Holocaust Namenmonument

Het ontwerp van het monument, zoals dat in 2019 is gepland, bestaat uit muren waarop in bakstenen namen komen te staan. Het gaat om de namen van de mensen die vermoord zijn en die geen eigen graf hebben,[3] 102.000 Joodse slachtoffers en 220 Sinti en Roma, met hun geboortedatum en leeftijd bij overlijden.[4]

De muren worden geplaatst in de vorm van vier Hebreeuwse letters, לזכר, die staan voor "in memoriam" of "ter herinnering".[5][4] Boven de muren komen vier objecten van spiegelend roestvrij staal in de vorm van de letters, bedoeld om het ruisen van bomen te reflecteren.

Het monument wordt 250 meter lang. De muren worden maximaal 2,43 m hoog. De stalen objecten zijn op het hoogste punt 6,6 meter hoog.[6]

De symboliek van bakstenen is dat dit materiaal alomtegenwoordig is in Nederland en in de andere steden van West-Europa. De combinatie baksteen met stalen letters legt een verbinding tussen het heden en het verleden van Amsterdam. Er komt een smalle ruimte tussen de muren en de letters, als symbool voor de onderbreking in de geschiedenis en cultuur van het Nederlandse volk.[4]

Weesperplantsoen in 2019

Het monument komt aan de westzijde van de Weesperstraat, tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht, direct achter Hermitage Amsterdam. Dit is de locatie van een huizenblok dat in de jaren 60 en 70 van de twintigste eeuw is afgebroken[1] en waar een groot aantal Joden woonde die door het naziregime zijn vermoord.[3] Het staat plaatselijk bekend als Weesperplantsoen, een groenstrook langs de Weesperstraat tegenover de Weesperflat. In de groenstrook staat sinds de jaren 50 het Monument van Joodse Erkentelijkheid, ook wel dankbaarheidsmonument geheten. Dit monument zal verplaatst worden.

De gemeente Amsterdam houdt een voorbehoud voor deze plaats. Het monument zou verrijzen boven de metrotunnel van de Oostlijn. Deze zal op zich weinig last ondervinden van de stalen paalfundering voor het monument; de gemeente ziet echter problemen in de bereikbaarheid van dilatatievoegen in de buis, mocht daar onderhoud of reparatiewerkzaamheden verricht moeten worden. In het uiterste geval zou het monument dan moeten verhuizen.[7]

De bouwkosten werden in 2019 geraamd op € 14 miljoen. De bouw van het monument werd mogelijk doordat meer dan zeventig Nederlandse gemeenten hún vermoorde Joodse inwoners hebben "geadopteerd" en financieel hebben bijgedragen. Vanuit de gemeente Urk zijn de twee vermoorde Joden geadopteerd, de gemeente Amsterdam adopteerde alle 60.000 vermoorde Joodse Amsterdammers. De Rijksoverheid zegde een bijdrage van € 8,3 miljoen toe.[1] Ook individuele personen konden namen adopteren en daarmee een financiële bijdrage doen.

Het plan voor het monument ontstond in 2006,[1] initiatiefnemer was Jacques Grishaver van het Auschwitz Comité.[2] In 2011 bleek de architect Daniel Libeskind bereid het monument te ontwerpen.[1] Hij maakte een eerste ontwerp bestemd voor het Wertheimpark, dat echter door de bewoners werd afgekeurd.[5] Andere mogelijke locaties werden door een extern bureau onderzocht. In 2014 besloten burgemeester Eberhard van der Laan en de gemeenteraad van Amsterdam dat het monument gebouwd kon worden aan het Weesperplantsoen.[5] In december 2017 werd de omgevingsvergunning voor de bouw afgegeven.

Een deel van de omwonenden van het toekomstige monument, vier bewonersorganisatie en zeven individuen, maakte bezwaar tegen de omgevingsvergunning voor het monument en de kap van 25 bomen.[6] Zij vreesden voor veel toeristen, met bijbehorende verkeersproblemen. Ook vonden ze het monument te groot en waren ze bang voor donkere plekken waardoor het er sociaal onveilig zou worden.[2] Tevens betwistten zij de rechtmatigheid van de gevolgde procedures.[1] Op 9 juli 2019 deed de Rechtbank Amsterdam uitspraak in de bodemprocedure die door deze omwonenden was aangespannen.[3] Alle bezwaren werden ongegrond verklaard.[8] Zo worden de gekapte bomen vervangen door acht volwassen exemplaren en worden elders nog meer bomen geplant ter compensatie.[9]

Architectenbureau Rijnboutt is door het Auschwitz Comité uitgekozen als coördinerend en uitvoerend architect.[10] Bakstenenfabriek Rodruza uit Rossum zal de benodigde 130.000 bakstenen schenken. Het ECN in Petten onderzoekt welke methode het geschiktst is om de namen in de bakstenen te graveren.