Gemeentetram Oudewater

De plaats Oudewater was sinds 26 december 1883 met een stoomtram van de IJsel Stoomtramweg Maatschappij via Haastrecht verbonden met Gouda. Gezien de afstand van 12 kilometer en de wettelijke maximumsnelheid van 15 km/u bedroeg de reistijd van Oudewater tot Gouda rond een uur. Aangezien er in het nabijgelegen Papekop aan de spoorlijn Utrecht - Gouda een station lag, maakte de gemeente Oudewater op initiatief van burgemeester Rijnardus William Haentjes Dekker (1827-1902) in het begin van de 20e eeuw plannen voor een verbinding naar dit station.

In 1905 werd begonnen met de aanleg van het 3,7 kilometer lange traject met Kaapspoor. Het beginpunt was in de Kapellestraat, waar in het koetshuis van D. Boer op de hoek met de Zuiderwal een remise werd aangelegd met twee sporen en een draaischijf. Via de Korte Havenstraat de Markt en de Marktstraat liep de route via het Rode Zand en het Arminiusplein over de Brede Dijk en de Papekopperdijk naar station Oudewater. Op de Brededijk, het Tappersheul en ergens op de Papekopperdijk werden wisselplaatsen ingericht.

In eerste instantie werd de tram voor rekening en risico van de gemeente gereden, waarbij de stalhouder D. Boer zorgde voor paarden en koetsiers. Deze kreeg hiervoor een vergoeding van 57 cent per retourrit. Na vijf jaar bleken de inkomsten minder te zijn dan verwacht, en werd besloten het trambedrijf te verpachten. In eerste instantie vond dit plaats aan een conducteur van het trambedrijf. Na vijf jaar vond een nieuwe verpachting plaats aan een inwoner uit Amersfoort, die het geheel verwaarloosde. Weer vijf jaar later, op 13 juli 1921 werd het weer verpacht aan een inwoner van Oudewater.

De dienstregeling van het trambedrijf was geheel afgestemd op de loop van de treinen die stopten op station Oudewater/Papekop. Precies een halfuur voor vertrek van de trein vertrokken de trams uit Oudewater. Na 20 minuten kwam de tram aan bij het station, waar dan een overstap van 10 minuten was. In 1910 reden zo 17 retourritten per dag, met soms een tussentijd van slechts 10 minuten (aangezien er dan een trein om 19:38 en 19:48 vertrok).

Van de Gemeentetram Amsterdam werden drie paardentramrijtuigen overgenomen. De voormalige 136 en 147 met 16 zitplaatsen (nummers 1 & 3) en de kleinere 78 met 12 zitplaatsen (nummer 2). Deze laatste werd voornamelijk gebruikt om achter de 1 of 3 gehangen te worden bij drukte. Vóór indienststelling werden de rijtuigen overigens nog geschikt gemaakt voor de andere spoorbreedte.

Na gunstige proeven in 1922 in Sloten wenste de uitbater van het trambedrijf eind 1923 de paarden te vervangen door een vrachtauto, de zogenaamde tractortram. In juni 1924 werd hiermee begonnen, waarbij later het wagenpark met 1, en later 2 autobussen werd uitgebreid. Aangezien de vrachtwagen/autobus op sommige plekken schuin voor het paardentramrijtuig moest lopen, vonden er nog weleens ontsporingen plaats met deze tractortramcombinaties.

Al spoedig bleek de capaciteit van de autobussen op de meeste momenten van de dag voldoende te zijn. Alleen tijdens spitstijden en in het weekeinde werd nog gebruikgemaakt van de tramrijtuigen. Uiteindelijk werden de tramrijtuigen voor het laatst gebruikt in maart 1931. Vanaf dat moment verzorgde alleen de autobussen de dienst naar het station van Oudewater/Papekop tot 14 mei 1936, toen dit station werd gesloten.

De trambaan werd opgebroken en de rails werden benut om de bestrating van de Papekopperdijk goed te houden. Het trammaterieel werd gebruikt als kippenschuurtje. In 1934 werd een van de rijtuigen nog kortstondig gebruikt als paardentram op het tramnet van de Utrecht.

	Utrechtse tram
Sneltramlijnen: Sneltram Utrecht - Nieuwegein - IJsselstein · Uithoflijn Trammaterieel: Zwitserse trams · Weense trams (afgevoerd) · Spaanse trams (Urbos; in aanbouw) Voormalige tramlijnen: Paardentram · Elektrische stadstram Utrecht (lijn 1 · 2 · 3 · 4 · 5) · Stadstram Amersfoort · Houten Voormalige interlokale tramlijnen: Utrecht - Zeist · Amersfoort - Arnhem · Utrecht - Vreeswijk · Oudewater - Papekop · Soest - Baarn · Den Dolder - Soesterberg