Uithoflijn

De Uithoflijn is een sneltramlijn in de stad Utrecht van Utrecht Centraal naar De Uithof, het Utrecht Science Park. In het net van U-OV heeft de lijn het nummer 22.

Uithoflijn
De eerste Spaanse tram van het type Urbos 100 bestemd voor de Uithoflijn, bij de remise te Nieuwegein; 18 januari 2017.
Totale lengte8 km
Spoorwijdte1435 mm
Aangelegd doorU-OV
Geopend14 december 2019
Huidige statusin bedrijf
Geëlektrificeerd750 volt gelijkspanning
Aantal sporen2
Baanvaksnelheid70 km/h
Traject
Utrechtse sneltram van Nieuwegein
Centraal-Jaarbeursplein
Eindpunt  60   61 
00 Station Utrecht Centraal
Beginpunt  22 
Bleekstraat
Vaartsche Rijn
Station Utrecht Vaartsche Rijn
Albatrosstraat
Opgeheven deel spoorlijn Hilversum - Lunetten
Waterlinieweg
Fortgracht tussen Lunet 2 en Lunet 3
Kromme Rijn
Stadion Galgenwaard
Minstroom
Kromme Rijn
A27
Padualaan
Heidelberglaan
UMC/AZU
Eventueel doortrekken naar Zeist
WKZ/Máxima
Universiteitsweg
P+R Science Park
Eindpunt  22 
Tramstel 6021 van de Uithoflijn bij de halte WKZ / Maxima, op de openingsdag; 14 december 2019.
Tramstel 6002 van de Uithoflijn bij de halte Utrecht CS Centrumzijde, op de openingsdag; 14 december 2019.

Toen de plannen voor de tramlijn werden gemaakt was de werktitel HOV Om de Zuid, aangezien de lijn zuidelijk om enkele woonwijken heengaat, zodat er minder obstakels zijn. De officiële opening vond plaats op 14 december 2019, de reguliere exploitatie begon twee dagen later. De tramlijn vervangt de zeer drukke buslijn 12, die na de ingebruikname van de tram werd opgeheven.[1]

Traject

Routeschema Uithoflijn in mock-up van de nieuwe trams.
Het in aanleg zijnde tramtracé op de Weg tot de Wetenschap. Links buslijn 12 met een dubbelgelede bus; 25 april 2014.
Opstelsporen van de Uithoflijn bij P&R de Uithof met 2 CAF-trams.

De trams vertrekken vanaf station Utrecht Centraal, waar de lijn is aangesloten op de bestaande Utrechtse sneltram naar Nieuwegein en IJsselstein. Vanaf het station voert het tracé parallel langs het spoor richting Arnhem en 's-Hertogenbosch. Met ongelijkvloerse kruisingen volgt de lijn het spoor tot het in 2016 geopende station Utrecht Vaartsche Rijn. Vlak daarna passeert de lijn de begraafplaats Soestbergen. Even voorbij het viaduct van de Waterlinieweg buigt de lijn af via sportpark Koningsweg naar Stadion Galgenwaard. Daar is een overstap mogelijk op lijn 41 (die over dezelfde route als de vroegere lijn 12 naar het Stadion rijdt).[2] Vervolgens rijden de trams langs de Weg tot de Wetenschap onder de A27 door naar de busbaan op De Uithof, waar de lijn eindigt bij het transferium en halte P+R Science Park,[3] dat geopend is op 1 oktober 2013. Voorbij deze eindhalte liggen opstelsporen. Inclusief deze opstelsporen is de lijn 8 km lang.

Politici van GroenLinks in de gemeente Zeist zouden de lijn graag naar Zeist doorgetrokken zien.[4]

Busverbinding Utrecht Centraal – De Uithof

Op 1 november 1966 werd een groepsvervoer-pendeldienst ingesteld tussen de in aanbouw zijnde Uithof en het Centraal Station waarbij het exploitatietekort werd betaald door de universiteit. Deze pendeldienst werd later omgezet in een volwaardige lijn 11 en maakt in 2019 nog onderdeel uit van lijn 28. Op 2 januari 1968, toen de eerste faculteiten overgingen naar de Uithof, verscheen een openbaar vervoer-pendelbusdienst tussen het Diaconessenhuis en de Uithof in aansluiting op bus 3.[5] Op 15 september 1969 werd de pendeldienst omgezet in een volwaardige lijn 12 die in de loop der jaren steeds drukker werd. Daarbij werd naast de frequentie ook de capaciteit verhoogd, in 1989 door de inzet van gelede bussen en sinds 2002 met dubbelgelede bussen. In de spitsuren reed alleen lijn 12S als sneldienst waarbij de passagiers tussen Stadion Galgenwaard en het Centraal Station werden verwezen naar lijn 13.

Tot de opening van de Uithoflijn reed buslijn 12 van U-OV naar De Uithof. Deze lijn vervoerde dagelijks zo'n 25.000 reizigers.[2] Buslijn 28 (de voormalige lijn 11), die ook naar De Uithof rijdt, maar door de binnenstad via Neude, Janskerkhof en Biltstraat, is volledig HOV.[6] Toch is de reistijd met lijn 28 nog 20 minuten tot de eerste halte op De Uithof, terwijl lijn 12 de eerste halte op De Uithof binnen een kwartier bereikte. De route van buslijn 12 was slechts gedeeltelijk een vrije busbaan. Vanaf het Centraal Station reden de bussen via de vrijliggende Dichtersbaan, dan voegden ze in bij de Vondellaan en reden ze vervolgens gemengd met het autoverkeer via het Stadion Galgenwaard en de Weg tot de Wetenschap naar de Uithof. Pas op De Uithof kwamen ze op de busbaan. Na de halte Padualaan kwam de busbaan samen met die van lijn 28. Het hele tracé is geschikt gemaakt voor de 25 meter lange dubbelgelede bussen van het type Van Hool AGG300.

Geschiedenis

Oorspronkelijk zou de lijn een zogenaamde HOV (Hoogwaardig openbaar vervoer)-busbaan worden. Op 18 april 2012 gaf het Bestuur Regio Utrecht groen licht om een tramlijn te realiseren, zodat de Uithoflijn bij oplevering deel is gaan uitmaken van het Utrechts HOV-netwerk. Het was oorspronkelijk de bedoeling dat de tramlijn in januari 2018 in gebruik zou worden genomen. Dit bleek in 2016 niet haalbaar, waardoor een nieuwe openingsdatum, 7 juli 2018, werd vastgesteld. Deze datum werd ook niet gehaald. Daarna was het de bedoeling dat de dienst van start zou gaan op 29 juli 2019,[7] maar wegens niet opgeloste technische problemen is op 16 juli besloten de indienststelling uit te stellen naar 16 december 2019.[8]

Medio 2017 was het duidelijk dat het tramgedeelte van de OV-terminal niet op tijd klaar zou zijn voor de geplande opening van de Uithoflijn op 7 juli 2018. Dit omdat is gebleken dat het tramspoor hier op een onderheide spoorplaat moest komen te liggen. Op 31 januari 2018 werd bekendgemaakt dat de lijn in 2018 niet meer gereed zou komen.[9] Aanvankelijk werd overwogen de tram in de tweede helft van 2019 te laten pendelen tussen de halte Vaartsche Rijn en eindpunt P+R De Uithof, maar in oktober 2018 werd bekend gemaakt dat de Uithoflijn niet gefaseerd, maar in één keer wordt geopend in december 2019.[10] Dat heeft te maken met het feit dat op diverse plaatsen werkzaamheden moesten worden uitgevoerd. Ook bleek dat de aanleg nog 84 miljoen euro duurder wordt.[11] De Utrechtse VVD-gedeputeerde Jacqueline Verbeek-Nijhof van Mobiliteit, stapte begin februari 2018 op vanwege problemen met de Uithoflijn.[12]

Op 14 december 2019 werd de lijn officieel geopend. Minister Cora van Nieuwenhuizen, gedeputeerde Arne Schaddelee, wethouder Lot van Hooijdonk en U-OV directeur Gerrit Spijksma onthulden de toegang naar tramhalte Utrecht Centraal Centrumzijde, waarna ze de tram namen naar P&R Science Park. Daarna mocht het publiek die zaterdagmiddag gratis kennismaken met de tram. Twee dagen later ging de tram de normale dienst rijden.

Aanleg

Uithoflijn in aanbouw ter hoogte van de Waterlinieweg; april 2017.

Begin juni 2012 maakte demissionair minister Melanie Schultz van Haegen bekend dat zij de 110 miljoen euro rijksgeld voor de nieuwe tramlijn niet wilde overmaken, omdat de Tweede Kamer had gezegd dat er voor de verkiezingen geen besluiten over de verbreding van de A27 genomen mochten worden. Volgens de minister maakten de A27, de Uithoflijn en de Noordelijke Randweg Utrecht (NRU) deel uit van een pakket en konden de plannen niet afzonderlijk worden gezien. Ondanks deze perikelen werd op 21 september 2012 officieel begonnen met de aanleg. Verkeerswethouder Frits Lintmeijer en Arjen Gerritsen van het BRU legden symbolisch een stuk spoor langs de Weg tot de Wetenschap bij het Zwembad De Krommerijn.

In de periode 2012-2014 werd vooral gewerkt aan het aanpassen van wegen om ruimte te maken voor de tramlijn. Ook werd op een groot deel van het tramtraject de onderbouw (bruggen, fundering, zandlichaam) aangelegd.

Op 1 december 2014 werd bekend dat de Koninklijke BAM Groep de trambaan, bovenleiding en haltes ging aanleggen in de periode eind 2015-2017. De baan is tussen Station Utrecht Vaartsche Rijn en de Uithof uitgevoerd als veldspoor met bovenleiding met kettingophanging terwijl binnen de Uithof het spoor is aangelegd als straatspoor in de busbaan of in een grasbedding met conventionele bovenleiding. De eerste proefrit met een nieuwe tram op (een klein stukje van) de Uithoflijn vond plaats op 1 oktober 2017.[13] Eind 2017 was de aanleg zo ver gevorderd dat er met trams gereden kon worden op het gedeelte Vaartsche Rijn – P+R De Uithof. In januari en februari 2018 vonden nachtelijke proefritten plaats, op twee zaterdagen ook overdag. Vanaf 28 februari 2019 werd er vijf maanden lang overdag een proefbedrijf uitgevoerd.[14]

Dat de tramlijn niet in juli 2018 in gebruik kon worden genomen had de volgende oorzaken:

  • Het beveiligingssysteem kon pas later getest worden dan gepland omdat de spooraanleg pas eind 2017 gereed was. Ook het testen van de overweg in de Koningsweg liep vertraging op.
  • In het stationsgebied liep de aanleg van de lijn uit door de andere werkzaamheden aldaar, en omdat er een onderheide plaat moest komen voor voldoende stabiliteit van de sporen
  • De vernieuwde remise in Nieuwegein zou eind 2018 gereed zijn, maar dat liep uit tot zomer 2019.

In de nacht van 30 op 31 juli 2018 werden de twee eerste trams over het spoor van de remise in Nieuwegein naar het opstelterrein op de Uithof overgebracht (eerder waren al trams over de weg overgebracht). De verbindende schakel tussen de nieuwe Uithoflijn en de bestaande tramlijn naar Nieuwegein, de OV-terminal, was nu zo ver gereed dat er trams konden rijden. Omdat de bovenleiding nog niet gereed was, werden de trams door een Unimog getrokken. In de nacht van 29 oktober 2018 reed de eerste tram op eigen kracht via het Stationsgebied.[15]

In de zomer van 2019 waren er problemen die eerst opgelost moesten worden voordat de reizigersdienst gestart kon worden:

  • Problemen met de beveiliging, met name met de assentellers die er voor moeten zorgen dat de overweg in de Koningsweg tijdig sluit, gesloten blijft en weer opent.
  • Enkele kruisingen tussen tram en wegverkeer moesten beter beveiligd worden, o.a. aan de Heidelberglaan.
  • Op het Utrecht Science Park (de Uithof) werden nog zwerfstromen gemeten, die daar ongewenst zijn omdat gevoelige apparatuur hierdoor gestoord kan worden.

Uit de testritten is gebleken dat de vooraf berekende rijtijd van 17 minuten over de Uithoflijn niet werd gehaald. De werkelijke rijtijd is ongeveer 20 minuten, maar men verwacht dat deze tijd door opgedane ervaring van de bestuurders zal verminderen.

Geraamde kosten

De kosten van aanleg van de trambaan Utrecht Centraal – De Uithof, aanschaf van 27 trams en vernieuwing van de remise in Nieuwegein werden aanvankelijk begroot op circa 440 miljoen euro, waaraan het Rijk 110 miljoen euro bijdraagt.[16] In januari 2018 werd bekend dat de kosten flink gingen oplopen. Volgens het AD van 16 januari was er acuut 30 miljoen euro nodig om de bouw niet te vertragen, en wellicht waren er nog vele tientallen miljoenen euro's extra nodig om de lijn af te bouwen en in bedrijf te kunnen nemen.[17] Op 31 januari 2018 werd bekendgemaakt dat de kosten 84 miljoen euro hoger werden.[18] Het NRC Handelsblad heeft de bewering gecheckt dat "de Uithoflijn met € 64.375,- per meter de duurste tramlijn ter wereld is" en kwam tot de conclusie dat deze 'deels waar' is, alleen een tramlijn in Jeruzalem zou duurder zijn. De Uithoflijn is dus wel de duurste tramlijn van Europa.[19]

Trammaterieel

Op 1 december 2014 werd bekendgemaakt dat de Spaanse fabrikant Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF) de trams gaat leveren. Het gaat hierbij om volledige lagevloertrams van het type Urbos 100. De lengte van de vijfdelige trams is 33 m en ze zijn 2,65 m breed. Er zijn per tram 62 zit-, 216 staan- en 2 rolstoelplaatsen. Soortgelijke trams rijden al (of gaan rijden) in steden als Amsterdam, Belgrado, Birmingham, Sydney en Zaragoza. De levering van de trams startte in december 2016.

Op 18 januari 2017 was de eerste tram bij de remise in Nieuwegein door het publiek te bezichtigen. Bij die gelegenheid werd bekendgemaakt dat er nog 22 zevendelige trams bijbesteld worden.[20][21][22][23]

Exploitatie

Er werd van uitgegaan dat vanaf 7 juli 2018 de trams zouden gaan rijden op de 7,5 km lange lijn.[24] Uiteindelijk werd de openingsdatum vastgesteld op 16 december 2019.

Op maandag t/m vrijdag in de spits gaan er uiteindelijk 16 trams per uur rijden, die het traject in 18 minuten afleggen (gemiddelde snelheid: 27 km/h). In de eerste maanden na de opening reden er slechts 10 trams per uur, wat per 2 maart 2020 werd opgevoerd naar 12 per uur. In de avonduren rijdt de tram slechts 4 keer per uur. Op zaterdag en zondag dienen reizigers naar De Uithof gebruik te maken van buslijn 28 die via het centrum rijdt. Eind 2020 zal de tram ook in de weekenden gaan rijden. Verwacht wordt dat er 45.000 mensen per dag gebruik gaan maken van de Uithoflijn. Net als bij de lijn naar Nieuwegein en IJsselstein krijgt de tramverbinding een lijnnummer (22) en wordt de naam Uithoflijn niet gebruikt in de exploitatie.

De trams van het type Urbos 100, geleverd door het Spaanse bedrijf Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF) zijn lagevloertrams met een lengte van ca. 33 m, die met twee stuks gekoppeld gaan rijden. Voor de geplande exploitatie zijn 24 trams nodig (12 gekoppelde eenheden) plus 3 reservetrams. De trams zullen van de remise van de SUNIJ-lijn (bij Nieuwegein) gebruik gaan maken, die voor dit doel in 2017-2019 compleet vernieuwd is. Tevens is er bij het eindpunt P+R de Uithof een opstelterrein voor 16 trams.

Na de zomer van 2020 komt er een doorgaande verbinding tussen Nieuwegein / IJsselstein en de Uithof. Omdat de trams van de oudere SUNIJ-lijn een hoge vloer hebben waarbij de haltes hoge perrons hebben kunnen de lagevloertrams nu niet van deze haltes gebruikmaken. Omgekeerd hebben de haltes van de Uithoflijn lage perrons, die daarmee ongeschikt zijn voor de SUNIJ-trams. Voor de verbouwing van de lijn Utrecht – Nieuwegein / IJsselstein en aanschaf van 22 nieuwe zevendelige trams (verder gelijk aan die van de Uithoflijn) heeft de provincie Utrecht 141 miljoen euro uitgetrokken.[25] De oude trams die uit 1983 dateren, zijn gereviseerd, waardoor ze tot 2020 mee kunnen.

Foto's van de openingsdag van de Uithoflijn

Zie de categorie Uithoflijn van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.