vlaminck en André Derain en twaalf schilderijen van Pablo Picasso (De absintdrinkster en de kubistische schilderijen Tafeltje in een café (Fles pernod en glas) en Vrouw met een waaier). Ook waren er werken van Henri Matisse (De jeu-de-boulesspelers, De rode kamer, Stilleven met blauw tafelkleed, De dans), Wassily Kandinsky (Winter, Compositie VI), Kazimir Malevitsj (Zwart vierkant) en Kees van Dongen (Vrouw met zwarte hoed).
• De onsterfelijke Alexander de Grote (september 2010 - maart 2011).
• Glans en glorie. Kunst van de Russisch-Orthodoxe Kerk (maart 2011 - september 2011).
• Rubens, Van Dyck & Jordaens. Vlaamse schilders uit de Hermitage van (september 2011 - juni 2012).
• Impressionisme: sensatie & inspiratie (juni 2012 - januari 2013).
• Vincent. Het Van Gogh Museum in de Hermitage Amsterdam (september 2012 - april 2013).
• Peter de Grote. Een bevlogen tsaar (maart 2013 - september 2013).
• Gauguin, Bonnard, Denis. Een Russische liefde voor Franse kunst (september 2013 - februari 2014).
• Expeditie Zijderoute (maart 2014 - september 2014).
• Dining with the Tsars. Breekbare schoonheid uit de Hermitage (september 2014 - maart 2015).
• Alexander, Napoleon & Joséphine (maart 2015 - november 2015).
• Spaanse meesters uit de Hermitage. De wereld van El Greco, Ribera, Zurbarán, Velázquez, Murillo & Goya (november 2015 - mei 2016).
• Hollanders van de Gouden Eeuw (november 2014 - eind 2016).
• Catharina, de Grootste. Zelfgeslepen diamant van de Hermitage (juni 2016 - 15 januari 2017).
• Romanovs & Revolutie. Het einde van een monarchie (4 februari 2017 - 17 september 2017).
• Hollandse Meesters uit de Hermitage. Oogappels van de tsaren (7 oktober 2017 - 27 mei 2018)
• Classic Beauties. Kunstenaars, Italië en de schoonheidsidealen van de 18e eeuw (16 juni 2018 - 13 januari 2019)

• 
  De Amstelhof voor de restauratie
• 
  De Herenvleugel (aan de kant van de Nieuwe Herengracht)
• 
  De hal naast de Keizersvleugel
• 
  De Kerkzaal
• 
  De historische keuken van de Amstelhof.
  Foto: bmz.amsterdam.nl.
• 
  De Romanov-troon, deel van de tentoonstelling Aan het Russische Hof
• 
  Vleugel van de laatste tsarina
• 
  Schilderijen van Russische adel in de als balzaal ingerichte Herenvleugel
• 
  Kerkzaal met orgel Hermitage
• 
  Bijzondere lamp in de Kerkzaal van de Hermitage
• 
  Kerkzaal Hermitage
• 
  Een van de gebouwen van de Hermitage
• 
  Plaquette in de Kerkzaal onthuld door president Poetin en toenmalig koningin Beatrix tijdens het staatsbezoek van eerstgenoemde op 8 april 2013

De Amstelhof gezien vanaf de Amstel

• Amstelhof, van verpleeghuis tot museum Hermitage Amsterdam. Auteurs: Nelleke Noordervliet, Carina van Aartsen, Jan Tromp, Hans Ibelings. Uitgave: Hermitage Amsterdam, juni 2009. ISBN 978-90-78653-09-7

• Officiële website
• Bureau Monumenten & Archeologie - amsterdam.nl
• (en) Over de Amsterdamse dependance - hermitagemuseum.org
• Website van het Outsider Art Museum

Zie de categorie Hermitage Amsterdam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.